Νέα μέτρα κατά της ακρίβειας: Τι αποτελέσματα θα έχουν;

Το 2023 σε συνέχεια του 2022 χαρακτηρίστηκε από τις πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες είχαν μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια του αναμενόμενου. Από τις αρχές του 2024 φαίνεται να υπάρχει μια σταδιακή αποκλιμάκωση του φαινομένου, ιδιαίτερα στα σούπερ-μάρκετ.

Επιχειρήσεις και καταναλωτές κλήθηκαν να προσαρμοστούν στο πληθωριστικό περιβάλλον, με το βασικό χαρακτηριστικό να είναι ότι καλούνται πλέον να λειτουργήσουν με μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα, παρά τις αριθμητικές αυξήσεις των εισοδημάτων και μάλιστα σε συνέχεια μία δεκαετίας πολλαπλών κρίσεων.

Υπερρύθμιση της αγοράς

Η πολιτεία ανταποκρινόμενη στην κατάσταση αυτή, έχει προχωρήσει σε μία σειρά από νομοθετήματα που έχουν ως στόχο τον περιορισμό των πληθωριστικών πιέσεων και ειδικά στις κατηγορίες των ειδών παντοπωλείου.

Βέβαια η ρύθμιση της αγοράς είχε ήδη ξεκινήσει από την εποχή της πανδημίας COVID-19 με ένα κύμα ρυθμίσεων της αγοράς. Αρχικά για έναν περιορισμένο αριθμό αγαθών (μάσκες, αντισηπτικά), αλλά στην πορεία και ειδικά μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία την Άνοιξη του 2022, για ένα εκτεταμένο αριθμό προϊόντων. Τα τελευταία 3,5 χρόνια καταγράφονται πάνω από 25 νομοθετήματα (νόμοι ή υπουργικές αποφάσεις) οι οποίες ρυθμίζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την αγορά, όπως το καλάθι του νοικοκυριού, τα προϊόντα με μόνιμη μείωση τιμής, το πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους και τώρα τα νέα μέτρα κατά των προσφορών.

Αυτή η υπερρύθμιση της αγοράς – σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαικές χώρες – πλέον προκαλεί μια διαρκή σύγχυση στην αγορά, τεράστια διοικητική γραφειοκρατία και ένα σημαντικό κόστος για τις επιχειρήσεις. Ενώ τα οφέλη μέχρι τώρα να μην καταγράφονται ιδιαίτερα σημαντικά.

Τα νέα μέτρα επικεντρώνονται στην πρακτική των προσφορών

Πρακτικά οι πρόσφατες ρυθμίσεις αφορούν κυρίως σε δύο μέτρα που έχουν στόχο τη μείωση των προσφορών, προωθητικών ενεργειών και εκπτώσεων, θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε μείωση των αρχικών τιμών των προϊόντων. Παρ ότι ότι οι τελικές τιμές αρκετών προϊόντων θα μειωθούν, δεν είναι σαφές πως θα επηρεαστεί μελλοντικά η τελική δαπάνη των καταναλωτών, καθώς αυτό που εν τέλει ενδιαφέρει τον καταναλωτή είναι το πως επηρεάζεται το εισόδημα του.

Το πρώτο μέτρο αφορά τη μείωση κατά 30% των εκπτώσεων. Με τη νομοθέτηση του μέτρου, η έκπτωση 50% στην οποία προχωρούσαν οι προμηθευτές συγκεκριμένων προϊοντικών κατηγοριών στα σούπερ μάρκετ θα πρέπει να μειωθούν κατά 30% και η τιμή τιμοκαταλόγου να πέσει στο 15%. Το μέτρο αυτό θα μειώσει τις αρχικές τιμές των προϊόντων που βρίσκονται σε ένταση προωθητικών ενεργειών. Ήδη στις πρώτες λίγες ημέρες εφαρμογής μέτρου είναι ορατές οι μειώσεις στις αρχικές τιμές πολλών εκατοντάδων κωδικών προϊόντων. Ενδεχομένως όμως να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για τις επιχειρήσεις στο να συνεχίσουν με την ίδια ένταση τις προωθητικές ενέργειες, κάτι που είναι πλέον τυπική πρακτική αγορών των Ελλήνων καταναλωτών στα προϊόντα παντοπωλείου.

