Πληροφορική: Είδος «υπό εξαφάνιση» οι εργαζόμενοι – Πού οφείλεται η έλλειψη

Ανυπέρβλητο, για την ώρα, εμπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου πληροφορικής και τεχνολογίας στην Ελλάδα συνιστά η δυσκολία με την οποία έρχονται αντιμέτωπες οι επιχειρήσεις όταν προσπαθούν να βρουν, μάταια σε πολλές περιπτώσεις, εργατικό δυναμικό. Σε μία εποχή μάλιστα που η ψηφιοποίηση έχει μπει σε πρώτο πλάνο με τις ανάγκες να αυξάνονται γεωμετρικά.

Πληροφορική: To roadmap της αγοράς – Μαγνήτης τα 3,5 δισ. ευρώ από Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ

Την αποκαρδιωτική εικόνα σκιαγραφεί πρόσφατη έρευνα του ΣΕΒ για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Επτά στις 10 εταιρείες στην Ελλάδα έχουν ακάλυπτες θέσεις ειδικών στον τεχνολογικό κλάδο (ΤΠΕ), ενώ σχεδόν οι μισές δεν βρίσκουν τους εργαζόμενους που χρειάζονται στον συγκεκριμένο τομέα. Προς το παρόν, το ποσοστό όσων απασχολούνται στην Ελλάδα στον κλάδο αυτό, ως προς το σύνολο των απασχολουμένων, ανέρχεται στο 2,5%, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 4,6%. Αν λάβουμε υπόψιν την Eurostat, η Ελλάδα φιγουράρει στην τελευταία θέση.

Το αγεφύρωτο χάσμα, προσφοράς – ζήτησης, των 8.000 ειδικών που λείπουν από τον κλάδο της πληροφορικής και της τεχνολογίας «φωνάζει» για λύσεις. Με τον κλάδο να χρειάζεται 16.000 ειδικούς στον τομέα της πληροφορικής κάθε χρόνο την ώρα που από τις σχολές βγαίνουν» 8.000, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για παρεμβάσεις άμεσης απόδοσης, με την τεχνητή νοημοσύνη να τρέχει και να δημιουργεί νέες ανάγκες για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.

Οι αιτίες που «εξαφανίστηκαν» οι εργαζόμενοι

Γιατί όμως οι εταιρείες ψάχνουν εργαζόμενους με το κυάλι; Αν σταθούμε στην έρευνα του ΣΕΒ, συγκεκριμένοι παράγοντες έχουν διαμορφώσει μία δυσχερή πραγματικότητα.

Το brain drain έχει βάλει το χεράκι του, καθώς από την Ελλάδα έφυγε σημαντική μερίδα αποφοίτων πληροφορικής που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. Την ίδια στιγμή, ο μικρός, σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς και της οικονομίας, αριθμός αποφοίτων από τις σχολές, η ανεπαρκής εξειδίκευση σε γνωστικά αντικείμενα ΤΠΕ και ο λάθος τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο επαγγελματικός προσανατολισμός θολώνουν το τοπίο με τις εταιρείες να «αγκομαχούν» για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.

Στο ίδιο μήκος κύματος, σύμφωνα με έρευνα της ManpowerGroup, για το πρώτο τρίμηνο του 2024, το 74% των εργοδοτών στην Ελλάδα ανέφερε πως δυσκολεύεται να βρει υποψηφίους που να καλύπτουν τις απαιτήσεις του. Αν και το ποσοστό έχει μειωθεί κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το 2023, το πρόβλημα «γιγαντώνεται» με τους εργοδότες, όπως δηλώνουν τουλάχιστον, να είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν διευκολύνσεις και ευελιξίες στον χρόνο και στον τρόπο εργασίας αλλά και αυξήσεις μισθών για να μετριάσουν τις επιπτώσεις ενός ζητήματος που υπονομεύει τις προοπτικές ενός κλάδου κρίσιμης σημασίας για το «αύριο» της ελληνικής οικονομίας.

Τα τελευταία χρόνια ο ρυθμός αποφοίτησης από τις σχολές πληροφορικής και μηχανικών υπολογιστών διαμορφώνεται από 40% έως 63%, κάτι που σημαίνει πως η αγορά πληροφορικής χρειάζεται 7.500 επιπλέον πτυχιούχους ετησίως σε σχέση με όσους αποφοιτούν.

Βάσει της μελέτης του ΣΕΒ, η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και ο ανεπαρκής αριθμός των αποφοίτων με υψηλή εξειδίκευση στον τεχνολογικό κλάδο καθίστανται παράγοντες που φρενάρουν τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό «στερώντας» τις επιχειρήσεις από εξειδικευμένα στελέχη. Είναι ενδεικτικό πως περίπου ο μισός πληθυσμός της χώρας μας διαθέτει έστω ένα βασικό επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων, επίδοση κοντά στο μ.ο. της ΕΕ (54%), όμως αρκετά μακριά από το στόχο του 2030.

