Αγρότες: Πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την παραγωγή

Οι περιβαλλοντικοί κανόνες της ΕΕ έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της οργής των Ευρωπαίων αγροτών, καθώς προσθέτουν σειρά επιβαρύνσεων στον ήδη βεβαρυμένο πρωτογενή τομέα της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Αγροτικές κινητοποιήσεις: Η ΕΕ στο στόχαστρο της οργής – Χάρτης των διαμαρτυριών

Ταυτόχρονα όμως, η αγροτική παραγωγή είναι ένας από τους τομείς που πλήττονται σφοδρότερα από την κλιματική κρίση. Οι αγρότες της Ευρώπης υποφέρουν ήδη από την αυξανόμενη ζέστη, την ξηρασία και τις πλημμύρες – τις ίδιες επιπτώσεις που προσπαθούν να αποτρέψουν ορισμένες «πράσινες» πολιτικές της ΕΕ, οι οποίες ωστόσο κατανέμουν ανισοβαρώς το κόστος της πράσινης μετάβασης στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Σε κάθε περίπτωση, το Reuters συγκέντρωσε και παρουσιάζει τους βασικότερους τρόπους με τους οποίους η κλιματική αλλαγή πλήττει την αγροτική παραγωγή και τους καλλιεργητές της γηραιάς ηπείρου.

• Επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που παρατηρούνται ολοένα και συχνότερα στην Ευρώπη, αυξάνουν την πίεση που δέχονται οι αγρότες. Η παραγωγή ελαιολάδου στην ΕΕ έπεσε σε χαμηλό ρεκόρ τους 12 μήνες που έληξαν τον Ιούνιο του 2023, καθώς η ξηρασία έπληξε τους μεγαλύτερους παραγωγούς της Ευρώπης. Οι βασικές καλλιέργειες της Ισπανίας, μεταξύ των οποίων το σιτάρι, το κριθάρι και το ρύζι, καταγράφουν τα χαμηλότερα επίπεδα παραγωγής εδώ και πάνω από μια δεκαετία.

Η ΕΕ αναμένει ότι η συνολική παραγωγή σιτηρών της θα είναι κατά 4,3% χαμηλότερη από τον μέσο όρο της πενταετίας κατά την τρέχουσα περίοδο, κυρίως λόγω των κακών καιρικών συνθηκών.

Σε άλλες περιοχές της γηραιάς ηπείρου, κατά το 2023 οι έντονες βροχοπτώσεις καθυστέρησαν τη συγκομιδή σιταριού σε περιοχές της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες μείωσαν τις αποδόσεις των καλλιεργειών μήλων και αχλαδιών στην Ιταλία και την Ελλάδα, ενώ οι ασυνήθιστα υγρές συνθήκες τροφοδότησαν μυκητολογικές ασθένειες που βλάπτουν την ποιότητα των φρούτων.

Και φέτος όμως, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει ήδη τον πρωτογενή τομέα. Τον προηγούμενο μήνα – τον θερμότερο Ιανουάριο που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο – οι αγρότες στην Ιταλία προειδοποίησαν ότι ο ασυνήθιστα ζεστός χειμώνας και η ξηρασία καταστρέφουν τις καλλιέργειες.

• Η κλιματική αλλαγή δείχνει τα δόντια της

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), μια ομάδα του ΟΗΕ που αξιολογεί τις τελευταίες επιστημονικές μελέτες για το παγκόσμιο κλίμα, ανέδειξε τις χειρότερες αποδόσεις των καλλιεργειών αραβοσίτου, ρυζιού, σόγιας και σιταριού ως έναν από τους τρόπους με τους οποίους η κλιματική αλλαγή επηρεάζει ήδη την Ευρώπη.

Η κλιματική αλλαγή κάνει τους καύσωνες πιο θερμούς και πιο συχνούς – συνθήκες που μπορούν να εμποδίσουν την ανάπτυξη των φυτών και να επιδεινώσουν τις ξηρασίες που καταστρέφουν τις καλλιέργειες. Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή έπαιξε συντριπτικό ρόλο σε έναν ακραίο καύσωνα στην Ευρώπη τον περασμένο Ιούλιο, ο οποίος προκάλεσε μεγάλης κλίμακας ζημιές στις καλλιέργειες και απώλειες στο ζωικό κεφάλαιο, διαπίστωσε η ομάδα επιστημόνων του World Weather Attribution.

Τέτοιες θερμές και ξηρές συνθήκες τροφοδοτούν επίσης πυρκαγιές, όπως αυτές που σάρωσαν την Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι, καταστρέφοντας αγροκτήματα και ελαιώνες. Ταυτόχρονα, η θερμότερη ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει περισσότερη υγρασία, οπότε η υπερθέρμανση του πλανήτη σημαίνει ότι όταν βρέχει, η νεροποντή μπορεί να είναι πιο δυνατή.

