Δημογραφικό: «Θηλιά» στο λαιμό της Ελλάδας η γήρανση του πληθυσμού – Αναζητούνται άμεσα λύσεις

Επιτακτική καθίσταται η ανάγκη εύρεσης λύσεων προκειμένου να αντιμετωπιστεί σε εύλογο χρονικό διάστημα το δημογραφικό. Η γήρανση του πληθυσμού στην Ελλάδα προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις με τη χώρα μας να καλείται να υπερβεί τις προκλήσεις πριν οι συνέπειες γίνουν μη αναστρέψιμες.

Τα πολλά και μεγάλα ζητήματα που προκύπτουν αναδείχθηκαν με μελανά χρώματα στο συνέδριο του Economist (διεξάγεται στην Αθήνα) με τα «καμπανάκια» να ηχούν δυνατά και την πολιτική ηγεσία να αντιλαμβάνεται μεν το πρόβλημα αλλά να μην έχει καταρτίσει ένα μακρόπνοο σχέδιο.

Είναι δυνατό να επιβραδυνθεί η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της Ελλάδας;

Οι ομιλητές του συνεδρίου επεσήμαναν τη φθίνουσα τάση του ενεργού πληθυσμού και επικεντρώθηκαν σε λύσεις όπως είναι η έλευση μεταναστών με δεξιότητες, η είσοδος περισσότερων γυναικών στην αγορά εργασίας η προσαρμογή των ορίων συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και η πρόληψη ώστε να υπάρχει γήρανση με υγεία.

«Το 2040, θα χάσει μισό εκατομμύριο από το εργατικό της δυναμικό»

Η Ινδία έχει υπερβεί την Κίνα σε πληθυσμό και η Ελλάδα πρέπει να μάθει από την πορεία των χωρών αυτών, τόνισε ο Βόλφγκανγκ Φένγκλερ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας και επικεφαλής του World Data Lab.

Με τη διαπίστωση πως από τα 11 εκατομμύρια πληθυσμού, η Ελλάδα έχει 5 εκατομμύρια άνω των 50 ετών η πρόκληση για την Ελλάδα είναι μεγαλύτερη. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Έχουμε μείωση των γεννήσεων 9% στην Ευρώπη  και 11% στην Ελλάδα. Οι ηλικίες των εργαζομένων μειώνονται 10% στην Ευρώπη, αντί 15% στην Ελλάδα.

«Χρειάζεται να διευθετήσουμε αυτό το κατεπείγον της δημογραφίας» αν και η Ελλάδα έχει κάνει αρκετά, είναι για τον Economist η τιμώμενη χώρα και έχει κάνει πολλές μεταρρυθμίσεις σε πολλά επίπεδα.

Στις λύσεις που προτείνονται πρώτη είναι η μετανάστευση με δεξιότητες στη σωστή ηλικία. Με τις προβολές στο μέλλον να δείχνουν πως η Ελλάδα, το 2040, θα χάσει μισό εκατομμύριο από το εργατικό της δυναμικό «η λύση είναι οι μετανάστες, οι ψηφιακοί νομάδες που συμβάλλουν με τη φορολογία τους και τη διαβίωσή τους στη χώρα», είπε Φένγκλερ, φέρνοντας το παράδειγμα της Ισπανίας.

Η Ελλάδα πρέπει επίσης να εισάγει περισσότερο γυναικείο προσωπικό και να δοθούν κίνητρα για όσους θέλουν να δουλέψουν σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Ο Γκουνάρ Άντερσον, καθηγητής δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, αναφερόμενος στην Ελλάδα, είπε ότι το δημογραφικό αποτελεί «κατεπείγον πρόβλημα» καθώς οι ηλικίες μεταξύ 40-50 αποτελούν πολύ υψηλό ποσοστό και πρότεινε να συνδεθεί η συνταξιοδότηση με το προσδόκιμο και να συνδυαστεί αρμονικά η προσωπική με την επαγγελματική ζωή.

