Ερυθρά Θάλασσα: Πώς διασφαλίζεται η αναδρομολόγηση των πλοίων;

Δεν είναι η πρώτη φορά που προβληματίζεται η αγορά για το πώς μπορούν να διασφαλιστούν τα εμπορικά πλοία από τις απειλές βίας – ειδικά τις πιο συνηθισμένες μορφές επίθεσης, στις οποίες οι επιτιθέμενοι χρησιμοποιούν μια μικρή βάρκα ή βάρκες για να προσεγγίσουν εμπορικά πλοία αντί για ελικόπτερα.

Τώρα είναι ευρέως γνωστοί οι Χούθι – ωστόσο ήταν οι Σομαλοί πειρατές που έγιναν διαβόητοι για αυτό στις αρχές της δεκαετίας του 2000, γεγονός που οδήγησε στην ανάπτυξη ενός ευρύτατου φάσματος θανατηφόρων και μη οπλικών συστημάτων για να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους. Το ερώτημα είναι εάν αυτά υφίστανται ακόμη και εάν έχουν κάποια χρησιμότητα σήμερα, στα πλοία που πλέουν στις πιο επικίνδυνες θάλασσες του κόσμου.

Ερυθρά θάλασσα: Η κρίση προκαλεί φόβους για χάος στην ευρωπαϊκή αγορά

Τι έχει συμβεί μέχρι τώρα

Οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες Χούθι πήραν τον έλεγχο του Galaxy Leader, ενός αεροπλανοφόρου, στην Ερυθρά Θάλασσα στα τέλη Νοεμβρίου. Πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα περιστατικά θαλάσσιας ασφάλειας των τελευταίων ετών και αποτελεί ένα παράδειγμα κλιμάκωσης της στρατιωτικής δραστηριότητας στην Ερυθρά Θάλασσα, που συνδέεται με τον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας. Οι Χούθι φρόντισαν να καταγράψουν την αεροπειρατεία τους σε βίντεο, για δημόσια διάδοση. Το πλήρωμα του Galaxy Leader, και οι 25, παραμένουν αιχμάλωτοι, ενώ το ίδιο το πλοίο είναι αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Χοντέιντα στην Υεμένη.

Μετά το περιστατικό αυτό, έχουν σημειωθεί αρκετές άλλες επιθέσεις εναντίον εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα, με ένα νορβηγικό δεξαμενόπλοιο – το MT Strinda – να δέχεται πλήγμα από πύραυλο, ενώ άλλα πλοία στην περιοχή έχουν αναφέρει ότι δέχονται πυρά από ένοπλους άνδρες σε ταχύπλοα σκάφη.

Τα LRAD

Στον αντίποδα βρίσκεται μια αέναη τεχνολογική εξέλιξη. «Πρόκειται για έναν πολύ δυνατό, πολύ υψηλής συχνότητας ήχο, που θα σας κάνει να θέλετε να καλύψετε τα αυτιά σας», εξηγεί ο Richard Danforth, διευθύνων σύμβουλος της Genasys, μιας εταιρείας τεχνολογίας με έδρα τις ΗΠΑ, περιγράφοντας τις δυνατότητες των ακουστικών συσκευών μεγάλης εμβέλειας της εταιρείας του, γνωστών ως LRAD, που η Genasys – πρώην American Technology Corporation – παρουσίασε στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ο Danforth λέει ότι η ιδέα ενός LRAD είναι να επιτρέπει είτε την επικοινωνία σε μεγάλη απόσταση προφορικών προειδοποιήσεων σε υπόπτους είτε τη μετάδοση ενός δυσάρεστου, αποπροσανατολιστικού ήχου σε υψηλή ένταση.

Ορισμένες πρώιμες συσκευές LRAD ήταν ικανές να εκτοξεύουν ήχο σε μια υδάτινη έκταση σε στόχους που βρίσκονταν σε απόσταση σχεδόν 500 μέτρων. Η Genasys ισχυρίζεται ότι τα μοντέλα της είναι πλέον ικανά να εκπέμπουν ήχο έως και 3 χλμ, ενώ παρακολουθούν αυτόματα τον στόχο.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει και το BBC, το σύστημά της μπορεί να λειτουργήσει ακόμη και αν οι επιτιθέμενοι φορούν προστατευτικά αυτιών. «Επειδή ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ακοής επεξεργάζεται από τη δόνηση των μικρών οστών στο πρόσωπο και το σαγόνι, οι ωτοασπίδες ή τα ακουστικά ελάχιστα μειώνουν τα αποτελέσματα του LRAD».