Το δεύτερο μέτρο αφορά την απαγόρευση σε όσους προμηθευτές πραγματοποιούν ανατιμήσεις, στο να υλοποιούν προωθητικές ενέργειες για τρεις μήνες στα προϊόντα εκείνα στα οποία αυξήθηκε η τιμή τους. Αυτό το μέτρο επίσης αναμένεται ότι θα δράσει αποθαρρυντικά στην ανατιμήσεις, αλλά και στην ένταση των προωθητικών ενεργειών. Όμως παράλληλα ίσως οδηγήσει και σε άλλες αλλαγές στην αγορά που αφορούν την ουσία των εμπορικών πολιτικών για τις ανταγωνιστικές στρατηγικές στην ιδιωτική οικονομία. Για παράδειγμα σε περίπτωση που ένα προϊόν δεν έχει ικανοποιητικές πωλήσεις η επιχείρηση δεν θα έχει κάποιο εργαλείο για να διορθώσει την κατάσταση, ή ενδεχομένως να οδηγήσει σε μεγαλύτερες ανατιμήσεις προκειμένου να μπορεί να αντισταθμιστεί η δυνατότητα αύξησης του όγκου πωλήσεων μέσω προσφορών.

Η σημασία των προσφορών στα σούπερ-μάρκετ

Στην Ελλάδα σήμερα, η πρακτική των προωθητικών ενεργειών είναι ιδιαίτερα έντονη και απόλυτα ενταγμένη στην αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών. Είναι μια επιχειρηματική πρακτική αρκετών δεκαετιών και επηρεάζει έντονα τη σχέση των καταναλωτών με τα επώνυμα καταναλωτικά προϊόντα.

Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη πανελλήνια έρευνα του ΙΕΛΚΑ, η μέση εξοικονόμηση του καταναλωτικού κοινού από τις προσφορές το 2023 στα σούπερ-μάρκετ ανέρχεται σε 13% επί της συνολικής δαπάνης, ποσοστό σταθερό σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, αλλά αυξημένο σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Πρακτικά, η συνολική αξία αυτών των ενεργειών αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε όφελος που πλησιάζει τα 400 ευρώ ετησίως, λόγω και της αύξησης της δαπάνης των νοικοκυριών εξαιτίας των πληθωριστικών πιέσεων. Συνολικά η μέση εξοικονόμηση ανά νοικοκυριό εκτιμάται σε πάνω από 3.000 ευρώ για την τελευταία 8ετία, ενώ η συνολική αξία που έχει δοθεί σε 10 χρόνια ξεπερνά τα 12 δισεκατομμύρια ευρώ.

Άλλωστε όπως καταγράφεται στην ίδια έρευνα, η πλειοψηφία των καταναλωτών σε ποσοστό 52% θεωρεί ότι οι προσφορές και οι εκπτώσεις στα καταστήματα του οργανωμένου λιανεμπορίου τους βοηθούν στην αντιμετώπιση των ανατιμήσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ το 2017 -εν μέσω της οικονομικής κρίσης- το 74% των ερωτώμενων κυνηγούσε τις προσφορές και τις εκπτώσεις στο σουπερμάρκετ, αυτό το ποσοστό το 2021 είχε διαμορφωθεί σε μόλις 58% για να αυξηθεί το 2023 στο 63%.

Αυτή η εξέλιξη αντικατοπτρίζει την ανάγκη των καταναλωτών στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία για να εξοικονομήσουν χρήματα.

Τέλος το 43% του κοινού δηλώνει ότι προτιμάει περισσότερες προσφορές, παρά χαμηλές τιμές, φαίνεται δηλαδή ότι οι καταναλωτές έχουν ανάγκη τόσο τις χαμηλές τιμές, όσο και τις εκπτωτικές ενέργειες. Αυτό το 43% του κοινού θεωρεί ότι μέσω της αναζήτησης και επιλογής προσφορών και εκπτώσεων (αξιοποιώντας μάλιστα τις τεχνολογικές δυνατότητες) έχουν τη δυνατότητα τόσο για μεγαλύτερες εξοικονομήσεις, όσο και για προσαρμογή στις δικές τους εξατομικευμένες ανάγκες της εξοικονόμησης χρημάτων. Από την άλλη πλευρά όμως, ένα σημαντικό κομμάτι των καταναλωτών δεν έχει ενδεχομένως την ενέργεια ή τον χρόνο για την πλήρη αξιοποίηση των εκπτωτικών δράσεων και ως εκ τούτου προτιμάει περισσότερο τις χαμηλότερες τιμές.

Τέλος, όπως προκύπτει από την έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ, το 81% των καταναλωτών θεωρεί ότι η μείωση του ΦΠΑ σε βασικά ειδή θα βοηθήσει περισσότερο στην αντιμετώπιση της ακρίβειας περισσότερο. Είναι ένα μέτρο που σίγουρα θα αποφέρει βελτίωση στο επίπεδο των τιμών, αλλά με δημοσιονομικό κόστος.

Λευτέρης Κιοσσές, Γενικός Διευθυντής ΙΕΛΚΑ &
Γεώργιος Δουκίδης, Επιστημονικός Σύμβουλος ΙΕΛΚΑ