Ρωσία: Πώς συνεχίζει να γλιτώνει το κραχ

Στα δύο χρόνια από την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία, η οικονομία της Ρωσίας έχει επανειλημμένα αψηφήσει τους καταστροφολόγους. Μια οικονομική κατάρρευση, που προβλέφθηκε ευρέως την άνοιξη του 2022, δεν επήλθε ποτέ.

Η οικονομία έπεσε σε ύφεση, αλλά ήταν λιγότερο σοβαρή από ό,τι αναμενόταν και δεν διήρκεσε πολύ. Ο πληθωρισμός ήταν ο πιο πρόσφατος φόβος. Πέρυσι οι τιμές επιταχύνθηκαν ραγδαία και οι οικονομολόγοι πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο. Ακόμη και ο κ. Πούτιν ανησυχούσε. Τον Φεβρουάριο προέτρεψε τους αξιωματούχους να δώσουν «ιδιαίτερη προσοχή» στην αύξηση των τιμών.

Ρωσία: Ευημερεί η οικονομία, δυστυχούν οι επιχειρήσεις

Για άλλη μια φορά, ωστόσο, η ρωσική οικονομία φαίνεται να διαψεύδει τους απαισιόδοξους. Τα στοιχεία που θα δημοσιευθούν στις 13 Μαρτίου αναμένεται να δείξουν ότι οι τιμές αυξήθηκαν κατά 0,6% σε μηνιαία βάση τον Φεβρουάριο, από 1,1% στο τέλος του περασμένου έτους.

Σε ετήσια βάση, ο πληθωρισμός μάλλον δεν αυξάνεται πλέον, αφού έφτασε το 7,5% τον Νοέμβριο. Πολλοί αναλυτές αναμένουν ότι ο ρυθμός θα μειωθεί σε λίγο καιρό σε μόλις 4%, ενώ οι προσδοκίες των νοικοκυριών για τον μελλοντικό πληθωρισμό έχουν ισοπεδωθεί. Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στη Ρωσία, οι οποίες ξεκινούν στις 15 Μαρτίου, είναι δεδομένο. Εάν ήταν ανταγωνιστικό, τα στοιχεία αυτά δεν θα έκαναν κακό στον κ. Πούτιν.

Ο ρωσικός πληθωρισμός εκτοξεύθηκε πέρυσι λόγω μιας δημοσιονομικής σπατάλης μεγαλύτερης από εκείνη που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Κοβίντ-19. Καθώς ο κ. Πούτιν διπλασίασε την εισβολή του στην Ουκρανία, αύξησε τις δαπάνες για τα πάντα, από τον εξοπλισμό μεταφοράς και τα όπλα μέχρι τους μισθούς των στρατιωτών. Οι συνολικές κυβερνητικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 8% σε πραγματικούς όρους.

Η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες εκτοξεύτηκε πέρα από την ικανότητα της οικονομίας να τα παρέχει, οδηγώντας τους πωλητές να αυξήσουν τις τιμές. Η εύρεση εργατών έγινε ιδιαίτερα δύσκολη, όχι μόνο επειδή εκατοντάδες χιλιάδες επιστρατεύτηκαν και δεκάδες χιλιάδες εγκατέλειψαν τη χώρα.

Μέχρι τον Οκτώβριο του περασμένου έτους οι ονομαστικοί μισθοί αυξάνονταν με ετήσιο ρυθμό 18%, από 11% στις αρχές του έτους. Αυτό προκάλεσε πληθωρισμό τιμών σε υπηρεσίες έντασης εργασίας, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η φιλοξενία.

Η άνοδος των επιτοκίων

Ποιος αξίζει τα εύσημα για την ανάκαμψη; Πέρυσι οι αξιωματούχοι του υπουργείου Οικονομικών άσκησαν επιτυχώς πιέσεις για ελέγχους συναλλαγματικών ισοτιμιών, οι οποίοι υποχρεώνουν τους εξαγωγείς να καταθέτουν ξένο νόμισμα στο ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.  Το ρούβλι ανατιμήθηκε τους τελευταίους μήνες, μειώνοντας την τιμή των εισαγωγών.

Οι αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας πιστεύουν ότι οι συνάδελφοί τους στο υπουργείο Οικονομικών είναι οικονομικοί ξερόλες που παίζουν με τις αγορές με δική τους ευθύνη.  Πιστεύουν ότι η δική τους πολιτική, αυτη δηλαδή του υπερδιπλασιασμού των επιτοκίων από τον Ιούλιο του 2023, θα πρέπει να λάβει τα εύσημα για την επιβράδυνση του πληθωρισμού, και μάλλον έχουν δίκιο.

Τα υψηλότερα ποσοστά έχουν ενθαρρύνει τους Ρώσους να τοποθετούν χρήματα σε λογαριασμούς ταμιευτηρίου αντί να τα ξοδεύουν. Η αυστηρότερη νομισματική πολιτική περιόρισε επίσης τον δανεισμό. Τον Δεκέμβριο ο δανεισμός λιανικής αυξήθηκε κατά 0,6% σε μηνιαία βάση, από 2% για το μεγαλύτερο μέρος του 2023.

