Προς μια ενισχυμένη Ευρωπαϊκή φαρμακευτική αλυσίδα εφοδιασμού

Την προηγούμενη εβδομάδα έλαβε μέρος το Συνέδριο Υψηλού Επιπέδου του ΟΟΣΑ για την οικοδόμηση ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού εστιάζοντας στα φαρμακευτικά προϊόντα. Παρουσιάστηκαν τα βασικά ευρήματα της έκθεσης του ΟΟΣΑ για την «Εξασφάλιση αλυσίδων ιατρικού εφοδιασμού στον μεταπανδημικό κόσμο» και ακολούθησαν τρεις θεματικές συνεδρίες που αφορούσαν την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ χωρών, την αύξηση και διαφοροποίηση της παραγωγικής ικανότητας, και την προετοιμασία έναντι υγειονομικών κρίσεων.

Οι αξιόπιστες αλυσίδες ιατρικού εφοδιασμού αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο των ανθεκτικών συστημάτων υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρονται στις ροές των αγαθών και των υπηρεσιών που απαιτούνται από την αρχική παραγωγή, στη διανομή και τελικά στην τελική χρήση ενός ιατρικού προϊόντος, φαρμάκου ή ιατροτεχνολογικού προϊόντος. Κάθε αλυσίδα εφοδιασμού προϊόντων είναι ξεχωριστή, και ειδικά αυτές των φαρμάκων, καθώς τα προϊόντα συχνά αποτελούνται από πολλά διαφορετικά συστατικά που προέρχονται και παράγονται σε διαφορετικές χώρες με την εμπλοκή πολλών ενδιάμεσων εταίρων. Η αποτυχία της εφοδιαστικής αλυσίδας προκύπτει όταν η διατιθέμενη προσφορά δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση ενός προϊόντος στην αγορά, ένα πρόβλημα το οποίο είναι πολυπαραγωντικό και συνήθως ξεχωριστό για κάθε περίπτωση.

Ο ΟΟΣΑ

Στις χώρες του ΟΟΣΑ, οι φαρμακευτικές ελλείψεις αφορούν κυρίως παλαιότερα φάρμακα, εκτός πατέντας. Τα προβλήματα παραγωγής και ποιότητας είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες περιπτώσεις ελλείψεων, με εμπορικούς λογούς να αφορούν ένα σημαντικό ποσοστό σε αγορές με υψηλή ανταγωνιστικότητα τιμών ή σχετικά χαμηλές τιμές, και ένα μικρότερο ποσοστό να οφείλεται καθαρά σε θέματα διανομής. Η διεθνοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην οικονομικότερη παραγωγή φθηνότερων φαρμάκων, αλλά η γεωγραφική συγκέντρωση παραγωγής σε συγκεκριμένες χώρες εκτός Ευρώπης συνοδεύεται με ρίσκα εφοδιασμού.

Ελλείψεις

Οι ελλείψεις φαρμάκων ήταν ένα συχνό φαινόμενο με αυξητική τάση πριν από την πανδημία του COVID-19, ωστόσο η πανδημία δημιούργησε περεταίρω προκλήσεις για μια σειρά προϊόντων. Οι ελλείψεις ιατρικών προϊόντων μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην δημοσιά υγεία καθώς και στην ευρύτερη κοινωνία, όπως καθυστέρηση πρόσβασης σε θεραπείες, αυξημένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης και απώλεια παραγωγικότητας, μεταξύ άλλων. Η αύξηση ελλείψεων έχει τραβήξει την προσοχή των κρατών και έχει προκαλέσει διάφορες δράσεις ενίσχυσης των ιατρικών αλυσίδων εφοδιασμού, τόσο για τακτική χρήση όσο και εν όψει της επόμενης υγειονομικής κρίσης. Δεδομένης της παγκόσμιας φύσης των αλυσίδων εφοδιασμού, απαιτείται διεθνής συντονισμός πολιτικών δράσεων, καθώς και συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.

