Αγορές: Πόσο κοντά βρίσκονται σε ένα κραχ; – Τα 3 σημάδια μιας «φούσκας»

Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που αρέσκονται να εμφανίζονται ως Κασσάνδρες, που προειδοποιούν για την επερχόμενη καταστροφή στις αγορές, αλλά κανείς δεν τους πιστεύει. Επιχαίρουν όμως όταν αυτή έρχεται.

Πριν από δύο χρόνια, σχεδόν όλοι συμφωνούσαν ότι μια από τις μεγάλες «φούσκες» έσκαγε. Μια εποχή χαμηλών επιτοκίων πλησίαζε στο τέλος της, κλονίζοντας τα θεμέλια σχεδόν κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων. Οι τιμές των μετοχών έπεφταν, τα κρατικά ομόλογα σφυροκοπήθηκαν, οι αγορές κρυπτογράφησης ήταν σε ελεύθερη πτώση. Και οι «προφήτες» της καταστροφής της Wall Street ένιωθαν ικανοποιημένοι.

Όλα είχαν αλλάξει. Η σκέψη της προηγούμενης δεκαετίας – ότι ο πληθωρισμός ήταν νεκρός και ότι τα φτηνά χρήματα ήρθαν για να μείνουν – φαινόταν τόσο άτοπη όσο η ομαδική σκέψη οποιασδήποτε προηγούμενης οικονομικής μανίας. Έτσι το εκκρεμές ήταν έτοιμο να ταλαντευτεί: από την πληθωρικότητα στον σκεπτικισμό, από την ανάληψη κινδύνων στη συσσώρευση μετρητών και από την απληστία στον φόβο. Θα χρειαζόταν πολύς χρόνος για να αλλάξει πάλι.

Διεθνείς αγορές: Πώς ερμηνεύονται τα υψηλά ρεκόρ στα χρηματιστήρια, τον χρυσό και το bitcoin

Αλλά όπως παρατηρεί νέα ανάλυση του Economist, ο πάτος των αμερικανικών μετοχών ήρθε τον Οκτώβριο του 2022. Και λιγότερο από 18 μήνες αργότερα, οι χρηματιστηριακές αγορές σε όλο τον κόσμο επιστρέφουν στα υψηλά όλων των εποχών, με πρωταγωνίστρια την Nvidia, μιας κατασκευάστριας υλικού απαραίτητου για την τεχνητή νοημοσύνη (AI), της οποίας η αξία έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε διάστημα λίγων μηνών.

Αυτή μάλιστα η εικόνα έρχεται μετά από μια πρωτοφανή εκστρατεία των κεντρικών τραπεζών να επαναφέρουν τα επιτόκια σε πιο φυσιολογικά επίπεδα. Για άλλη μια φορά, κάθε συζήτηση για τις αγορές στρέφεται αλάνθαστα στο ίδιο ερώτημα. Είναι αυτό μια «φούσκα»;

Θυμίζουν όλα τη «φούσκα» των dotcom;

Για πολλούς, ο παραλληλισμός που έρχεται στο μυαλό δεν είναι η πιο πρόσφατη ανοδική αγορά, αλλά αυτή στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν υπήρξε η «φούσκα» των dotcom. Τότε, όπως και τώρα, η νέα τεχνολογία υποσχέθηκε να στείλει την παραγωγικότητα και τα κέρδη στα ύψη, με την τότε καινοτομία να είναι το Διαδίκτυο και όχι η τεχνητή νοημοσύνη. Οι ταύροι της δεκαετίας του 1990 είχαν δίκιο ότι η πρόοδος στις τηλεπικοινωνίες θα μεταμόρφωνε τον κόσμο και θα γεννούσε μια νέα γενιά εταιρικών κολοσσών.

Ωστόσο, πολλοί κατέληξαν να χάσουν τα πάντα – ακόμη και στοιχηματίζοντας σε εταιρείες που ήταν εκπληκτικά επιτυχημένες. Σύμφωνα με τον Economist, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Cisco, η οποία, όπως και η Nvidia, έκανε το λογισμικό καθοριστικό για τη νέα εποχή της τεχνολογίας. Αν και το πιο πρόσφατο οικονομικό έτος τα καθαρά κέρδη της ήταν 12,8 δισ. δολάρια, από 4,4 δισ. δολάρια το 2000, όσοι αγόρασαν μετοχές στο αποκορύφωμά τους τον Μάρτιο του 2000 και εξακολουθούν να κατέχουν σήμερα, υπέστησαν ζημίες σε πραγματικούς όρους σχεδόν 66%. Η Cisco εξηγεί λοιπόν το καθοριστικό χαρακτηριστικό μιας «φούσκας».

Μια «φούσκα» έχουμε όταν οι επενδυτές αγοράζουν περιουσιακά στοιχεία σε τιμές που δεν είναι εντελώς βασισμένες σε θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη όπως η προσφορά και η ζήτηση ή οι μελλοντικές ταμειακές ροές. Το ερώτημα για το πόσο «αξίζει» το περιουσιακό στοιχείο είναι το μόνο που έχει σημασία και αν μπορεί αργότερα να πουληθεί για περισσότερα.

Αυτό με τη σειρά του εξαρτάται από το πόσους ανθρώπους μπορεί να τραβήξει η κερδοσκοπική φρενίτιδα και πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει – με άλλα λόγια, από το πόσο παράλογο γίνεται το πλήθος. Μόλις εξαντληθούν οι αγοραστές, η τρέλα εξαφανίζεται και δεν υπάρχει τίποτα που να κρατά τις τιμές ψηλά. Η πρόβλεψη του μεγέθους της επακόλουθης πτώσης είναι τόσο ανόητο παιχνίδι όσο και η προσπάθεια χρονομέτρησης της κορυφής, υποστηρίζει ο Economist.