Οι αριθμοί που τρομάζουν

Οι δημογραφικές προβλέψεις για την χωρίς φρένο γήρανση του πληθυσμού στην Ελλάδα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στο συνταξιοδοτικό σύστημα.  Ο συνολικός δείκτης γονιμότητας κινείται πτωτικά σχεδόν για τέσσερις δεκαετίες και κατά κάποιον τρόπο έρχεται σε αντίθεση με τον δείκτη ευημερίας που έχει ανέβει.

Στη χώρα μας, το 1962, σε κάθε γυναίκα αντιστοιχούσαν κατά μέσο όρο 2,30 γεννήσεις. Είκοσι χρόνια μετά, το 1982, η αναλογία έπεσε στο 2,10. Η μεγάλη κατρακύλα όμως έρχεται από τη στιγμή που χώρα μας μπαίνει στην Ευρωζώνη.

Το ποσοστό των γεννήσεων βυθίζεται στο 1,32 και σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΟΟΣΑ μόνο το 2022 καταγράφεται μια οριακή αύξηση αλλά δεν είναι αρκετή για να αντιστρέψει την κατάσταση. Οι προβολές στο μέλλον με ορίζοντα 40 ετών (2062) δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες και ο δείκτης δεν αναμένεται να ξεπεράσει το 1,5 που θα αποτελεί το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, μετά την Ιταλία και την Ισπανία.

Οι παρεμβάσεις κυβερνητικών αξιωματούχων

Στην παρέμβαση της σε συνέδριο του Economist, η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Δόμνα Μιχαηλίδου, σημείωσε ότι χρειάζονται πολιτικές που θα εντάξουν στην αγορά εργασίας, δημογραφικές ομάδες πέραν των ηλικιών 25-45, όπου η Ελλάδα στην συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα έχει την χαμηλότερη ανεργία στην Ευρώπη.

Εστιάζοντας στις πολιτικές για το δημογραφικό, η κυβερνητική αξιωματούχος στάθηκε στην θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας, όπου, όπως είπε, χρειάζονται πολιτικές που θα τις κάνουν να αισθανθούν ασφαλείς στον επαγγελματικό στίβο, προκειμένου να μεγαλώσουν με οικονομική ασφάλεια τα παιδιά τους.

Η αναχαίτιση δημογραφικού απαιτεί τη συνεργασία όλων των κοινωνικών δυνάμεων, των επιστημονικών φορέων, της τοπικής αυτοδιοίκησης και την απαραίτητη διακομματική συναίνεση, σύμφωνα με την τοποθέτηση της υφυπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Μαρίας-Αλεξάνδρας Κεφάλα.

Η ίδια υπογράμμισε ότι το δημογραφικό είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, αλλά η Ελλάδα έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και έχει τη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού.

Η υφυπουργός, αφού αναφέρθηκε στην αρνητική εξέλιξη του ζητήματος από το 1981, το οποίο μεγιστοποιήθηκε με την οικονομική κρίση, καθώς η Ελλάδα είναι η πιο γερασμένη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρέθεσε τα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση προκειμένου να τιθασεύσει τη μείωση των γεννήσεων και την αύξηση των θανάτων, αλλά και των κινήτρων που δόθηκαν για την επιστροφή των ανθρώπων, κυρίως νέων και μορφωμένων, που έφυγαν κατά τη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης.

Όπως είπε, η κυβέρνηση μεταξύ άλλων έχει δώσει κίνητρα, οικονομικά και φορολογικά, επίδομα παιδιού, ειδική πρόνοια για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς, που καλύπτουν πλέον όλους τους δικαιούχους, αύξησε τις γονικές άδειες και για πρώτη φορά αυτές παρέχονται και στους ελεύθερους επαγγελματίες και στους πατέρες. Επίσης, αύξησε τα επιδόματα, προχωρά το φιλόδοξο πρόγραμμα για τη στέγαση των νέων ζευγαριών, με το «Σπίτι μου», ενώ ήδη εφαρμόζεται πιλοτικά το πρόγραμμα «Νταντάδες της γειτονιάς», για τη φύλαξη των παιδιών, που βοηθά σημαντικά τους γονείς στην εργασία τους ή στην αναζήτηση απασχόλησης.