Αυτό επιδεινώνει τον κίνδυνο πλημμυρών – όπως παρατηρήθηκε σε χώρες όπως η Ιταλία, όπου ένας κατακλυσμός τον περασμένο Μάιο βύθισε χιλιάδες αγροκτήματα κάτω από το νερό.

• Τα χειρότερα έπονται

Χωρίς ταχεία δράση για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, οι επιπτώσεις της στους αγρότες της Ευρώπης θα επιδεινωθούν.

Η IPCC ξεκαθαρίζει ότι περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού της Νότιας Ευρώπης θα αντιμετωπίσει έλλειψη νερού εάν η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί στους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ο πλανήτης έχει ήδη θερμανθεί κατά 1,2 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.

Η έλλειψη νερού ταλαιπωρεί ήδη τους αγρότες στην επιρρεπή στην ξηρασία Μεσόγειο.

Η Ιταλία, γνωστή για τα κρασιά και τα ζυμαρικά της, αντιμετώπισε μια από τις πιο σοβαρές ξηρασίες το 2022. Στην Ισπανία, η οποία είναι υπεύθυνη για το ένα τρίτο της παραγωγής φρούτων της ΕΕ, η κυβέρνηση δήλωσε ότι περισσότερο από το ένα πέμπτο της γης διατρέχει υψηλό κίνδυνο να καταστεί άγονη.

• Οι κανόνες της ΕΕ

Πραγματοποιώντας κινητοποιήσεις και διαμαρτυρίες σε όλη την Ευρώπη, οι αγρότες έχουν επικρίνει τους πράσινους κανόνες της ΕΕ, οι οποίοι, όπως λένε, τους επιβαρύνουν με κόστος και γραφειοκρατία που δεν αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί εκτός Ευρώπης.

Ως απάντηση στις διαμαρτυρίες, η ΕΕ αποδυνάμωσε ορισμένους από τους κανόνες αυτούς. Επί παραδείγματι, απέσυρε – την τελευταία στιγμή – τον στόχο μείωσης των εκπομπών της γεωργίας από τον χάρτη πορείας για το κλίμα του 2040 την περασμένη εβδομάδα. Οι Βρυξέλλες απέσυραν επίσης έναν νόμο της ΕΕ για τη μείωση των φυτοφαρμάκων και ανέστειλαν ρύθμιση που επιβάλλει στους ευρωπαίους αγρότες να αφήνουν κάποια εδάφη σε αγρανάπαυση για τη βελτίωση της βιοποικιλότητας.

Οι ακτιβιστές των Πρασίνων επέκριναν τις κινήσεις αυτές, προειδοποιώντας ότι η αποδυνάμωση των πράσινων πολιτικών τώρα θα βλάψει τους αγρότες μακροπρόθεσμα, εάν τα οικοσυστήματα υποβαθμιστούν περαιτέρω και η κλιματική αλλαγή επιδεινωθεί. Ωστόσο, ορισμένοι αγρότες λένε ότι οι πολιτικές επιβάλλονται από πάνω προς τα κάτω, χωρίς να κατανοούνται οι επιπτώσεις στον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, οι καλλιεργητές ρυζιού παέγια στην Ισπανία λένε ότι οι αποδόσεις τους έχουν μειωθεί από έναν μύκητα, αφού η ΕΕ απαγόρευσε το φυτοφάρμακο που χρησιμοποιείται για την αποτροπή του.

• Αβέβαιο το μέλλον της γεωργίας

Ο τρόπος με τον οποίο οι αγρότες μπορούν να συμμετέχουν στην πράσινη ατζέντα της ΕΕ – χωρίς να υποδαυλίζονται περαιτέρω αναταραχές – αποτελεί ένα ερώτημα που τίθεται στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Προς το παρόν – σημειώνει το Reuters – οι Βρυξέλλες βρίσκονται σε άμυνα. Οι υπουργοί γεωργίας των χωρών της ΕΕ συναντώνται αργότερα αυτό το μήνα για να συζητήσουν περισσότερους τρόπους μείωσης της γραφειοκρατίας στον τομέα.

Ωστόσο, σύμφωνα με την ΕΕ, η γεωργία θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές πολύ ταχύτερα, προκειμένου να συμμορφωθεί με τους κλιματικούς στόχους.

Η γεωργία συνεισφέρει περισσότερο από το 10% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ. Οι εν λόγω εκπομπές έχουν μειωθεί ελάχιστα εδώ και δύο δεκαετίες.

Οι Βρυξέλλες επεξεργάζονται ιδέες πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος – μεταξύ αυτών, ένα σύστημα εμπορίας άνθρακα, όπου οι αγρότες θα πληρώνονται για να αποθηκεύουν CO2 στο έδαφος, δήλωσαν αξιωματούχοι της ΕΕ

Πολλά θα εξαρτηθούν από την επόμενη μεταρρύθμιση του τεράστιου προϋπολογισμού της ΕΕ για τις επιδοτήσεις της γεωργίας μετά το 2027 και από το ποια στήριξη θα προσφέρει αυτή για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και τη μείωση των εκπομπών.