Ο Danforth προσθέτει ότι κάποια μεγάλα εμπορικά πλοία, συμπεριλαμβανομένων των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, ταξιδεύουν σήμερα με εγκατεστημένα συστήματα LRAD. Ορισμένα από αυτά έχουν ρυθμιστεί έτσι ώστε τα μέλη του πληρώματος να μπορούν να τα ελέγχουν εξ αποστάσεως από τη γέφυρα – για να τα στοχεύουν, για παράδειγμα, σε ένα σκάφος με εισερχόμενους πειρατές. Τα LRAD χρησιμοποιούνται επίσης από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ και ορισμένα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας ενώ ένα σύστημα βρίσκεται ακόμη και στο φράγμα Hoover στον ποταμό Κολοράντο, σύμφωνα με τον Danforth.

Χρήσιμο εργαλείο

Ωστόσο, αναφορές το 2008 έδειξαν ότι ένα σύστημα LRAD ήταν αναποτελεσματικό όταν Σομαλοί πειρατές κατέλαβαν το MV Biscaglia, ένα δεξαμενόπλοιο μεταφοράς χημικών, η ομάδα ασφαλείας του οποίου αναγκάστηκε να πηδήξει στη θάλασσα. Ανεξάρτητα, το πλήρωμα ενός κρουαζιερόπλοιου το 2005 ανέφερε ότι χρησιμοποίησε επιτυχώς το LRAD και άλλες τεχνικές για να αποκρούσει τους Σομαλούς πειρατές, αφού το πλοίο δέχθηκε επίθεση με εκτοξευτές πυραύλων.

Το ηχητικό όπλο δεν είναι επίσης άφθαρτο. «Έχουν πυροβολήσει LRAD στο παρελθόν», λέει ο Danforth, καθώς περιγράφει μια περίπτωση στην οποία η αστυνομία χρησιμοποίησε μια από τις συσκευές για να επικοινωνήσει με έναν ένοπλο ύποπτο που είχε κρυφτεί σε ένα κτίριο. «Ο δράστης άνοιξε την πόρτα και πυροβόλησε το LRAD, οπότε και δεν ήταν πλέον λειτουργικό μετά από αυτό», πρόσθεσε.

Το LRAD είναι ένα μόνο εργαλείο που έχουν στη διάθεσή τους οι πλοιοκτήτες σε μια εποχή που ορισμένες από τις σημαντικότερες πλωτές οδούς του κόσμου έχουν γίνει εξαιρετικά επικίνδυνες για τη ναυσιπλοΐα, όπως η Μαύρη Θάλασσα λόγω Ουκρανίας και οι Χούθι.

Το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο (IMB) τονίζει επίσης ότι, αν και η πειρατεία από τη Σομαλία είναι πολύ λιγότερο συχνή σήμερα, δεν έχει εξουδετερωθεί πλήρως η απειλή. Και εξακολουθούν να υπάρχουν περιπτώσεις πειρατείας στον Κόλπο της Γουινέας, για παράδειγμα, και στα Στενά της Σιγκαπούρης. Η επιβίβαση πλοίων στο Στενό της Σιγκαπούρης ειδικότερα, μια από τις πιο πολυσύχναστες πλωτές οδούς στον κόσμο, αυξάνει τον κίνδυνο επικίνδυνων συγκρούσεων στις οποίες εμπλέκονται μεγάλα εμπορικά πλοία, σύμφωνα με το IMB.

Απέναντι σε όλα αυτά, οι συστάσεις αφορούν την τοποθέτηση ομοιωμάτων σε στρατηγικά σημεία γύρω από το πλοίο για να δοθεί η εντύπωση μεγαλύτερου αριθμού πληρώματος σε επιφυλακή, τα συρματοπλέγματα και διάφορα συστήματα περίφραξης με αλυσίδας για να εμποδίσουν τους επιτιθέμενους να ανέβουν στο πλοίο.

Εναλλακτικά «όπλα»…

Ωστόσο, ορισμένες τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν ως τρόποι για να κρατηθούν μακριά οι επιτιθέμενοι στα πλοία έχουν μείνει στο περιθώριο – τουλάχιστον στον τομέα της εμπορικής ναυτιλίας. Η BAE Systems δημιούργησε μια συσκευή με λέιζερ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προειδοποιεί τους πειρατές σε απόσταση έως και 2 χλμ για να μην πλησιάζουν, ή για να τους θαμπώνει σε κοντινότερες αποστάσεις. Εκπρόσωπος της εταιρείας αναφέρει ότι, αν και η εταιρεία δοκίμασε στο παρελθόν αυτή την τεχνολογία για εφαρμογές κατά της πειρατείας, επί του παρόντος δεν υπάρχουν τέτοια προϊόντα της BAE σε εμπορικά πλοία.