Λίγες άλλες κεντρικές τράπεζες ήταν τόσο σκληρές. Ωστόσο, η Ρωσία εξακολουθεί να φαίνεται να οδεύει προς μια «ήπια προσγείωση», στην οποία ο πληθωρισμός επιβραδύνεται χωρίς να συνθλίβει την οικονομία.

Οι επιδόσεις της οικονομίας είναι πλέον σύμφωνες με την τάση πριν την εισβολή. Το ΑΕΠ αυξήθηκε σε πραγματικούς όρους κατά περισσότερο από 3% πέρυσι (βλ. διάγραμμα 2). Η ανεργία παραμένει σε ιστορικό χαμηλό. Και υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία εταιρικής δυσφορίας.

Πράγματι, ο ρυθμός κλεισίματος επιχειρήσεων έφτασε πρόσφατα σε χαμηλό οκτώ ετών. Το Χρηματιστήριο της Μόσχας ελπίζει να δει περισσότερες από 20 αρχικές δημόσιες προσφορές φέτος, από εννέα πέρυσι.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία «σε πραγματικό χρόνο» για την οικονομική δραστηριότητα είναι αρκετά ισχυρά. Οι συναινετικές προβλέψεις για αύξηση του ΑΕΠ φέτος κατά 1,7% φαίνονται υπερβολικά απαισιόδοξες.

Η οικονομική ανθεκτικότητα της Ρωσίας είναι εν μέρει η συνέπεια προηγούμενων πολιτικών. Τα τελευταία χρόνια οι εταιρείες και τα νοικοκυριά έχουν δημιουργήσει μεγάλα ταμειακά υπόλοιπα, που τους επιτρέπουν να συνεχίσουν να ξοδεύουν ακόμη και ενόψει του υψηλού πληθωρισμού και να αποφύγουν τη χρεοκοπία ενόψει του υψηλού κόστους δανεισμού.

Όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, η πτώση της ζήτησης για εργατικό δυναμικό είχε ως επί το πλείστον ως αποτέλεσμα μείωση των κενών θέσεων εργασίας παρά σε χαμηλότερο αριθμό ατόμων σε απασχόληση. Τα στοιχεία από το HeadHunter, έναν ιστότοπο προσλήψεων, υποδηλώνουν ότι η αναλογία των ανοιχτών θέσεων προς τα άτομα που αναζητούν εργασία έχει σταματήσει να αυξάνεται. Έχοντας δυσκολευτεί να βρουν εργάτες τους τελευταίους μήνες, τα αφεντικά είναι απρόθυμα να αφήσουν τους ανθρώπους να φύγουν εκτός και αν το κάνουν απολύτως απαραίτητο.

Κινεζικές εισαγωγές

Η κατάρρευση των κυρώσεων έχει επίσης αποδυναμώσει την οικονομία. Οι ρωσικές εγκαταστάσεις παραγωγής που ανήκαν στο παρελθόν σε Δυτικούς άνοιξαν ξανά υπό νέα διαχείριση, επισημαίνει η κεντρική τράπεζα σε πρόσφατη έκθεσή της. Στην αρχή του πολέμου, οι κυρώσεις δυσκόλεψαν τις ρωσικές εταιρείες να προμηθεύονται εισροές, καθυστερώντας την παραγωγή. Τώρα, όμως, οι εταιρείες έχουν δημιουργήσει ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού με «φιλικές» χώρες. Πάνω από τις μισές εισαγωγές αγαθών προέρχονται από την Κίνα, διπλάσιο από το μερίδιο πριν από την εισβολή.

Καθώς δημιουργήθηκαν νέες εμπορικές σχέσεις, οι Ρώσοι εξαγωγείς τόλμησαν να αυξήσουν τις τιμές, υποστηρίζοντας τα έσοδα και τα κέρδη. Η έκπτωση στο πετρέλαιο που προσφέρει η Ρωσία στους Κινέζους πελάτες, για παράδειγμα, μειώθηκε από περισσότερο από 10% στις αρχές του 2022 σε περίπου 5% σήμερα. Και δεν είναι μόνο αυτο.

Ο κ. Πούτιν υπερηφανεύεται για τις ραγδαίες εξαγωγές παγωτού στην Κίνα.

Όπως κάθε Ρώσος γνωρίζει, ο πληθωρισμός δεν νικιέται ποτέ πραγματικά. Οι αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας συνεχίζουν να ανησυχούν ότι οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό παραμένουν πολύ υψηλές.

Η μεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι το ρούβλι μπορεί να υποτιμηθεί, είτε λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου, ενός ακόμη γύρου σοβαρών κυρώσεων ή εάν η Κίνα χάσει το ενδιαφέρον της να στηρίξει τον κ. Πούτιν. Αυτές είναι σοβαρές ανησυχίες.

Παρόλα αυτά, η παγκόσμια οικονομία του «παρία (Ρωσία) είναι και πάλι σε τροχιά, σημειώνει ο Economist.