Gen Z: Γιατί επιλέγουν να ζουν το τώρα αντί να κάνουν σχέδια για το μέλλον

Την τάση του doom spending εντοπίζουν ολοένα και περισσότερο ερευνητές, καθώς παρατηρείται αύξηση σε αγορές πολυτελών ειδών από ολοένα και μικρότερες ηλικίες. Αντί να περιορίσουν τις δαπάνες τους εν μέσω οικονομικής κρίσης και πληθωριστικών πιέσεων, οι νεότεροι καταναλωτές, εκτιμούν πως είναι ευκολότερο να ξοδεύουν μέρος των χρημάτων τους σε πράγματα που θα τους προσφέρουν άμεση ικανοποίηση.

Ο λόγος φαίνεται πως είναι κυνικός: θεωρούν ότι το οικονομικό τους μέλλον είναι καταδικασμένο ό,τι και να γίνει. Τα μεγαλύτερα φοιτητικά χρέη, το αυξημένο κόστος ζωής και οι αλλαγές στην αγορά εργασίας έχουν καταστήσει πιο δύσκολη για την Gen Z την επίτευξη οικονομικών στόχων, όπως η αγορά σπιτιού, η δημιουργία οικογένειας ή η αποταμίευση για τη συνταξιοδότηση.

Η Gen Z τα βγάζει πέρα πιο δύσκολα από τη γενιά των γονιών της

Ως εκ τούτου, περίπου το 27% των νέων Αμερικανών παραδέχονται ότι επιδίδονται σε doom spending, δηλαδή δαπάνες που «καταδικάζουν» το μέλλον τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες για το οικονομικό κλίμα, σύμφωνα με την εταιρεία personal banking Credit Karma.

Και τα ποσοστά είναι ακόμη υψηλότερα μεταξύ των Millennials και των Gen Z-ers, με 43% και 35% αντίστοιχα. «Δεν θα πρέπει να μας ξενίζει αυτή η τάση. Είναι κι αυτός ένας τρόπος αντιμετώπισης του παρόντος», δήλωσε στο Bloomberg η Courtney Alev, συνήγορος των καταναλωτών σε θέματα χρηματοδότησης στην Credit Karma.

Μοιρολατρικές τάσεις

Ενώ οι «καταδικαστικές» δαπάνες μπορεί να αποτυπώνουν το οικονομικό πνεύμα της εποχής, η τάση αυτή δεν είναι καθόλου καινούργια, όπως πιστεύουμε. Σε έρευνα που δημοσίευσε το 2004 ο καθηγητής οικονομικών Stephen Wu του Hamilton College στο Clinton της Νέας Υόρκης, επισήμαινε ότι «όσοι αισθάνονται ότι η τύχη και άλλοι εξωτερικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική τους επιτυχία είναι λιγότερο πιθανό να αποταμιεύσουν».

Ο τρόπος με τον οποίο οι νεότερες γενιές είναι σε θέση να κάνουν μεγάλες αγορές μπορεί επίσης να οφείλεται στην αυξημένη γονική υποστήριξη. Καθώς σχεδόν οι μισοί νέοι ζουν σήμερα ακόμη στο πατρικό σπίτι τους, δεν είναι λίγοι όσοι χρησιμοποιούν το επιπλέον διαθέσιμο εισόδημά τους για να περιποιηθούν τον εαυτό τους. Είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς ότι αυτό είναι λογικό, όταν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα με εικόνες νέων ανθρώπων που ξοδεύουν χρήματα σε πολυτελή γεύματα, λαμπερές διακοπές και προϊόντα σχεδιαστών.

Είκοσι χρόνια πριν ο Wu είχε εντοπίσει την τάση του doom spending και τις συνέπειές του που οδηγούν σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία: το μέλλον είναι όντως καταδικασμένο, αφού οι καταναλωτές ζουν το σήμερα.

Τέτοια αισθήματα μοιρολατρίας και αντιφατικές συνήθειες δαπανών έχουν γίνει πιο συνηθισμένες τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την πανδημία και τη Μεγάλη Ύφεση. Τότε ήταν που οι άνθρωποι άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι ένα μεγάλο μέρος των επιτυχιών και των αποτυχιών τους ήταν εκτός του ελέγχου τους.

Ένα διαφορετικό όνειρο

Οι ακριβές αγορές μπορεί να φαίνονται λανθασμένες. «Αλλά αν ένα άτομο έχει εγκαταλείψει το όνειρο μιας οικογενειακής ζωής με παιδιά και ένα δικό του σπίτι, οι δαπάνες αυτές φαίνονται φυσιολογικές», εξήγησε στο Bloomberg η Maria Melchor, μια 27χρονη δημιουργός περιεχομένου που επικεντρώνεται στην οικονομική εκπαίδευση για τη Gen Z.

Σε ένα βίντεο στο TikTok με περισσότερες από 1,8 εκατομμύρια προβολές, η απόφοιτος του Yale εξηγεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα την πραγματικότητα: όταν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι ρωτούν πώς οι νέοι μπορούν να αντέξουν οικονομικά πράγματα όσα οι ίδιοι δεν αγοράζουν ποτέ για τον εαυτό τους, λαμβάνουν την απάντηση ότι αυτό συμβαίνει, επειδή απλώς δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τίποτα άλλο.

«Η ιδιοκτησία σπιτιού ή η δημιουργία οικογένειας είναι τόσο απρόσιτα που χρησιμοποιούμε την προκαταβολή ή τα επιδόματα σε οτιδήποτε μπορούμε να αγοράσουμε που θα μας φέρει μια υποψία του είδους της ενηλικίωσης που μας υποσχέθηκαν», ισχυρίζεται η TikToker.

Οι νέοι καταναλωτές εξάλλου δεν θα χαρακτήριζαν την επιείκεια που δείχνουν προς αυτές τις δαπάνες ως «doom spending». Αντίθετα, είναι μια ματιά στο πώς θα μπορούσε να μοιάζει η ζωή για περισσότερους ανθρώπους, αν δεν ξόδευαν όλα τα χρήματά τους σε ακίνητα και παιδιά. Τα ποσοστά γάμων και γεννήσεων μειώνονται και η εργασία εξ αποστάσεως, τουλάχιστον για ορισμένους, άνοιξε τη δυνατότητα να μην είναι… κολλημένοι σε έναν συγκεκριμένο ταχυδρομικό κώδικα. Μήπως το περίφημο αμερικανικό όνειρο για τους νέους πλέον έχει αλλάξει;