Προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ένας φορέας ως αναθέτουσα αρχή και οργανισμός δημοσίου δικαίου

Η έννοια του «οργανισμού δημοσίου δικαίου», εν όψει των σκοπών του δικαίου που διέπει την ανάθεση συμβάσεων, ερμηνεύεται με κριτήριο λειτουργικό, ανεξάρτητα δηλαδή από την τυπική μορφή του φορέα, είναι δε άνευ σημασίας αν ο φορέας ασκεί και άλλες δραστηριότητες, ακόμη και αν η εξυπηρέτηση αναγκών γενικού συμφέροντος καταλαμβάνει ασήμαντο τμήμα των δραστηριοτήτων του. Αν το τμήμα αυτό υπάρχει, τότε όλες οι συμβάσεις του οργανισμού, οι οποίες εμπίπτουν κατ’ αντικείμενο στον ν. 4412/2016 και την οδηγία 2014/24, ανατίθενται με τήρηση των σχετικών διαδικασιών.

Διαδικαστικές προϋποθέσεις της δίκης – Τι ισχύει

Σε πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε ότι το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας & Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ ΜΑΕ), που οποία ιδρύθηκε αρχικώς ως ΝΠΙΔ χωρίς εταιρική μορφή και εν συνεχεία μετατράπηκε, με νόμο, σε ΑΕ, το μετοχικό κεφάλαιο της οποίας ανήκει εξ ολοκλήρου στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ), η δε σύστασή της έγινε στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του ΕΟΦ και προς υποβοήθηση της εκπλήρωσης των σκοπών του, δηλαδή της προάσπισης και προαγωγής της δημόσιας υγείας και του δημοσίου συμφέροντος στον χώρο του φαρμάκου, πληροί όλες τις προϋποθέσεις χαρακτηρισμού της ως «οργανισμού δημοσίου δικαίου» και αναθέτουσας αρχής με βάση τα ισχύοντα κατά τον κρίσιμο χρόνο νομικά και πραγματικά δεδομένα.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΣτΕ, προκειμένου να διακριβωθεί αν οι εξυπηρετούμενες ανάγκες γενικού συμφέροντος έχουν εμπορικό ή βιομηχανικό χαρακτήρα λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των σχετικών νομικών και πραγματικών δεδομένων, όπως οι περιστάσεις υπό τις οποίες συνεστήθη ο συγκεκριμένος οργανισμός και οι συνθήκες υπό τις οποίες ασκεί τη δραστηριότητά του, ιδίως δε αν δρα υπό συνθήκες ανεπτυγμένου ανταγωνισμού, ενώ συνεκτιμώνται και άλλοι παράγοντες, όπως αν ο χαρακτήρας του είναι κατά κύριο λόγο κερδοσκοπικός ή έστω αν λειτουργεί με κριτήρια οικονομικής αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας, και αν φέρει τις συνδεόμενες με τις δραστηριότητές του ζημίες, ώστε να κριθεί τελικώς αν συνάπτει συμβάσεις με εκτιμήσεις οικονομικής φύσεως ή όχι.

Έτσι, λοιπόν, η ΙΦΕΤ ΜΑΕ, με βάση τα ισχύοντα κατά τον κρίσιμο χρόνο νομικά και πραγματικά δεδομένα, κρίθηκε ότι δεν ασκεί συνήθη εμπορική δραστηριότητα, διεξαγόμενη υπό ομαλές συνθήκες λειτουργίας της φαρμακευτικής αγοράς, αλλά δραστηριότητα εξαιρετική, κατόπιν εντολών του ΕΟΦ (για την έκτακτη εισαγωγή φαρμάκων ευρισκομένων σε έλλειψη), έχουσα χαρακτήρα άμεσης κρατικής παρέμβασης για την αντιμετώπιση σοβαρής διατάραξης της ικανότητας της αγοράς να διασφαλίσει τον ομαλό εφοδιασμό με φαρμακευτικά προϊόντα.

Τέλος, ο σκοπός της ΙΦΕΤ ΜΑΕ, παρά το γεγονός ότι μεταπωλεί τα προϊόντα που εισάγει με εύλογο κέρδος, δεν είναι κατά κύριο λόγο κερδοσκοπικός, όπως τούτο προκύπτει τόσο από ρητούς ορισμούς του ισχύοντος κατά τον κρίσιμο χρόνο νομοθετικού πλαισίου, όσο και από το γεγονός ότι το πραγματοποιούμενο κέρδος εντάσσεται λειτουργικά στον εξυπηρετούμενο σκοπό γενικού συμφέροντος, διότι καθιστά δυνατή τη λειτουργία της ΙΦΕΤ ΜΑΕ χάριν του τελευταίου. Η ΙΦΕΤ ΜΑΕ, εξ άλλου, δεν φέρει τον κίνδυνο από πιθανές ζημίες, καθ’ όσον δεν φαίνεται πιθανό, εν όψει ακριβώς του κρίσιμου δημοσίου σκοπού που επιτελεί, να αφεθεί από το Δημόσιο (ΕΟΦ) να υποστεί συνέπειες, όπως η πτώχευση ή λύση και εκκαθάριση (κατά τη νομοθεσία περί ανωνύμων εταιρειών) λόγω κεφαλαιακής ανεπάρκειας.

Η Σουζάνα Κλημεντίδη είναι δικηγόρος και νομική σύμβουλος