Μια άλλη εταιρεία, η QinetiQ, βοήθησε στην ανάπτυξη ενός ειδικού διχτυού που θα μπορούσε να εκτοξεύεται από ελικόπτερο σε εισερχόμενα σκάφη που επιτίθενται. Θεωρητικά, το δίχτυ θα τυλίγεται γύρω από την προπέλα και θα αχρηστεύει το σκάφος. Ωστόσο, η QinetiQ επιβεβαίωσε στο BBC ότι το σύστημα δεν είναι πλέον διαθέσιμο για την εμπορική ναυτιλία.

Τα κανόνια νερού είναι μια άλλη στρατηγική που έχει χρησιμοποιηθεί. Στο αποκορύφωμα της κρίσης της πειρατείας στη Σομαλία, η σουηδική εταιρεία Unifire AB προώθησε στην αγορά τα ακροφύσια υψηλής πίεσης ως λύση. Η εταιρεία φαίνεται ότι δεν τα εμπορεύεται πλέον για τέτοιες εφαρμογές και ένας εκπρόσωπος αρνήθηκε να σχολιάσει για το παρόν άρθρο.

Αλλά βίντεο που ανέβηκαν στο YouTube πριν από περίπου 12 χρόνια, με soundtrack ροκ κιθάρας και λεζάντες όπως «massive impact», έδειχναν ότι οι συσκευές της Unifire θα μπορούσαν να στερεωθούν στο πλάι μεγάλων εμπορικών πλοίων και να στραφούν εναντίον εχθρικών σκαφών. Με εμβέλεια έως και 90 μέτρα, οι σωλήνες αυτοί ήταν σε θέση να εκτοξεύουν έως και 5.000 λίτρα νερού ανά λεπτό.

…και τρελές ιδέες

Ο πρώην καπετάνιος Tim Nease ανέπτυξε ένα σύστημα άμυνας με βάση το νερό στην προηγούμενη εταιρεία του, την International Maritime Security Network. Ο σχεδιασμός περιελάμβανε μεγάλες πυροσβεστικές μάνικες, οι οποίες θα παρήγαγαν φτερωτούς πίδακες νερού στην πλευρά γιγαντιαίων πλοίων. «Θα μπορούσατε να δημιουργήσετε μια κουρτίνα γύρω από το πλοίο, από την οποία δεν θα μπορούσαν να περάσουν», λέει ο Nease, εξηγώντας τις πιθανές επιπτώσεις στους επιτιθέμενους που πλησιάζουν από το επίπεδο της θάλασσας.

Παρόλο που στο παρελθόν έχουν χρησιμοποιηθεί κανόνια νερού εναντίον πειρατών, ο Shaun Robertson της EOS Risk Group, μιας εταιρείας διαχείρισης ασφαλείας, είναι επιφυλακτικός ως προς το ότι οι συσκευές αυτές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εναντίον βαριά οπλισμένων και εξαιρετικά αποφασισμένων επιτιθέμενων. «Αν οι πειρατές έχουν χειροβομβίδες με ρουκέτες και AK-47, ένας πίδακας νερού δεν θα τους αποτρέψει».

Μια από τις, αναμφισβήτητα, πιο τρελές ιδέες που εμφανίστηκαν στο αποκορύφωμα της κρίσης της σομαλικής πειρατείας ήταν ο ψεκασμός των επιτιθέμενων με… χημικά. Πριν από χρόνια, ο Nease ζήτησε από μια εταιρεία στις ΗΠΑ να δημιουργήσει μια τέτοια ουσία. Λέει ότι δεν θα προκαλούσε μόνιμο τραυματισμό, αλλά ήταν ένα «δυσάρεστο» υλικό που είχε έντονο φθορίζον κίτρινο χρώμα, με αποτελέσματα καλύτερα και από σπρέι πιπεριού.

