Γαλλία: Πώς οι φτωχοί πληρώνουν ακριβότερα τα αγαθά και τις υπηρεσίες

Δεν είναι μόνο το μεγαλύτερο βάρος που έχουν οι έμμεσοι φόροι και ασφαλώς η ακρίβεια για τα χαμηλά εισοδήματα συγκριτικά με τους πιο εύρωστους οικονομικά πολίτες και νοικοκυριά. Είναι και η αντικειμενική αδυναμία των φτωχών να κάνουν οικονομία ψωνίζοντας αγαθά καλύτερης ποιότητας ή πληρώνοντας μια ακριβότερη μεν αλλά σε βάθος χρόνου συμφέρουσα υπηρεσία. Διότι «το ακριβό είναι φτηνό», όπως λέγεται χαρακτηριστικά.

«Το να είσαι φτωχός δεν σημαίνει μόνο να έχεις πολύ χαμηλό εισόδημα, αλλά και να πληρώνεις περισσότερα για το ίδιο αγαθό ή υπηρεσία από όσα πληρώνει ο μέσος καταναλωτής», γράφει η Λεϊλά ντε Κομαρμόντ στη «Les Echos» αναλύοντας μια έρευνα που διεξήγαγε η «Δεξαμενή Δράσης για τις Επιχειρήσεις και την Φτώχεια», που ίδρυσαν ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Danone Εμανουέλ Φαμπέρ και ο Μαρτέν Χιρς, πρώην στέλεχος του Ιδρύματος του Αββά Πιερ και της Ύπατης Αρμοστείας των Δράσεων Αλληλεγγύης κατά της Φτώχειας.

Στις Συμπληγάδες τρακτέρ και αντιπολίτευσης ο νεότερος Γάλλος πρωθυπουργός

Πώς συμβαίνει να πληρώνει κανείς ακριβότερα για αγαθά και υπηρεσίες επειδή είναι φτωχός; Πολύ εύκολα! Συμβαίνει επειδή η «φθήνια τρώει τον παρά». Συμβαίνει επειδή το μηνιάτικο δεν του φτάνει για να βγάλει το μήνα και αναγκάζεται να παίρνει μικρά καταναλωτικά δάνεια με ληστρικά επιτόκια από τις τράπεζες. Συμβαίνει επειδή ζει σε μια περιοχή όπου το αυτοκίνητο είναι απαραίτητο, αλλά διαθέτει ένα σαράβαλο που και τον άμπακο καταναλώνει και κάθε τρεις και λίγο χαλάει.

Συμβαίνει επίσης επειδή δεν μπορεί να αγοράσει από το σούπερ μάρκετ συσκευασίες μεγάλων ποσοτήτων ενός προϊόντος φαγητού ή απορρυπαντικού ας πούμε, και να επωφεληθεί από προσφορές του τύπου «στα 3 το 1 δώρο». Συμβαίνει επειδή ζει σε ένα σπίτι με πανάρχαια κουφώματα και ανύπαρκτη θερμομόνωση και αναγκάζεται να πληρώνει για να ζεσταθεί απείρως περισσότερα από όσους έχουν αναβαθμίσει ενεργειακά το σπίτι τους με διπλά τζάμια και θερμοπροσόψεις. Συμβαίνει επειδή, έρμαια των τηλεπικοινωνιακών καρτέλ, επικοινωνούν με προπληρωμένες κάρτες.

Η πρόσβαση στο χρήμα

Πρόκειται για μια «διπλή τιμωρία» των χαμηλών εισοδημάτων, μια «διπλή ποινή» που τους επιβάλλεται. Το φαινόμενο μελετά εδώ και δέκα χρόνια η «Δεξαμενή Δράσης». Και το συμπέρασμα της μακράς αυτής μελέτης είναι ότι «δεν πρόκειται τόσο για ένα ζήτημα πλημμελούς πληροφόρησης των φτωχότερων νοικοκυριών, ούτε για ένα ζήτημα ανεπαρκούς εκπαίδευσής τους, αλλά για μια αντικειμενική αδυναμία πρόσβασής τους στη δομή διαμόρφωσης των τιμών», όπως σημειώνει ο Μαρτέν Χιρς.

Η έρευνα δημοσίευσε ποιοτικές και ποσοτικές μετρήσεις που δείχνουν ότι ο πληθωρισμός δεν μειώνει αλλά διογκώνει το πρόβλημα. Κάτι που δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη, διότι είναι γνωστό ότι οι φτωχοί, αν μάλιστα συμβαίνει να είναι και μισθωτοί, δηλαδή χαμηλόμισθοι, είναι απολύτως ανίκανοι να μετακυλίσουν τις πληθωριστικές αυξήσεις στις υπηρεσίες τις οποίες «πωλούν» για να βιοποριστούν. Ένας φτωχός μικροπωλητής μπορεί δηλαδή από τη μια μέρα στην άλλη να αυξήσει τις τιμές πώλησης της πραμάτειας του. Ένας αμειβόμενος με το βασικό μισθό θα πρέπει να τα βγάλει πέρα μ’ αυτόν έως την 1η του επόμενου μήνα.

