TikTok: Τι ακολουθεί μετά την αμερικανική απαγόρευση της εφαρμογής;

Η έγκριση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ νομοσχεδίου για την απαγόρευση του TikTok από τα ηλεκτρονικά καταστήματα διάθεσης εφαρμογών, εκτός εάν πωλείται από την κινεζική μητρική εταιρεία του, αποτελεί το τελευταίο επεισόδιο στην ευρύτερη εμπορική σύγκρουση Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας. Παράλληλα, η τελευταία εξέλιξη έχει πυροδοτήσει και μια συζήτηση σχετικά με την ελευθερία του λόγου και την ασφάλεια των δεδομένων.

Καταρχήν, η συντριπτική υποστήριξη του νομοσχεδίου σηματοδότησε την ευρεία συμφωνία στην Ουάσιγκτον ότι το TikTok αποτελεί απειλή για την αμερικανική εθνική ασφάλεια όσο ανήκει στην ByteDance. Από την άλλη πλευρά η κινεζική εταιρεία κατηγόρησε τους Αμερικανούς νομοθέτες για «μυστική νομοθεσία και κάλεσε τη Γερουσία να απορρίψει το νομοσχέδιο.

Σύννεφα στην «ερωτική» σχέση της Κίνας με την Apple και την Tesla

Αξίζει να σημειωθεί ότι το TikTok «μετράει» 170 εκατομμύρια χρήστες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Άρα πώς θα λειτουργούσε μια οριστική απαγόρευση;

Η διαδικασία εφαρμογής της απαγόρευσης

Εάν το νομοσχέδιο περάσει από τη Γερουσία και υπογραφεί από τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν, γίνεται νόμος του κράτους. Σε αυτή την περίπτωση, η ByteDance θα έχει έξι μήνες για να πουλήσει το TikTok σε μια μη κινεζική εταιρεία ή θα αφαιρεθεί από τα καταστήματα εφαρμογών και η πρόσβαση στο διαδίκτυο θα μπλοκαριστεί στις ΗΠΑ.

Ο νόμος θα λειτουργήσει επιβάλλοντας αστικές κυρώσεις σε καταστήματα εφαρμογών, όπως το App Store της Apple και το Google Play, εάν διανέμουν ή ενημερώνουν το TikTok. Οι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου επίσης θα υποχρεούνται να αποκλείουν την πρόσβαση στο TikTok μέσω διαδικτύου.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν οι Financial Times, παρόλο που θα ισχύσουν οι παραπάνω απαγορεύσεις και περιορισμοί, οι μεμονωμένοι χρήστες δεν θα υπόκεινται σε καμία νομική επιβολή. Όπως σημειώνει το δημοσίευμα η πανεθνική απαγόρευση μιας εφαρμογής ή ενός ιστότοπου είναι σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητο έδαφος για τις ΗΠΑ – αν και έχει υπάρξει προηγούμενο τόσο σε πολιτειακό όσο και σε ομοσπονδιακό επίπεδο τα τελευταία χρόνια.

Πιο συγκεκριμένα, η πολιτεία της Μοντάνα πέρασε πέρυσι  ένα νομοσχέδιο για την απαγόρευση του TikTok, αναγκάζοντας επίσης την αφαίρεσή του από τα καταστήματα εφαρμογών στα οποία έχει πρόσβαση κανείς όσο βρίσκεται εντός των ορίων της πολιτείας. Ωστόσο, το νομοσχέδιο μπλοκαρίστηκε από ομοσπονδιακό δικαστή τον Νοέμβριο πριν τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου. Η Μοντάνα έχει ασκήσει έφεση κατά της απόφασης.

Η αμερικανική κυβέρνηση και πολλές μεμονωμένες πολιτείες έχουν απαγορεύσει ξεχωριστά το TikTok σε συσκευές που ανήκουν στην κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν τα δεδομένα των ΗΠΑ ασφαλή από κινεζικές παρεμβάσεις. Αντίστοιχες οδηγίες έχουν επίσης εκδώσει ο Καναδάς και διάφορα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τι θα σήμαινε μια απαγόρευση για τους χρήστες;

Η εφαρμογή TikTok έχει ήδη μεταφορτωθεί σε εκατομμύρια συσκευές στις ΗΠΑ – τη μεγαλύτερη αγορά της παγκοσμίως – και δεν θα εξαφανιστεί από αυτές τις συσκευές αν η απαγόρευση γίνει νόμος. Ωστόσο, οι υπάρχοντες χρήστες δεν θα μπορούσαν να ενημερώσουν την εφαρμογή και δεν θα μπορούσαν να την ξανακατεβάσουν εάν τη διέγραφαν ή εάν ήθελαν να την εγκαταστήσουν σε μία άλλη συσκευή.

