Μεταλλευτικές επιχειρήσεις: Κόστος παραγωγής και ελλείψεις εργατικού δυναμικού σφίγγουν την θηλιά

Τις δικές του μάχες και υπογείως και πάνω από την επιφάνεια του εδάφους δίνει ο κλάδος των μεταλλευτικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα που έρχεται αντιμέτωπος με πολλαπλές προκλήσεις οι οποίες συνεχώς… εξορύσσουν μπελάδες.

IEA: Η προσφορά κρίσιμων ορυκτών θα πλησιάζει τη ζήτηση έως το 2030

To πλέον ακανθώδες ζήτημα που πληγώνει τον κλάδο και στην Ελλάδα και στην ΕΕ είναι το αγεφύρωτο, για την ώρα, χάσμα ανάμεσα στο κόστος παραγωγής σε ευρωπαϊκό έδαφος σε σχέση με ΗΠΑ και Κίνα. Οι μεγάλες διαφορές στο κόστος παραγωγής υπονομεύουν πέρα από την ανταγωνιστικότητα του κλάδου και την γεωπολιτική σταθερότητα της Γηραιάς Ηπείρου καθώς η κατοχή και η εκμετάλλευση πρώτων υλών προσδίδουν στον «ιδιοκτήτη» τους ζωτικής σημασίας πλεονεκτήματα στην εποχή της ενεργειακής μετάβασης.

Αν και οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι βιώσιμες, το πανάκριβο ενεργειακό κόστος, οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση ορυχείων και λατομείων και η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού (πχ χειριστές βαρέων μηχανημάτων) πριονίζουν το κλαδί στο οποίο κάθονται ενώ η ευρωπαϊκή κωλυσιεργία στην εφαρμογή ενεργών πολιτικών για την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων  θολώνει επικίνδυνα το τοπίο, την ώρα που η αξιοποίηση των «θησαυρών» του υπεδάφους καθίσταται πρώτη προτεραιότητα στους καιρούς της ενεργειακής μετάβασης.

Η επικαιροποίηση της Εθνικής Πολιτικής για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, η ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, η απλοποίηση αδειοδότησης έργων, η μείωση γραφειοκρατίας, η εξάλειψη ασαφειών και ο εκσυγχρονισμός της υπάρχουσας νομοθεσίας, η υιοθέτηση των ευρωπαϊκών προτύπων και καθοδηγητικών οδηγιών για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων μέσα σε προστατευμένες περιοχές, μεγάλο μέρος ορυκτών πόρων της χώρας είναι μέσα σε αυτές τις περιοχές, η παροχή αναπτυξιακών χρηματοδοτικών εργαλείων για εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων καθώς και για εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών δραστηριοτήτων, αποτελούν τα βασικά αιτήματα του κλάδου.

Τι κρύβει το υπέδαφος

Το ελληνικό υπέδαφος διαθέτει κρίσιμες πρώτες γαίες, κυρίως μεταλλεύματα (βωξίτης, νικέλιο, αντιμόνιο). Τα νέα δεν είναι τόσο καλά για τις σπάνιες γαίες. Για την ώρα είναι ασαφείς οι ενδείξεις για το κατά πόσο είναι δυνατή η αξιοποίηση σπάνιων πρώτων γαιών όπως το λίθιο, χημικό στοιχείο ιδιαίτερα κρίσιμο για την παραγωγή μπαταριών. Το λίθιο ενδέχεται να υπάρχει σε Σάμο και Βόρεια Ελλάδα αν και παραμένει άγνωστο μέχρι να ολοκληρωθούν οι μελέτες αν οι ποσότητες είναι αξιοποιήσιμες.

Η Ελλάδα διαθέτει στα εδάφη της, μεταξύ άλλων: Μεταλλικά ορυκτά (βωξίτης, νικέλιο, χρωμίτης, χαλκός, σιδηρονικέλιο), γαιάνθρακες, υδρογονάνθρακες, λιγνίτη αλλά και βιομηχανικά ορυκτά (λευκά ανθρακικά, μαγνησίτης).

Η ανάπτυξη της χώρας λοιπόν… περνάει από το υπέδαφος με την αποτελεσματική αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της να τίθεται επιτακτικά στο τραπέζι, την ώρα που η πράσινη μετάβαση και η έλλειψη στρατηγικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο θέτουν τον μεταλλευτικό κλάδο ενώπιον σε ένα σημείο καμπής.

Τάσεις και προοπτικές

Σε ό,τι αφορά τα μεταλλεύματα και τα βιομηχανικά ορυκτά, η ζήτηση καθορίζεται από τις διεθνείς τιμές ενώ η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται από γεωπολιτικές, οικονομικές αλλά και ρυθμιστικές παρεμβάσεις, κυρίως σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι προοπτικές σήμερα είναι θετικές, με μοναδικό στοιχείο ανησυχίας το παράλογα ακριβό ηλεκτρικό ρεύμα.

Τα αδρανή υλικά απευθύνονται σχεδόν κατά 100 % στην εγχώρια οικοδομική δραστηριότητα. Σε αυτό τον τομέα οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές, καθώς παρατηρείται μια αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας, σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες έργων.

Το ελληνικό μάρμαρο, το οποίο διακρίνεται σε παγκόσμια κλίμακα, εξαρτάται κυρίως από τις οικοδομικές δραστηριότητες στην μέση Ανατολή και στην Ασία. Η Ασία και κυρίως η Κίνα, είχε σοβαρή επιβράδυνση τα τελευταία χρόνια, αλλά δείχνει πλέον σημάδια σταθεροποίησης.

Τέλος, τα ενεργειακά ορυκτά ακολουθούν τις διεθνείς τάσεις για τα ορυκτά καύσιμα, οι οποίες δεν είναι ιδιαίτερα θετικές τα τελευταία χρόνια.

Η Ευρώπη σε στρατηγική αμηχανία

Με την Κίνα και τις ΗΠΑ να έχουν τον πρώτο λόγο στην παραγωγή κρίσιμης γεωστρατηγικής σημασίας πρώτων υλών όπως είναι τα ορυκτά για μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων, η δυστοκία και οι μυωπικές αντιλήψεις της ΕΕ ως προς την χάραξη ενός μακροπρόθεσμου πλάνου ανάπτυξης και αξιοποίησης του πλούτου που «κρύβεται» στο υπέδαφος φέρνουν την Ευρώπη σε μειονεκτική θέση.

Η ΕΕ με το πλάνο που έχει καταρτίσει για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (The European Critical Raw Materials Act) στο οποίο το 10% των ορυκτών που περιλαμβάνεται είναι «κρυμμένο» στο ελληνικό υπέδαφος, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, δεν επιδοτεί τις δικές της εξορυκτικές επιχειρήσεις. στοχεύοντας ωστόσο θεωρητικά να διασφαλίσει τον ασφαλή και βιώσιμο εφοδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με κρίσιμες πρώτες ύλες και να μειώσει σημαντικά την εξάρτηση της ΕΕ από εισαγωγές από προμηθευτές μίας μόνο χώρας. Η ενεργειακή μετάβαση για να τρέξει χρειάζεται καύσιμα από κρίσιμες πρώτες ύλες και για να καταστεί αυτό εφικτό απαιτείται να… εξορυχθούν επενδύσεις.

Οι στόχοι που έχει θέσει η Κομισιόν, ενδεικτικά είναι οι εξής: Τουλάχιστον το 10% της ετήσιας κατανάλωσης της Ε.Ε. να προέρχεται από εξόρυξη εντός Ε.Ε.. Τουλάχιστον το 40% της ετήσιας κατανάλωσης της Ε.Ε. να προέρχεται από επεξεργασία εντός Ε.Ε. ενώ το 15% της ετήσιας κατανάλωσης από εγχώρια ανακύκλωση. Βέβαια για να τους επιτύχει περιορίζεται σε θεωρητικά μέτρα παρά σε απτές δράσεις.

Οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις της ΕΕ βάζουν προσκόμματα στην ανταγωνιστικότητα της εξορυκτικής βιομηχανίας «πριμοδοτώντας» επί της ουσίας ΗΠΑ και Κίνα στον μαραθώνιο της αξιοποίησης των ορυκτών πόρων σε ανταγωνιστικές τιμές.