Κατέληξε λέγοντας ότι δεν «υπάρχουν μαγικές λύσεις, αλλά είναι εθνικό χρέος μας να δώσουμε τη μάχη για να αναχαιτιστεί η δυσμενής προοπτική».

⇒ Το Εθνικό Σχέδιο για το δημογραφικό θα παραδοθεί στον πρωθυπουργό την άνοιξη και θα έχει ως προτεραιότητες τη στήριξη της οικογένειας, την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, την φροντίδα των ηλικιωμένων, τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής.

Ο αντίκτυπος στην οικονομία

Όπως είναι εύκολα αντιληπτό δημιουργείται ένα εκρηκτικό κοκτέιλ τόσο την αγορά εργασίας όσο και στο συνταξιοδοτικό σύστημα όσο καθησυχαστική και να είναι η κυβέρνηση.

Ο Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, πρόεδρος της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδας, εστίασε στο συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας,  εκθειάζοντας τη συνδρομή του  κεφαλαιοποιητικού συστήματος που πλέον τρέχει χέρι χέρι με το διανεμητικό. Όπως είπε, το δημογραφικό πρόβλημα γεννάει ήδη ζητήματα στις μελλοντικές συντάξεις των Ελλήνων αλλά και στον κλάδο της υγείας, αφού ο πληθυσμός της χώρας γερνάει.  Σε κάθε περίπτωση εξήγησε ότι το κράτος, από μόνο του, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα.

Ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας, έκανε λόγο για την ανάγκη ενός μακρόπνοου σχεδίου που θα ξεφεύγει από τα όρια του χρόνου μιας κυβέρνησης, ώστε να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό. Μεταξύ άλλων επεσήμανε ότι χρειάζεται να μεταφερθούν πόροι στην προσχολική ανάπτυξη, να υπάρξει μέριμνα για την μακροχρόνια φροντίδα των ηλικιωμένων, όπως και πολιτικές ενσωμάτωσης των μεταναστών με ταυτόχρονα κίνητρα για επιστροφή των Ελλήνων από το εξωτερικό.

Ο δικηγόρος Γιάννης Καρούζος στάθηκε στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, που όπως είπε, η ανεργία στην Ελλάδα αγγίζει το 11,7%. Την ίδια στιγμή στην Ελλάδα ο μισθός τους είναι 13,7% χαμηλότερος σε σχέση με τους άνδρες, ενώ 1 στις 10 ελληνικές επιχειρήσεις δεν εμπιστεύεται τις γυναίκες για επικεφαλείς στην διοίκηση τους. Μάλιστα πρόσθεσε ότι παρά τις συστάδες μέτρων που έχουν υιοθετηθεί (πλαίσιο προστασίας από την απόλυση τους, τις άδειες μητρότητας, τα επιδόματα κλπ) αυτά δεν έχουν αποδώσει με αποτέλεσμα την άρνηση των νέων ζευγαριών να κάνουν παιδιά.

«Τα μέτρα της κυβέρνησης είναι ανεπαρκή»

Η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Νάντια Γιαννακοπούλου χαρακτήρισε το δημογραφικό το σημαντικότερο εθνικό ζήτημα για την Ελλάδα. Επισήμανε την δραματική μείωση των γεννήσεων, που σε συνδυασμό με την αύξηση των θανάτων συρρικνώνει τον πληθυσμό της χώρας και ανέφερε ότι το 2050 αυτός θα μειωθεί στα 9 εκατομμύρια και αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά, το 2080 θα πλησιάσει στα 7 εκατομμύρια.

Η κ. Γιαννακοπούλου είπε για τα μέτρα της κυβέρνησης ότι είναι ανεπαρκή και αποσπασματικά, παρότι, όπως είπε, «δεν πρέπει να τα μηδενίζουμε», ενώ υπενθύμισε τις προτάσεις της αείμνηστης Φώφης Γεννηματά, που υιοθετήθηκαν από όλα τα κόμματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Επίσης, τόνισε ότι είναι πολύ δύσκολο να ανατραπεί η κατάσταση όσο η Ελλάδα παραμένει η χώρα με τους χαμηλότερους μισθούς στην Ευρώπη, έχει αναδειχθεί η ακρίβεια σε μείζον πρόβλημα, ειδικά για τους νέους, ενώ ήδη παρατηρείται και το φαινόμενο της στεγαστικής κρίσης.