Οι στόχοι για το 2030 ορίζουν ότι τουλάχιστον το 80% του πληθυσμού πρέπει να έχουν έστω βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ απαιτείται απασχόληση 20 εκ. ειδικών στις ΤΠΕ (ICT specialists). Για την επίτευξή τους, ο ΣΕΒ προτείνει εκστρατείες οριζόντιας ενίσχυσης του ψηφιακού αλφαβητισμού και του γραμματισμού για το μέλλον στο σύνολο του πληθυσμού, προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης από τρίτες χώρες με ουσιαστική ενεργοποίηση και ανάδειξη του νέου θεσμικού πλαισίου για τη χορήγηση αδειών διαμονής με σκοπό την απασχόληση υψηλής ειδίκευσης («Μπλε Κάρτα της ΕΕ»), απλοποίηση διαδικασιών και δημοσίευση στοιχείων σχετικά με τον καθορισμό ανώτατου αριθμού αδειών διαμονής για εργασία πολιτών από τρίτες χώρες και διακρατικές συμφωνίες για την διαμονή και άδεια εργασίας επιστημόνων και εργαζομένων με υψηλές γνώσεις και δεξιότητες.

Ξεκολλώντας από το χαμηλό σημείο εκκίνησης της ψηφιακής της μετάβασης, η χώρα καλείται να προσεγγίσει στρατηγικά, συστηματικά και με ταχύτητα τα επόμενα βήματά της, ώστε να παραμείνει στην τροχιά της ψηφιακής δεκαετίας και να καρπωθεί τις ωφέλειες.

Η τεχνητή νοημοσύνη διευρύνει το χάσμα

Βάσει έρευνας της Deloitte που παρουσιάστηκε στο Digital Economy Forum του ΣΕΠΕ, τα οφέλη της Gen AI είναι τεράστιας στρατηγικής σημασίας για την χώρα μακροπρόθεσμα με την Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη να δύναται να εισφέρει έως και 10,7 δισ. ευρώ στην ελληνική οικονομία μέχρι το 2030 (+5,45% στο ΑΕΠ), σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης.

Η ενσωμάτωση της Gen AI θα διευρύνει το κενό στο ανθρώπινο δυναμικό στον τεχνολογικό κλάδο καθώς με ένα μετριοπαθές σενάριο το χάσμα στην προσφορά και ζήτηση εργασίας θα ανοίξει κι άλλο. Μέχρι το 2030 θα χρειάζονται 83.000 ειδικοί στον κλάδο τεχνολογίας – πληροφορικής από 25.000 σήμερα.

Τραβούν χειρόφρενο οι προσλήψεις

Tην ίδια στιγμή βέβαια και παρά τον ψηφιακό μαραθώνιο, οι προσλήψεις φαίνεται να… παραπατούν. Οι προθέσεις για νέες προσλήψεις στον κλάδο της πληροφορικής στην χώρα μας για το πρώτο τρίμηνο του 2024 διακρίνονται από υποτονικότητα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ManpowerGroup. Ειδικότερα, οι προθέσεις προσλήψεων για τον συγκεκριμένο κλάδο διαμορφώνονται στο +11%, μειωμένες σε σχέση με το 2023.

Σε αυτό το πλαίσιο, το 29% των εργοδοτών στον συγκεκριμένο κλάδο εκφράζουν την πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε προσλήψεις. Παράλληλα, το 18% προβλέπει μείωση στις προσλήψεις, ενώ το 47% δεν προβλέπει κάποια αλλαγή.

Οι προοπτικές απασχόλησης στην Ελλάδα για το πρώτο τρίμηνο του 2024 δείχνουν πως ρίχνουν ρυθμούς σε σχέση με τα προηγούμενα τρίμηνα. Το ποσοστό που ανέφεραν οι Έλληνες εργοδότες, +11%, εμφανίζεται μειωμένο κατά  -21% σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο έχοντας παράλληλα μειωθεί κατά  -16% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους.

Οι συγκρατημένες προοπτικές προσλήψεων εξηγούνται από την έκρηξη της ζήτησης, η οποία με τον καιρό ξεθύμανε, για εξειδικευμένα στελέχη στην πληροφορική. Μετά την πανδημία λόγω των αυξημένων αναγκών  για ψηφιακές λύσεις και υπηρεσίες καταγράφηκε ένα κύμα προσλήψεων από εταιρείες του κλάδου το οποίο όμως αργότερα υποχώρησε, χωρίς να αποκλείεται να επανέλθει δριμύτερο το τρέχον έτος την ώρα που πολλά ψηφιακά projects βρίσκονται στην γραμμή εκκίνησης.