Ακρίβεια: Κοντόληκτα και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας στο μενού των καταναλωτών

Με την ακρίβεια να εξακολουθεί να αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους πολίτες, αφού οι υψηλές τιμές των τροφίμων αποτελούν τη νέα κανονικότητα, το καθημερινό μενού διανθίζεται ολοένα και περισσότερο με φθηνότερα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και οσονούπω με περισσότερα προϊόντα σχεδόν ληγμένα, αφού από 1ης Μαρτίου θα επιτρέπεται η διενέργεια προσφορών σε προϊόντα που ανατιμήθηκαν πρόσφατα, αρκεί σε αυτά να πλησιάζει η ημερομηνία λήξης από 1 έως 30 ημέρες.

Ακρίβεια: Πονοκέφαλος οι τιμές των τροφίμων σε Ελλάδα και Ευρώπη [γράφημα]

Τα νέα ήθη στις καταναλωτικές συνήθειες αποτυπώνονται ήδη στην κατακόρυφη αύξηση του ποσοστού των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας που μπαίνουν στο καλάθι των νοικοκυριών αποτέλεσμα και των μεγάλων ανατιμήσεων που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Και δεν πρόκειται μόνο για ελληνικό φαινόμενο, μάλλον οι Έλληνες είναι από τους τελευταίους που «είδαν» αξία στα φθηνότερα private label. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της PLMA βάσει έρευνας της NielsenIQ, το μερίδιο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας σε 17 ευρωπαϊκές χώρες αυξήθηκε το 2023 σε 38,5%, με τις πωλήσεις των PL να ανέρχονται σε 340 δισ. ευρώ επί συνολικού τζίρου 883 δισ. ευρώ στο οργανωμένο λιανεμπόριο.

Το 2023 στην Ελλάδα ο όγκος πωλήσεων των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αντιστοιχεί σε 31,3%, ενώ σε αξία πωλήσεων φθάνει το 24% σύμφωνα με τα στοιχεία της PLMΑ, αν και η Circana αναφέρει μερίδιο 26,3%). Τα αντίστοιχα ποσοστά το 2022 ήταν 31% και 23,6%. Σε σχέση πάντως με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, φαίνεται πως υπάρχουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης της κατηγορίας.

Την ίδια ώρα και ενώ ο πληθωρισμός των τροφίμων παραμένει σε υψηλά επίπεδα (8,3% τον Ιανουάριο του 2024), το υπουργείο Ανάπτυξης αποφάσισε να εξαιρέσει από την απαγόρευση διενέργειας προωθητικών ενεργειών, για 3 μήνες, 44 κατηγορίες προϊόντων εφόσον αυτά βρίσκονται κοντά στην ημερομηνία λήξης τους.

Όλα – όπως είναι προφανές – προέρχονται από τον κλάδο των τροφίμων και ποτών και για να πουληθούν σε προσφορά απαιτείται ειδική σήμανση που θα αναγράφει «Προϊόν με κοντινή ημερομηνία λήξης».

Στην υπουργική απόφαση ορίζεται ο αριθμός των ημερών, πριν από την λήξη της διάρκειας ζωής τους, που μπορεί να γίνει η προσφορά. Πρόκειται για διάστημα από 1 ημέρα ως και 30 ημέρες, ενώ στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι από 10 ως 20 ημέρες. Οι 14 εξ αυτών κατηγορίες είναι 1 ως και 5 ημέρες και οι 28 κατηγορίες είναι από 10 ως και 30 ημέρες πριν από την λήξη τους.

Όπως προκύπτει από τη λίστα για τα είδη στα οποία μπαίνει τρίμηνο «μπλόκο» στις προσφορές εάν είχαν γίνει ανατιμήσεις μετά τις 10 Ιανουαρίου 2024, μόνο δύο είδη: το γάλα βρεφικής ηλικίας και το κρασί, εξαιρούνται από τις προσφορές των κοντόληκτων.

Το τερπνόν μετά του ωφελίμου

Στόχος είναι να αντιμετωπιστούν φαινόμενα σπατάλης τροφίμων ή καταστροφής αποθεμάτων, που θα μπορούσαν να διατεθούν σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές στους ενδιαφερόμενους καταναλωτές, λένε πηγές του Υπουργείου Ανάπτυξης.

Στην ουσία «θεραπεύτηκε» ένα ζήτημα που απασχολούσε τους επιχειρηματίες της οργανωμένης λιανικής και είχε τεθεί στις διαπραγματεύσεις μεταξύ του υπουργείου και της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ).

Συνήθως οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ προχωρούν σε μείωση τιμής 30% – 50% για προϊόντα τροφίμων που φθάνουν κοντά στη λήξη της ημερομηνίας κατανάλωσής τους, μια πρακτική που θεωρητικά αποτελεί ένα είδος προσφοράς χωρίς όμως την εμπλοκή των προμηθευτών. Με το γράμμα του νόμου και αυτή η πρακτική θεωρούνταν προσφορά πριν την αλλαγή της Υπουργικής Απόφασης. Έτσι λοιπόν εάν ένα γάλα είχε ανατιμηθεί, τα σούπερ μάρκετ δεν μπορούσαν να βάλουν ένα στίκερ «-50%» όταν έφθανε κοντά στη λήξη του, κάτι που τώρα μπορούν να το κάνουν.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια και ειδικά σε μία περίοδο όπου το κόστος ζωής βρίσκεται στα ύψη, η σπατάλη τροφίμων στην Ελλάδα είναι τεράστια. Υπολογίζεται ότι κατά κεφαλήν από ιδιωτική και βιομηχανική χρήση απορρίπτονται 190 κιλά τροφίμων ετησίως, ενώ κάθε πολίτης εκτιμάται ότι πετάει στα σκουπίδια κατά μέσο όρο 89 κιλά τρόφιμα, εκ των οποίων τα 38,7 είναι βρώσιμα.

Την ίδια στιγμή ωστόσο, βάσει των τελευταίων στοιχείων της Eurostat, ένας στους δέκα κατοίκους της Ελλάδας ζει σε κατάσταση «επισιτιστικής ανασφάλειας». Ως «επισιτιστική ανασφάλεια» ορίζεται η αδυναμία ενός ατόμου να περιλάβει στη διατροφή του κάθε δεύτερη μέρα κοτόπουλο, ψάρι, κρέας ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας. Τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στους νέους 16-24 ετών και στις ηλικίες άνω των 65.