Αναφερόμενη στην ένταξη των νόμιμων μεταναστών στην ελληνική οικονομία και κοινωνία, είπε ότι έχουμε ανάγκη από χέρια εργασίας, ειδικά στον πρωτογενή τομέα και πως πρέπει να αξιοποιήσουμε την εμπειρία με τους Αλβανούς μετανάστες, οι οποίοι ενσωματώθηκαν πλήρως στη χώρα μας και σήμερα βλέπουμε τη δεύτερη γενιά να διακρίνεται στα σχολεία, να προσφέρει στην οικονομία.

Τέλος, εξέφρασε την ελπίδα ότι με τη διακομματική συναίνεση και τη συνεργασία όλων μπορεί να κερδηθεί το «εθνικό στοίχημα» του δημογραφικού ζητήματος.

Το δημογραφικό ως «απειλή»

Την ανάγκη χαρτογράφησης του προβλήματος έθεσε η διευθύντρια ερευνών της ΔιαΝΕΟσις Φαίη Μακαντάση που πρόβαλε ορισμένα στοιχεία που αναδεικνύουν το μέγεθος του ζητήματος με τη μείωση του πληθυσμού και την ανισομερή κατανομή του στις περιφέρειες της χώρας.

Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας, οι πολίτες χαρακτηρίζουν ως «απειλή» το δημογραφικό για τη χώρα, ενώ ταυτόχρονα απαντούν ότι θα ήθελαν να κάνουν περισσότερα παιδιά, αλλά οι οικονομικές δυσκολίες και η γενικευμένη ανασφάλεια τους εμποδίζουν.

Πρόσθεσε δε, ότι μπορεί να δίνονται κίνητρα για όσους θέλουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, αλλά την ίδια ώρα έξι στους δέκα Έλληνες απαντούν ότι θα έφευγαν στο εξωτερικό για μια καλύτερη εργασία. Επιπλέον, είπε ότι τέσσερις περιφέρειες της χώρας μας είναι ανάμεσα στις 20 ευρωπαϊκές με τη μικρότερη γονιμότητα, ενώ δήλωσε -εκ των πραγμάτων- απαισιόδοξη για τη συνέχεια.

«Σίγουρη η μείωση του πληθυσμού»

Στις δημογραφικές ανισότητες, όπως αυτές διαμορφώνονται από την υπογεννητικότητα, την αύξηση των θανάτων και την γήρανση του πληθυσμού, αναφέρθηκε ο καθηγητής περιφερειακής ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βύρωνας Κοτζαμάνης, ο οποίος εξέφρασε και την πλέον απαισιόδοξη προοπτική της χώρας στο δημογραφικό.

Ο κ. Κοτζαμάνης, εν ολίγοις, είπε ότι και όλα να λειτουργήσουν εξαιρετικά στο εξής, είναι σίγουρη η μείωση του πληθυσμού, χωρίς την ένταξη μεταναστών, ενώ πρόσθεσε ότι το 2050 αναμένεται τεράστια αύξηση των άνω των 65 ετών και δραστική μείωση του ενεργού πληθυσμού. Επίσης, σημείωσε το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί με την περαιτέρω ενίσχυση των πληθυσμών στα αστικά κέντρα και ενόψει της κλιματικής αλλαγής, ενώ παρατήρησε ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν εφαρμοστεί πολιτικές για το δημογραφικό πρόβλημα.

Τα μέτρα θεραπεύουν τα συμπτώματα και όχι τις αιτίες, τόνισε η καθηγήτρια του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αλεξάνδρα Τραγάκη, η οποία αναφέρθηκε και στις στρεβλώσεις της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Μεταξύ άλλων, εκτίμησε με βεβαιότητα ότι η μείωση του πληθυσμού στην Ελλάδα είναι αναπόφευκτη.

Πηγή: In.gr