Αλυσίδα εφοδιασμού

Πρώτον, απαιτείται η βελτίωση της ορατότητας και η αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πληροφοριών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού έτσι ώστε να προβλέπονται και, όπου είναι δυνατόν, να αποτρέπονται οι ελλείψεις. Δυστυχώς, οι ρυθμιστικές αρχές δεν έχουν τις αναγκαίες πληροφορίες για την αξιολόγηση της τρωτότητας των αλυσίδων εφοδιασμού και βασίζονται κυρίως στους παραγωγούς για την κοινοποίηση ελλείψεων (ή πιθανούς κινδύνους ελλείψεων), με τη διαφανέστερη παρακολούθηση όγκων και εισροών να είναι πλέον αναγκαία να καθιερωθεί σε συνεργασία με τους παραγωγούς. Από την πλευρά της διανομής, η εφαρμογή ψηφιοποιημένων συστημάτων ηλεκτρονικής παρακολούθησης και ανίχνευσης φαρμάκων θα επιτρέψει την καλύτερη παρακολούθηση της ζήτησης μαζί με την προσφορά και τα αποθέματα, την αξιολόγηση ελλείψεων σε πραγματικό χρόνο, και την οργάνωση ανακατανομής των διαθέσιμων αποθεμάτων.

Τα αίτια

Δεύτερον, απαιτείται η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών των ελλείψεων. Από την μια, για την αντιμετώπιση ζητημάτων ποιότητας, οι παραγωγοί πρέπει να διατηρούν συστήματα διαχείρισης ποιότητας που πληρούν τα υψηλότερα καθιερωμένα πρότυπα. Από την άλλη, για τις αγορές όπου η υπερβολική πίεση στις τιμές μπορεί να οδηγήσει σε αποσύρσεις προϊόντων και έξοδο από την αγορά, χρειάζονται πολίτικες παρεμβάσεις για τη διαμόρφωση της αγοράς. Οι συγκεντρωτικές προμήθειες μεταξύ χωρών μπορεί να είναι χρήσιμες, για την πρόβλεψη της ζήτησης και τη διασφάλιση της προσφοράς μικρότερων χωρών που ενδέχεται να μη μπορούν να προμηθευτούν διαφορετικά. Προσεγγίσεις δημόσιων συμβάσεων προμήθειας όπου συμπεριλαμβάνονται κριτήρια πέρα της τιμής, μπορούν να ανακουφίσουν την πίεση τιμών και να αυξήσουν τη σημαντικότητα της ασφάλειας εφοδιασμού στη λήψη αποφάσεων, καθώς επίσης και κριτήρια που αφορούν την διαφοροποίηση (ή την διαποικίληση) της προσφοράς, ωστόσο το τελευταίο απαιτεί περαιτέρω δράσεις.

Ευελιξία

Τρίτον, πρέπει να ενθαρρυνθεί η μεγαλύτερη ευελιξία του συστήματος, ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι δυνητικά επιβλαβών διακοπών εφοδιασμού. Η διευκόλυνση του εμπορίου και η εναρμόνιση των κανονιστικών απαιτήσεων για άδεια κυκλοφορίας διευκολύνει τη διακίνηση εμπορευμάτων μεταξύ των χωρών. Η κατάλληλη απογραφή αποθεμάτων και οι συντονισμένες πολιτικές αποθεματοποίησης μπορούν να συμβάλουν στην άμβλυνση των ελλείψεων λόγω αυξημένης ζήτησης βραχυπρόθεσμα, αλλά με περιορισμένη αποτελεσματικότητα μακροπρόθεσμα και πιθανών την επιδείνωση της κατάστασης αν γίνεται ανεξάρτητα σε εθνικό επίπεδο. Συντονισμός σε περιφερειακό επίπεδο θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση βραχυπρόθεσμων αναντιστοιχιών μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, επιτρέποντας την ταχεία ανακατανομή των αποθεμάτων όπου χρειάζονται περισσότερο.

Έχει καταστεί σαφές ότι απαιτείται επείγουσα δράση για την ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δράση πολιτικής αποτελεί πρόκληση και πρέπει να συμπληρώνεται από διεθνή συνεργασία και συντονισμό, καθώς και από συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.

* Ο Άρης Αγγελής είναι Γενικός Γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού Υπουργείου Υγείας