Tεχνητή Νοημοσύνη: Ο νέος κόσμος που διαμορφώνει για οικονομία και κοινωνία – Κίνδυνοι και ευκαιρίες

Να μάθουν να ζουν… αρμονικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη καλούνται επιχειρήσεις και κοινωνία με την Ελλάδα να χαράσσει ρότα για την εκπόνηση ενός συνεκτικού και οραματικού σχεδίου που θα αξιοποιεί τα οφέλη της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΠΤΝ), αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις εύλογες ανησυχίες μερίδας των πολιτών που πηγάζουν από την «ανεξέλεγκτη» χρήση της τεχνολογίας.

Vodafone: Mεγάλο deal 1,5 δισ. δολαρίων με τη Microsoft για τεχνητή νοημοσύνη, cloud και IoT

Υπό αυτό το πρίσμα, άκρως διαφωτιστική για το συναρπαστικό, όπως διαμορφώνεται, αύριο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ελλάδα είναι η μελέτη «Generative AI Greece 2030: Τα ενδεχόμενα μέλλοντα της ΠΤΝ στην Ελλάδα» που παρουσιάστηκε χθες στον πρωθυπουργό. Η ΠΤΝ είναι η τεχνητή νοημοσύνη ικανή να δημιουργεί κείμενο, εικόνες ή άλλα μέσα, χρησιμοποιώντας παραγωγικά μοντέλα.

Η μελέτη αποτελεί μία πρωτοβουλία στο πλαίσιο ανάδειξης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε εθνική προτεραιότητα, με αφορμή τη σύσταση της Συμβουλευτικής Επιτροπής που θα χαράξει και την εθνικό πλάνο για την Τεχνητή Νοημοσύνη, αποτελώντας την πρώτη εμπειρική ερευνητική προσέγγιση στρατηγικής για τη χρήση της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative Artificial Intelligence ) στην Ελλάδα, με χρονικό ορίζοντα το 2030.

Η μελέτη, η οποία υλοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2023 από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (EKKE) και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» (ΕΚΕΦΕ «Δ»), με την υποστήριξη της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, παρουσιάζει τάσεις, δυνατότητες, προκλήσεις, αβεβαιότητες και πιθανές επιλογές που θα διαμορφώσουν το μέλλον του οικοσυστήματος της ΠΤ.

Σύμφωνα με έρευνα που εκπόνησε το 2019 η Accenture Greece από κοινού με την Microsoft στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι η ΤΝ μπορεί να προσθέσει $195 δισ. στο ΑΕΠ της χώρας, περίπου 179 δισ. ευρώ σε μια περίοδο 15ετίας, κάτι βέβαια που δε θα γίνει αυτόματα αλλά προϋποθέτει πως η Ελλάδα θα τρέξει με υπερηχητικές ταχύτητες συμβαδίζοντας με την ψηφιακή εποχή που ανατέλλει.

Σε κάθε περίπτωση οι προοπτικές που διανοίγονται για την ελληνική οικονομία από την αποτελεσματική χρήση της ΠΤΝ προδιαγράφουν ένα ελπιδοφόρο αύριο αρκεί η Ελλάδα να αρπάξει την ευκαιρία και να μετασχηματιστεί ψηφιακά χωρίς πισωγυρίσματα μέσα σε ένα κόσμο που κάνει τεχνολογικά άλματα κάθε μέρα.

Οι ανησυχίες για τις πιθανές αρνητικές συνέπειες της ΠΤΝ και τα χαμηλά επίπεδα ψηφιακής παιδείας και ψηφιακού κοινωνικού κεφαλαίου αποτελούν τους δύο παράγοντες που φρενάρουν την διάδοση και ανάπτυξη της ΠΤΝ στην Ελλάδα. Αν και η ΠΤΝ βρίσκεται, βάσει των απαντήσεων των ερωτηθέντων, σε νηπιακό στάδιο, είναι σχετικά διαδεδομένη σε συγκεκριμένους τομείς (επιχειρήσεις, εκπαίδευση, τέχνες, δημοσιογραφία), έστω και πειραματικά.

Από την δικαιοσύνη μέχρι τη… ναυτιλία και τη γεωργία θα «ζούμε» ψηφιακά

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα σε ποσοστό 52% θεωρούν πιθανό ότι μέχρι το 2030 το μεγαλύτερο μέρος του ψηφιακού περιεχομένου που θα βλέπουμε, θα διαβάζουμε ή θα ακούμε θα δημιουργείται από ΠΤΝ με τα πεδία εφαρμογής της ΠΤΝ, εφόσον υιοθετηθεί σε μεγάλο βαθμό, να εκτείνονται από την δικαιοσύνη μέχρι την ναυτιλία. Ο βαθμός του αντίκτυπου της ΠΤΝ στην ελληνική κοινωνία προς το 2030 θα είναι υψηλός, εκτιμά των 66,6% των ερωτηθέντων.