Με τον αποκλεισμό της πρόσβασης στις ενημερώσεις, με την πάροδο του χρόνου η εφαρμογή θα καταστεί παρωχημένη, αλλά οι άνθρωποι δεν θα σταματήσουν να τη χρησιμοποιούν από τη μια μέρα στην άλλη. Το TikTok θα μπορούσε επίσης να εξακολουθεί να είναι προσβάσιμο για τους χρήστες που παρακάμπτουν το νόμο χρησιμοποιώντας εικονικά ιδιωτικά δίκτυα που κρυπτογραφούν την κυκλοφορία στο διαδίκτυο και αποκρύπτουν τις διευθύνσεις IP.

Μία άλλη παράμετρος της απαγόρευσης είναι ότι θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου για μεγάλα brands αλλά και μικρές επιχειρήσεις. Το TikTok έχει καταστεί ο μεγαλύτερος παίκτης στο λεγόμενο «κοινωνικό εμπόριο», όπου αλγόριθμοι προωθούν προϊόντα που είναι εξαιρετικά εξατομικευμένα στα ενδιαφέροντα των μεμονωμένων καταναλωτών, καθώς και του «shoppertainment», όπου οι διαφημίσεις ενσωματώνονται απρόσκοπτα στο ψυχαγωγικό περιεχόμενο.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του ίδιου του TikTok, η πλατφόρμα χρησιμοποιείται από περισσότερες από επτά εκατομμύρια μικρές επιχειρήσει στις ΗΠΑ. Όπως σημειώνουν οι Financial Times, το TikTok έχει υψηλότερα ποσοστά εμπλοκής από άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, πράγμα που σημαίνει ότι προσφέρει στις μάρκες μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, καθώς και πρόσβαση σε περισσότερους από ένα δισ. ενεργούς μηνιαίους χρήστες παγκοσμίως.

Προφανώς, μια απαγόρευση του TikTok θα ήταν θετική για τους άμεσους αντιπάλους εμπόριο μέσω κοινωνικής δικτύωσης, δηλαδή για πλατφόρμες όπως το Instagram Shopping και το Amazon Inspire, το οποίο ξεκίνησε το 2022.

Επίσης, θα μπορούσε να ωφελήσει άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, εάν οι χρήστες στραφούν σε εναλλακτικές εφαρμογές αναζητώντας παρόμοιες εμπειρίες. Το TikTok έχει επίσης μετατραπεί σε μεγάλη πηγή ενημέρωσης στις ΗΠΑ – με το ένα τρίτο των ενηλίκων κάτω των 30 ετών να δηλώνουν ότι λαμβάνουν τις ειδήσεις τους από την πλατφόρμα, σύμφωνα με την Pew Research.

Αποτελεί το TikTok πραγματικά κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια;

Η πραγματικότητα είναι ότι η κινεζική κυβέρνηση όντως ασκεί σημαντικό έλεγχο στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται υπό τη δικαιοδοσία της, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να τις αναγκάσει να παραδώσουν οποιαδήποτε δεδομένα που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Αυτό δημιουργεί το ενδεχόμενο το TikTok να χρησιμοποιηθεί από την Κίνα για τη συλλογή πληροφοριών από το εξωτερικό, αν και δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα εμπορικά δεδομένα των χρηστών του TikTok έχουν χρησιμοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο, σημειώνουν οι Financial Times.

Στο πλαίσιο ενός σχεδίου αποφυγής της εκποίησης, τα τελευταία τρία χρόνια η TikTok έχει δαπανήσει περισσότερα από 1,5 δισ. δολάρια για να εργαστεί στο «Project Texas», ένα σχέδιο εταιρικής αναδιάρθρωσης για τη διασφάλιση των δεδομένων και του περιεχομένου των χρηστών των ΗΠΑ από την κινεζική επιρροή μέσω μιας συνεργασίας με την αμερικανική εταιρεία λογισμικού και cloud computing Oracle.

Η αυτόνομη μονάδα, η οποία οικειοθελώς αποκλείει τα αμερικανικά δεδομένα, είναι σε λειτουργία, αλλά δεν έχει καταφέρει να πείσει τους Αμερικανούς νομοθέτες ότι η εφαρμογή είναι ασφαλής.

Το TikTok συλλέγει τεράστιες ποσότητες προσωπικών πληροφοριών από τους χρήστες του στις ΗΠΑ, οι οποίες το βοηθούν να προωθήσει στοχευμένο περιεχόμενο και διαφημίσεις. Οι εμπειρογνώμονες σε θέματα κυβερνοασφάλειας έχουν εντοπίσει την ικανότητα του TikTok να παρακολουθεί τις τοποθεσίες των χρηστών, τις λίστες επαφών, τα προσωπικά στοιχεία και τις διευθύνσεις IP, καθώς και μια ρήτρα στην πολιτική απορρήτου του που του επιτρέπει να συλλέγει βιομετρικά δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των «αποτυπωμάτων προσώπου και φωνής», ως πιθανούς κινδύνους για την ιδιωτικότητα και την ευρύτερη εθνική ασφάλεια.

Ωστόσο, αρκετοί ερευνητές που ασχολούνται με την προστασία της ιδιωτικής ζωής έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το TikTok δεν συλλέγει περισσότερα δεδομένα από άλλα κύρια κοινωνικά δίκτυα.

Ο διευθύνων σύμβουλος του TikTok έχει δηλώσει δημοσίως ότι η κινεζική κυβέρνηση δεν έχει ζητήσει ποτέ από το TikTok τα δεδομένα του και ότι θα αρνιόταν ένα τέτοιο αίτημα. Παραδέχτηκε όμως ότι οι εργαζόμενοι της ByteDance με έδρα την Κίνα ενδέχεται να έχουν πρόσβαση σε ορισμένα δεδομένα των ΗΠΑ από την εφαρμογή.

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι η ικανότητα του Πεκίνου να έχει πρόσβαση στους αλγόριθμους του TikTok θα μπορούσε να του επιτρέψει να επηρεάσει το τι βλέπουν οι χρήστες στην πλατφόρμα, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης παραπληροφόρησης και προπαγάνδας στους χρήστες, κάτι που θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα κατά τη διάρκεια ενός εκλογικού έτους στις ΗΠΑ.

Μπορεί το TikTok να σταματήσει την απαγόρευση;

Το TikTok διεξήγαγε μια έντονη εκστρατεία πίεσης πριν από την ψηφοφορία της Τετάρτης, η οποία αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το Κογκρέσο. Χρησιμοποίησε τη δική της εφαρμογή για να παροτρύνει τους χρήστες να καλέσουν τα μέλη του Κογκρέσου για να αντιταχθούν στο νομοσχέδιο. Το TikTok είναι πιθανό να εντείνει αυτή την εκστρατεία σε μια προσπάθεια να επηρεάσει το επόμενο στάδιο έγκρισης της νομοθεσίας από τη Γερουσία.

Θα μπορούσε επίσης να ευθυγραμμίσει τις προσπάθειες άσκησης πίεσης πιο στενά με τον Ντόναλντ Τραμπ, τον πιθανό υποψήφιο των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία το 2024, ο οποίος έχει ταχθεί κατά της απαγόρευσης – παρά την προηγούμενη αντίθεσή του στην εφαρμογή όσο ήταν πρόεδρος.

Άλλοι τρόποι προσφυγής για την TikTok περιλαμβάνουν μια αγωγή κατά της αμερικανικής κυβέρνησης – η οποία θα πρέπει να ασκηθεί εντός 165 ημερών από τη στιγμή που το νομοσχέδιο θα γίνει νόμος. Η εταιρεία μήνυσε τις ΗΠΑ το 2020, όταν ο Τραμπ εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα για να εμποδίσει τη λειτουργία της εφαρμογής στη χώρα και έδωσε στην ByteDance 90 ημέρες για να αποεπενδύσει από τα αμερικανικά περιουσιακά της στοιχεία και τα δεδομένα που είχε συλλέξει η TikTok στις ΗΠΑ.

Τότε, δικαστής μπλόκαρε το διάταγμα λίγες ώρες πριν τεθεί σε ισχύ και ο Μπάιντεν το ανακάλεσε όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του.

Ο πιο προφανής τρόπος για να αποφύγει το TikTok την απαγόρευση είναι μέσω μιας πώλησης που διαχωρίζει την εφαρμογή και τα δεδομένα των χρηστών της στις ΗΠΑ από την κινεζική μητρική εταιρεία. Ωστόσο, αυτό είναι απίθανο. Το 2020, η Κίνα επικαιροποίησε τους κανόνες ελέγχου των εξαγωγών της για να δώσει ουσιαστικά στο Πεκίνο λόγο σε κάθε συμφωνία που θα πωλούσε κινεζική τεχνολογία σε αμερικανό αγοραστή. Πέρυσι, το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας δήλωσε ότι θα «αντιταχθεί σθεναρά» σε μια αναγκαστική πώληση του TikTok.

Ο CEO του TikTok έχει προτείνει πολλαπλά εναλλακτικά μέτρα σε σχέση με μια πώληση για να καθησυχάσει τις ανησυχίες των ΗΠΑ για την εθνική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου «Project Texas» και μιας πιθανής εισαγωγής της TikTok στο αμερικανικό χρηματιστήριο.