Απέχουμε από τα επίπεδα «φούσκας»

Τα καλά νέα είναι ότι αυτού του είδους η μανία είναι κάπως μακριά. Οι αναλυτές της Goldman Sachs, εκτίμησαν τις αποτιμήσεις των δέκα μεγαλύτερων μετοχών στον αμερικανικό δείκτη S&P 500, γύρω από τους οποίους έχει περιστραφεί μεγάλο μέρος της διαφημιστικής εκστρατείας της τεχνητής νοημοσύνης.

Με τιμές 25 φορές κατά μέσο όρο τα αναμενόμενα κέρδη τους για το επόμενο έτος, βρίσκονται στην ακριβή πλευρά. Αλλά είναι φθηνότερες από πέρυσι. Στην κορύφωση της «φούσκας» των dotcom οι τιμές ήταν 43 φορές περισσότερες από τα κέρδη.

Υπάρχουν και άλλα ενδεικτικά σημάδια ότι, παρά την εκτίναξη των τιμών των μετοχών, η ευφορία απουσιάζει. Η τελευταία μηνιαία έρευνα της Bank of America για τους διαχειριστές κεφαλαίων τους βρίσκει πιο ανοδικούς από ό,τι ήταν εδώ και περίπου δύο χρόνια, αλλά όχι ιδιαίτερα με μακροπρόθεσμα πρότυπα. Οι μέσες διαθέσεις μετρητών τους είναι χαμηλές, αλλά όχι εξαιρετικά, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν σωρεύσει στην αγορά (και επίσης δεν συσσωρεύουν μετρητά εν αναμονή μιας βουτιάς, όπως ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990).

Μεταξύ των retail επενδυτών, του πλήθους που συνήθως συντηρεί το τελικό και πιο επικίνδυνο στάδιο μιας «φούσκας», δεν έχει επαναληφθεί η ταραχή στα κεφάλαια τεχνολογίας και στις μετοχές meme που παρατηρήθηκε το 2021.

Τα σημάδια της «φούσκας»

Πώς θα ήταν, λοιπόν, αν οι αγορές ήταν πράγματι σε τροχιά «φούσκας»;

Ένα ισχυρό μήνυμα θα ήταν τα κέρδη που μέχρι στιγμής έχουν συγκεντρωθεί γύρω από μερικές μετοχές με μεγάλη κεφαλαιοποίηση να εξαπλωθούν στην αγορά ευρύτερα. Το νικηφόρο σερί των τελευταίων μηνών κυριαρχείται όχι από τους «magnificent seven» τεχνολογικούς γίγαντες της Αμερικής, αλλά από μόλις τέσσερις από αυτούς. Η Amazon, η Meta, η Microsoft και η Nvidia έχουν αφήσει πολύ πίσω τις άλλες 496 μετοχές του S&P 500.

Αυτές οι άλλες, με τη σειρά τους, έχουν ανακάμψει από το shellacking του 2022 πολύ καλύτερα από τις μικρότερες εταιρείες που εκπροσωπούνται στον δείκτη Russell 2000. Εάν οι επενδυτές όντως αρχίσουν να δίνουν προσοχή στις τάσεις, τότε θα αρχίσουν να στοιχηματίζουν σε πιο ριψοκίνδυνα εταιρικά minnows καθώς και σε γίγαντες – ειδικά σε αυτούς που καταφέρνουν να βάλουν τα γράμματα «AI» (τεχνητή νοημοσύνη) στις ετήσιες εκθέσεις τους.

Ένα ακόμη σημάδι θα είναι όταν ο «αγωγός» των αρχικών δημόσιων προσφορών (IPOs) θα γεμίσει πραγματικά. Τόσο το 1999 όσο και το 2021 ξεκίνησαν με τις αυξανόμενες τιμές των μετοχών και τους ενθουσιώδεις επενδυτές να ανταγωνίζονται για τις εταιρείες που αναζητούν κεφάλαιο. Ένα αινιγματικό χαρακτηριστικό της τρέχουσας ανοδικής αγοράς είναι ότι έλαβε χώρα εν μέσω χαμηλής δραστηριότητας δημόσιων εγγραφών.

Η EY, μια συμβουλευτική εταιρεία, εκτιμά ότι οι εταιρείες που εισήχθησαν στο χρηματιστήριο στην Αμερική συγκέντρωσαν μόλις 23 δισ. δολάρια το 2023, σε σύγκριση με 156 δισ. δολάρια το 2021. Σε μια αγορά ευφορίας, είναι αδύνατο να διατηρηθεί τέτοιου είδους διαφορά.

Παρόμοιοι κίνδυνοι καταδιώκουν επαγγελματίες διαχειριστές χρημάτων, των οποίων η δουλειά είναι να αποκομίσουν οφέλη από την αγορά είτε πιστεύουν ότι κινείται ορθολογικά είτε όχι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν κατά τη φρενίτιδα των dotcom, η οποία όταν έφτασε στο αποκορύφωμά της, ο Julian Robertson, ένας από τους πιο σεβαστούς διαχειριστές κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου του 20ου αιώνα, αρνήθηκε σθεναρά να αγοράσει μετοχές τεχνολογίας. Οι επενδυτές – πελάτες του τελικά εξεγέρθηκαν και απέσυραν τα χρήματά τους, αναγκάζοντας το ταμείο του να κλείσει πριν το κραχ ξεκινήσει.