Βάσει των ευρημάτων της μελέτης, η ΠΤΝ ανοίγει τα φτερά της με τα πεδία εφαρμογής της να συμπεριλαμβάνουν δημόσια διοίκηση, δικαιοσύνη, έρευνα και ανάπτυξη, υγεία, τουρισμό, εκπαίδευση, άμυνα, πολιτική προστασία, διαχείριση κυκλοφορίας, βιομηχανία, γεωργία και ναυτιλία

Στο πλαίσιο αυτό, η καλλιέργεια φιλοεπενδυτικού κλίματος, η αύξηση της χρηματοδότησης σε υπολογιστικές δομές, τα κίνητρα σε επιχειρήσεις, η προσβασιμότητα και προσιτές τιμές της νέας τεχνολογίας η αυξημένη δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση, διευκολύνσεις στην επίλυση ζητημάτων εμπιστοσύνης (π.χ., ενδιαφέρον από τις ρυθμιστικές αρχές και από τους φορείς για την προστασία των χρηστών, κοκ) αλλά πάνω από όλα αυξημένοι ρυθμοί απόκτησης δεξιοτήτων από τους ειδικούς και ψηφιακού γραμματισμού από τους πολίτες θα δώσουν τα αναγκαία γκάζια για να γίνει η ΠΤΝ «κτήμα» του επιχειρείν και της κοινωνίας.

Θέλουμε δε θέλουμε, η ΠΤΝ θα «εισβάλλει» στην καθημερινότητά μας

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, η ΠΤΝ είναι ήδη εδώ και φαίνεται να αποτελεί μια εκθετική και μάλλον μη αναστρέψιμη τεχνοκοινωνική εξέλιξη, με την οποία πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε, αποφεύγοντας τους κινδύνους και αξιοποιώντας τα πολλαπλά πλεονεκτήματά της.

Η εμπέδωση της ΠΤΝ, είτε ως τεχνολογία γενικού σκοπού είτε ως τεχνολογία ειδικού σκοπού αναμένεται να έχει μεγάλη και πολυεπίπεδη επίδραση στην ελληνική κοινωνία μέχρι το 2030, με μια κυρίως αισιόδοξη προοπτική για τη φύση αυτού του αντίκτυπου. Η αισιοδοξία αυτή βασίζεται στη δυνατότητα να προκαλέσουμε ποιοτική αλλαγή στον τρόπο που ζούμε, αλληλεπιδρούμε, εργαζόμαστε, μαθαίνουμε, παράγουμε και καταναλώνουμε.

Πάντως αν και όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα προτιμούν ένα ανοιχτό, συμπεριληπτικό και δημοκρατικό είδος ΠΤΝ, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό που πιστεύει ότι το τεχνολογικό πεδίο θα είναι κλειστό και συγκεντρωτικό, με λίγους κυρίαρχους επιχειρηματικούς παράγοντες και πολλές ψηφιακές ανισότητες και αλγοριθμικές αδικίες.

Ζητήματα ψηφιακής ηθικής και ρύθμισης απασχολούν έντονα τους ειδικούς. Αφενός, η υπερβολικού βαθμού πολιτική ή εταιρική παρέμβαση, καθώς και ο έλεγχος, μπορούν να περιορίσουν τα επίπεδα λειτουργικότητας και καινοτομίας της ΠΤΝ.

Αφετέρου, ο μικρός βαθμός ρύθμισης θα μπορούσε να ωθήσει τους χρήστες στο να νιώθουν επισφαλείς ως προς την αξιοπιστία του περιεχομένου (πχ παραποιημένες ειδήσεις και deepfakes), το απόρρητο και την ιδιωτικότητα, οδηγώντας σε μια λιγότερο θετική και υγιή κουλτούρα χρήσης της ΠΤΝ.

Έως το 2030, θα είναι σημαντικό έως απαραίτητο για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, όσο και για τον δημόσιο τομέα, να αναπτύξουν στοχευμένες δραστηριότητες και διορατικές πολιτικές γύρω από την ΠΤΝ.

Η ευκαιρία της Ελλάδας στον «μετατεχνολογικό» κόσμο

Όπως σημειώνει η μελέτη «η ΠΤΝ δεν αποτελεί μόνο ένα “εργαλείο”, ένα “σύστημα”, ή μια “πλατφόρμα”, αλλά μια μετασχηματιστική μετα-τεχνολογία, μια τεχνολογία πίσω από την τεχνολογία.228 Η ίδια κατασκευάζει εργαλεία και πλατφόρμες, είναι ένας δημιουργός συστημάτων κάθε είδους. Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής στην ιστορία της ανθρωπότητας, σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι της εξέλιξης του πολιτισμού μας. Παράλληλα, η παγκόσμια γεωπολιτική και γεωοικονομική τάξη καθίσταται όλο και πιο αβέβαιη, πολύπλοκη και ασταθής. Η ΠΤΝ φαίνεται να ενισχύει αυτά τα συστημικά χαρακτηριστικά και δείχνει την ανάγκη για έναν “εκθετικό” τρόπο σκέψης».

Η έρευνα καταλήγει με μία αισιόδοξη, μένει να φανεί αν είναι και ρεαλιστική, οπτική. «Η Ελλάδα πράγματι διαθέτει και μπορεί να αξιοποιήσει αποτελεσματικά ένα μεγάλο σύνολο δυνατοτήτων, με αιχμή το ανθρώπινο δυναμικό της, ούτως ώστε όχι απλώς να παρακολουθεί το τρένο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, αλλά να πρωταγωνιστήσει στο αναδυόμενο τεχνολογικό και παραγωγικό μοντέλο, να συνδιαμορφώσει τις εξελίξεις και να συμμετέχει ενεργητικά και υπεύθυνα στον παγκόσμιο διάλογο για το μέλλον της ΤΝ με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία».