Εμπόριο: Οι ωκεανοί στο επίκεντρο των εξελίξεων – Κρίσεις από την Ερυθρά Θάλασσα ως την Ταϊβάν [γράφημα]

Πολλές δεκαετίες πίσω γυρίζουν το θαλάσσιο εμπόριο οι διαδοχικές κρίσεις που ξεδιπλώνονται σε πολλές περιοχές του πλανήτη, με σημαντικότερη αυτή στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ερυθρά Θάλασσα: Εδώ η παγκόσμια ναυτιλία δίνει τη δική της, σκιώδη μάχη

Βασικά δεδομένα των τελευταίων πολλών χρόνων, όπως η ελεύθερη ναυσιπλοΐα, δείχνουν να κλονίζονται συθέμελα. Στο κομβικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα που οδηγεί στο Σουέζ, οι αντάρτες Χούθι πραγματοποιούν επιθέσεις κατά δυτικών συμφερόντων πλοίων, σε ένδειξη αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη. Και η παρέμβαση των ΗΠΑ και της Βρετανίας έχει απλώς κάνει την κατάσταση χειρότερη.

Βορειότερα, η Μαύρη Θάλασσα έχει μετατραπεί – κυριολεκτικά – σε ναρκοπέδιο, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Στο Κέρας της Αφρικής και στα Στενά της Μαλάκα στη Μαλαισία οι πειρατές έχουν επανακάμψει, περιορίζοντας το θαλάσσιο εμπόριο. Και στη θάλασσα της Νότιας Κίνας οι εντάσεις μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν, με την τελευταία να χαίρει αμέριστης υποστήριξης από τις ΗΠΑ, απειλούν να μετατρέψουν σε πυριτιδαποθήκη άλλο ένα κομβικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα.

Την εικόνα που επικρατεί στις θάλασσες αποτυπώνει εύλωττα ο απόστρατος Αμερικανός ναύαρχος Τζέιμς Σταυρίδης, τον οποίο επικαλείται σε σχετικό δημοσίευμά της η Wall Street Journal. «Κατά τη διάρκεια της μακράς καριέρας μου ως αξιωματικός του ναυτικού δεν έχω δει ποτέ τόσο έντονο ανταγωνισμό στους ωκεανούς του κόσμου», δήλωσε.

Το παρελθόν

Η ελεύθερη ναυσιπλοΐα, σημειώνει η WSJ, επέτρεψε στην παγκόσμια οικονομία να ανορθωθεί από τα συντρίμμια δύο παγκοσμίων πολέμων. «Η ελευθερία των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων να μεταφέρουν με ασφάλεια αγαθά στην ανοικτή θάλασσα βοήθησε να βγει η Κίνα από τη φτώχεια, να μετατραπούν οι ΗΠΑ σε μια χώρα καταναλωτών της μεσαίας τάξης και να εδραιωθεί το δολάριο ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Μέχρι τον 20ό αιώνα, τα εμπορικά κράτη ανταγωνίζονταν με αίμα για το δικαίωμα να μεταφέρουν εμπορεύματα σε ξένα λιμάνια- σήμερα ανταγωνίζονται με βάση την τιμή και την ποιότητα», σημειώνει το αμερικανικό έντυπο.

Τα πλοία διακινούν περισσότερο από το 80% των παγκόσμιων αγαθών, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Και μέχρι πρόσφατα οι ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις του κόσμου συνεργάζονταν για την ασφάλεια των θαλασσών. «Όταν Σομαλοί πειρατές κατέλαβαν δύο κινεζικά πλοία το 2008, το Πεκίνο έστειλε πολεμικά πλοία για να βοηθήσει τις ΗΠΑ να περιπολούν στο Κέρας της Αφρικής. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Ρωσία συνεργάστηκε με τον αμερικανικό στρατό για τον καθαρισμό των πυρηνικών αποβλήτων από την Αρκτική Θάλασσα, πριν το λιώσιμο των πάγων ανοίξει νέες δυνατότητες ναυσιπλοΐας». Όμως προς το παρόν, υπάρχουν λίγες πιθανότητες αυτές οι τρεις παγκόσμιες δυνάμεις να κινηθούν ξανά από κοινού.

Οι ΗΠΑ διατηρούν συμμάχους στην Ευρώπη και την Ιαπωνία, όμως οι δυνάμεις του πολεμικού τους ναυτικού είναι πολύ εξασθενημένες. Στις ίδιες τις ΗΠΑ, άλλωστε, το Πολεμικό Ναυτικό καταπονείται διασφαλίζοντας όχι μόνο τις ναυτιλιακές οδούς αλλά και υποθαλάσσια καλώδια δεδομένων και αγωγούς φυσικού αερίου.

Όλα τα παραπάνω, τονίζει η WSJ, καταλήγουν στην εξής διαπίστωση: Οι ωκεανοί, που κάποτε ήταν ήρεμοι, επανέρχονται στην ημερήσια διάταξη.

Η αλλαγή

Το διεθνές εμπόριο είναι πια πολύ διαφορετικό από την εποχή που ένα πλοίο ήταν ασφαλές όσο έπλεε εντός των χωρικών υδάτων του κράτους που το προστάτευε. Αυτό όμως σημαίνει ότι οι παγκόσμιες αγορές είναι πολύ πιο στενά διασυνδεδεμένες, οπότε η παραμικρή διαταραχή – που παλαιότερα μπορεί να περνούσε απαρατήρητη – πλέον μπορεί να προκαλέσει τεράστια αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία.

Αυτό που συνέβη με την πανδημία του κορωνοϊού, όταν οι παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής κατέρρευσαν πυροδοτώντας μια πληθωριστική κρίση που τέσσερα χρόνια μετά δεν έχει κοπάσει ακόμα, είναι πιθανότατα ενδεικτική του τι μπορεί να σημαίνει μια νέα κρίση στις θάλασσες.

Όπως σημειώνει η WSJ, από την πρώτη επίθεση των Χούθι οι τιμές των ναύλων από τη Σαγκάη στη Γένοβα έχουν τετραπλασιαστεί. Ήδη αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Tesla και η Volvo αναγκάζονται να αναστείλουν την παραγωγή αυτοκινήτων σε γερμανικά και βελγικά εργοστάσια, ελλείψει ανταλλακτικών. Υπάρχουν και πιο σοβαρά προβλήματα: Η παγκόσμια αλυσίδα τροφίμων κρέμεται από μια κλωστή, όπως προειδοποίησε πρόσφατα η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη.

Το «ελευθέρας» που έλαβαν από τους Χούθι τα ρωσικά και κινεζικά πλοία αναδεικνύει ακόμα τη βαθιά διείσδυση των νέων παικτών στις παραγκονισμένες επί δεκαετίες από τη Δύση χώρες του λεγόμενου «τρίτου κόσμου», αλλά και το πόσο εύκολα ανατρέπονται οι ισορροπίες στη νέα εποχή.

Θαλασσοταραχή

Άλλωστε, ακόμα και αν τα πλοία καταφέρουν να αποφύγουν τις επιθέσεις των ανταρτών της Υεμένης, δεν μπορούν – όπως εύστοχα επισημαίνει η WSJ – να κρυφτούν από τους ασφαλιστές. Το κόστος ασφάλισης για πλόες μέσω της Ερυθράς Θάλασσας έχει εκτοξευθεί, με τη μόνη εναλλακτική λύση, τον περίπλου της Αφρικής, να οδηγεί σε τόσο αυξημένη κατανάλωση καυσίμων που το κόστος εκτινάσσεται – το ίδιο και τα τέλη εκπομπής ρύπων.

Στη Μαύρη Θάλασσα, τα ναύλα έχουν αυξηθεί τόσο πολύ που η ταμειακά ταλαιπωρημένη κυβέρνηση της Ουκρανίας αναγκάστηκε να αναλάβει μέρος του κόστους ασφάλισης των πλοίων που προσεγγίζουν τα λιμάνια της. Το εμπόριο των σιτηρών εξαρτάται διαρκώς από την εύθραυστη συμφωνία μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, και διεξάγεται κάτω από έναν εναέριο χώρο όπου μαίνονται πυραυλικές επιθέσεις και εκατέρωθεν πλήγματα με drones.

Αναζητώντας εναλλακτικές, η Ρωσία κοιτά ήδη στον βορρά: Το λιώσιμο των πάγων ανοίγει μια νέα θαλάσσια διαδρομή στην Αρκτική, που προσφέρει πιο σύντομη δίοδο από την Κίνα προς την Ευρώπη.

Όπως όλα δείχνουν, ο κόσμος που ξημέρωσε από την πανδημία του κορωνοϊού δεν θα θυμίζει σε τίποτα την εποχή πριν την τελευταία μεγάλη, παγκόσμια υγειονομική και οικονομική κρίση.

Η εποχή των «πολυκρίσεων», όπως εύστοχα έχει περιγράψει την νέα κανονικότητα το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, είναι ήδη εδώ. Και στους ωκεανούς επικρατεί θαλασσοταραχή.