Τι εκτινάσσει τις ανισότητες

Ένδεκα είδη δαπανών εντόπισε η έρευνα ως πιθανές πηγές «διπλής τιμωρίας» για τους φτωχότερους: το ενοίκιο, το κόστος της ενέργειας, το κόστος των μεταφορών, της ασφάλισης, της εξυπηρέτησης των δανείων, της υγείας, της αγοράς εξοπλισμού, το κόστος των τηλεπικοινωνιών, των τραπεζικών χρεώσεων και βεβαίως των τροφίμων.

Η έρευνα επισήμανε επίσης τέσσερις τύπους μηχανισμών που ενισχύουν τις εν λόγω ανισότητες μεταξύ πλουσίων και φτωχών – μιλάμε για μηχανισμούς που κάνουν αντικειμενικά τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Πρώτον, μια «επίδραση όγκου» που αυξομειώνει το πάγιο κόστος πρόσκτησης αγαθών και υπηρεσιών και δημιουργεί τη δυνατότητα σε όσους μπορούν να ξοδέψουν περισσότερα να κάνουν «οικονομίες κλίμακος», κατά ένα τρόπο.

Δεύτερον μια «επίδραση αποκλεισμού» σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε προϊόντα υψηλότερης ποιότητας που διαρκούν στο χρόνο. Τρίτον τις ανισότητες ενισχύει μια «έλλειψη πληροφοριών», σε συνδυασμό με «γνωστικές προκαταλήψεις» που διακατέχουν συχνά όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα. Τέταρτον υπάρχει και μια «επίδραση της τοποθεσίας», του τόπου δηλαδή όπου διαμένει ο καθείς. Η απομάκρυνση από τα αστικά κέντρα συνεπάγεται και απομάκρυνση από εκεί όπου «παίζεται το παιχνίδι» – ακόμα και το παιχνίδι των τιμών, ο ανταγωνισμός με άλλα λόγια.

12 βδομάδες για διατροφή

Οι ερευνητές της «Δεξαμενής Δράσης» υπολόγισαν ότι στη Γαλλία, με στατιστικά στοιχεία της οποίας διεξήγαγαν την έρευνα, αυτή η «διπλή ποινή» έφτασε το 2023 στα 745 ευρώ για το 10% των χαμηλότερων εισοδημάτων στη χώρα και στα 640 ευρώ για το δεύτερο δεκατημόριο των φτωχότερων νοικοκυριών.

«Η επιβάρυνση στον προϋπολογισμό των φτωχών νοικοκυριών είναι κολοσσιαίος και φθάνει στο ποσό που αντιστοιχεί για το πρώτο δεκατημόριο στις ετήσιες δαπάνες 12 εβδομάδων για φαγητό και για το δεύτερο δεκατημόριο στις ετήσιες δαπάνες διατροφής 8 εβδομάδων, κατά μέσον όρο.

Πού πάνε τα λεφτά

Από τα 745 ευρώ επιπλέον «ποινής» που καταβάλλει το πρώτο δεκατημόριο τα 160 αφορούν τις μετακινήσεις (με δαπανηρά μέσα μεταφοράς ή με ακριβά εισιτήρια στα ΜΜΜ λόγω αδυναμίας να προμηθευτούν μια ετήσια κάρτα, παραδείγματος χάρη). Τα 135 ευρώ αφορούν επιπλέον του μέσου όρου χρεώσεις για στέγαση, τα 125 ευρώ για ασφάλιση, τα 110 ευρώ για ενέργεια και τα 100 ευρώ για δανεισμό.

Από τα 640 ευρώ επιπλέον «ποινής» που καταβάλλει το δεύτερο δεκατημόριο των χαμηλών εισοδημάτων τα 165 αφορούν τον ακριβότερο δανεισμό στον οποίο υποχρεώνονται, τα 125 ευρώ αφορούν τις μετακινήσεις, τα 95 ευρώ τη στέγαση, τα 90 την ενέργεια και τα 75 την ασφάλιση. Και τα δύο δεκατημόρια επιβαρύνονται με επιπλέον χρεώσεις για υπηρεσίες υγείας, για εξοπλισμό, για τραπεζικά έξοδα, διατροφή και τηλεπικοινωνίες.

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι υπάρχουν μέτρα για τη μείωση της «διπλής ποινής» για τους φτωχότερους. Κάποια από τα μέτρα αυτά, όπως είναι τα επιδόματα στέγασης, η συμπληρωματική ασφάλιση αλληλεγγύης, οι τραπεζικές προσφορές «ευάλωτων πελατών», η γαλλική και οι άλλες κυβερνήσεις και ιδιωτικοί φορείς έχουν ήδη ενεργοποιήσει. «Υπάρχουν όμως πολλά ακόμα που μπορούν να γίνουν», υπογραμμίζει η Δεξαμενή Δράσης.