Η πραγματικότητα

«Αυτό που περιόρισε ωστόσο την πειρατεία, ήταν οι ένοπλοι φρουροί στα πλοία», επισημαίνει στο BBC ο Chris Long, διευθυντής πληροφοριών της Neptune P2P Group, μιας εταιρείας ναυτικής ασφάλειας, που παρέχει δηλαδή ένοπλες ομάδες ασφαλείας σε φορείς εκμετάλλευσης εμπορικών πλοίων.. «Οι πειρατές δεν ήθελαν να σκοτωθούν, ήθελαν μόνο χρήματα και αν τους πυροβολούσαν, θα έφευγαν».

Η ζήτηση έχει μειωθεί απότομα τα τελευταία ένα με δύο χρόνια, σύμφωνα με τον Long. Κάποτε, οι πλοιοκτήτες πλήρωναν έως και 76.200 δολάρια για μια τριμελή βρετανική ομάδα, ενώ άλλες χώρες παρέχουν πλέον παρόμοιες λύσεις σε ένα κλάσμα αυτής της τιμής, εξηγεί.

Ακόμη και με τέτοια προστασία επί του πλοίου, σε μια κατάσταση όπου βαριά οπλισμένοι επιτιθέμενοι με κρατική υποστήριξη ή πολιτικά κίνητρα, όπως οι Χούθις, θα επιβιβάζονταν σε ένα πλοίο, μια ομάδα ασφαλείας πιθανόν να μην ήταν σε θέση να τους αντιμετωπίσει. «Δεν είμαστε σε θέση, δεν είμαστε εντεταλμένοι, αν θέλετε, να εμπλακούμε σε οποιαδήποτε επίθεση κρατικού παράγοντα», εξηγεί. «Αν, για παράδειγμα, οι Χούθι προσπαθούσαν να ανέβουν στο πλοίο, οι φρουροί μας θα κατέβαζαν τα όπλα τους και θα τους άφηναν να ανέβουν».

Ο Robertson συμφωνεί με αυτή την προσέγγιση, σημειώνοντας, αφενός, τις νομικές επιπτώσεις. «Αν πυροβολούσαν έναν αντάρτη Χούθι που επιβιβαζόταν σε ένα πλοίο, θα ξεσπούσε κόλαση», τονίζει στο BBC.

Εύκολος στόχος

«Όταν η απειλή ξεπερνάει ένα μικρό φορτίο πειρατών με όπλα, είναι σχεδόν αδύνατο για ένα εμπορικό πλοίο να αμυνθεί», αναφέρει ο Jakob Larsen, επικεφαλής της ναυτικής ασφάλειας και προστασίας στην ένωση πλοιοκτητών Bimco. Οι επιθέσεις από ικανότατες στρατιωτικές ομάδες, πυραύλους και αεροσκάφη με εκρηκτικά είναι πολύ εξελιγμένες για να τις απορρίψει κανείς, την ίδια στιγμή που δεν μπορούν να τοποθετήσουν αντιαεροπορικά ή αντιπυραυλικά συστήματα σε εμπορικά πλοία, γιατί πολύ απλά τέτοια όπλα δεν είναι διαθέσιμα στο κομμάτι αυτό.

Μια επιλογή που έχει στη διάθεσή του το πλήρωμα ενός πλοίου που δέχεται σφοδρή επίθεση είναι να υποχωρήσει στην «ακρόπολη» – ένα ασφαλές δωμάτιο ή θάλαμο κάπου στο πλοίο. Πρόκειται συνήθως για εγκατάσταση που θυμίζει δωμάτιο πανικού», λέει ο Larsen, με επικοινωνίες με τον έξω κόσμο και ίσως ακόμη και περιορισμένο έλεγχο για το ίδιο το πλοίο.

Μία από τις λίγες διαθέσιμες επιλογές που μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν στην ασφάλεια των εμπορικών πλοίων από τις αυξημένες απειλές είναι η ναυτική προστασία. Ο αμερικανικός στρατός εξετάζει εξάλλου το ενδεχόμενο συνοδείας εμπορικών πλοίων στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας που μπορεί να κινδυνεύουν από επίθεση, ενώ το αμερικανικό ναυτικό κατέρριψε πρόσφατα τρία μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε αυτοάμυνα, σύμφωνα με την Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ. Μια γαλλική φρεγάτα αναχαίτισε επίσης δύο μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην περιοχή, δήλωσε ο γαλλικός στρατός. Ο Larsen λέει ότι η Bimco καλωσορίζει όλα τα ναυτικά μέσα που μπορούν να αναπτυχθούν για την υπεράσπιση της εμπορικής ναυτιλίας.