Οι έννοιες του Νοήματος και της Διαδικασίας στο σύγχρονο Μάνατζμεντ

Οι έννοιες του νοήματος και της διαδικασίας είναι πολύ σημαντικές στο μάνατζμεντ. Υπάρχει όμως διαφωνία ποια έννοια μεταξύ των δύο πρέπει να προηγείται της άλλης. Το διαδικαστικό οπλοστάσιο δεν γνωρίζει πλέον κανένα όριο. Υπάρχει διοικητική διαδικασία, διαδικασία πρόσληψης, νομική διαδικασία, ιατρική διαδικασία, διαδικασία διαλογής κίτρινων και πράσινων απορριμμάτων, διαδικασία ασφάλειας που φτάνει στο σημείο να επιβάλει ένα συγκεκριμένο μέγεθος υγρού που θα μεταφερθεί στην καμπίνα του αεροπλάνου.

Δεν λείπουν βέβαια τα παράλογα, γιατί όλα πρέπει να προγραμματιστούν, όλα να ρυθμιστούν, όλα να διασφαλιστούν, όλα να φιμωθούν. Τίποτα δεν πρέπει να αφήνεται στην κριτική σκέψη, στην τύχη, στον πραγματισμό, στην ευθύνη. Ο φόβος του ρίσκου, της αβεβαιότητας, των απρόβλεπτων της ζωής μας κυριαρχεί και εν μέρει εξηγεί αυτή τη διαδικαστική ηγεμονία.

Με βάση την αρχή της προφύλαξης που περιορίζει τις ενέργειες μας χρησιμοποιώντας ηθικές νόρμες σε περίπτωση ανθρωπιστικού, περιβαλλοντικού ή υγειονομικού ρίσκου (πανδημία), η ανθρωπότητα πέρασε σε μια προληπτική ιδεολογία που εντοπίζει το παραμικρό ρίσκο, προβλέπει τις παραμικρές κινήσεις και ενέργειες των ανθρώπων, κατευθύνει το μεγαλύτερο μέρος της συμπεριφοράς τους για να διασφαλίσει ότι τα πάντα είναι υπό έλεγχο μέσα από κατάλληλες παραγράφους και προδιαγραφές.

Ευφυής δράση

Με βάση τα παραπάνω, το νόημα πρέπει να είναι πρώτο και η διαδικασία δεύτερη. Όταν αυτή γίνεται απόλυτη προτεραιότητα σε βάρος του νοήματος (της σκέψης), εδώ είναι που η συμπεριφορά μας γίνεται απάνθρωπη, οι πράξεις μας μηχανοποιούνται, η νοημοσύνη μας αυτοματοποιείται. Η άρνηση του τελικού σκοπού και του νοήματος μιας κατάστασης για τον αποκλειστικό λόγο του σεβασμού της διαδικασίας καταστρέφει τη σκέψη και εγγυάται τη βλακεία.

Η διαδικασία δεν είναι νόμος, δεν είναι νόμιμη ή παράνομη, δεν λέει τί είναι δίκαιο και τί άδικο. Είναι μια ελεγχόμενη σειρά λειτουργιών και συμπεριφορών που το άτομο μπορεί πάντα να αποφασίσει να μην ακολουθήσει αν δεν υπάρχει νόημα.

Οι διαδικασίες γίνονται όλο και πιο ισχυρές καθώς προχωρούν κεκαλυμμένες. Ποτέ δεν χρησιμοποιούν βία, η οποία είναι πολύ ορατή, πολύ επικίνδυνη. Επιβάλλονται ύπουλα, πάντα με καλές προφάσεις, έως ότου ο διαδικαστικός μηχανισμός αντικαταστήσει τη σκέψη (το νόημα). Παρατηρούμε αυτήν τη μηχανοποίηση του μυαλού στο γραφειοκράτη ή στο σχολαστικό προϊστάμενο μιας δημόσιας υπηρεσίας, που μερικές φορές ικανοποιούνται από τη μικρή εξουσία τους, δήμιοι με πολιτικά ρούχα, γραφειοκράτες απομονωμένοι από τις συνέπειες των αποφάσεών τους, που καταλήγουν να μιλούν ως διοικητικό έγγραφο και των οποίων το συμφωνημένο και αποδεκτό λεξιλόγιο προβάλλει τον προβληματισμό τους. Δεν αντιλαμβάνονται πλέον την κατάσταση γύρω τους παρά μόνο την απόφασή τους.

Συμπερασματικά, βέβαια δεν είναι σωστό η άρνηση σε οποιαδήποτε διαδικασία. Κανένας οργανισμός, καμιά κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς διαδικασίες, αυτό είναι προφανές. Το θάρρος να αντισταθείς σημαίνει να σκέφτεσαι αυτό που υποτίθεται ότι πρέπει να εφαρμόσεις και να ενεργείς μόνο αν η δράση έχει νόημα. Η κατανόηση πρέπει επιτακτικά να αντικαταστήσει τη ξέφρενη διαδικασία, διαφορετικά το μάνατζμεντ θα συνεχίσει να είναι μια  απανθρωποποιημένη βιομηχανία τέτοιων παράλογων κανονισμών.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Paris School of Business