Σύμφωνο Σταθερότητας: Aπό τους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων στους στόχους των πρωτογενών δαπανών

Το Σύμφωνο Σταθερότητας επιστρέφει αλλά με αλλαγές όπως ενημέρωσε χθες ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών  την Επιτροπή των Οικονομικών υποθέσεων στη Βουλή. Tον Απρίλιο και μέχρι το τέλος του μήνα, το Υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να καταθέσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το νέο Stability Program, το οποίο αυτή τη φορά θα είναι περισσότερο τυπικό όπως εξηγούν στελέχη της οδού Νίκης. Το τελικό πρόγραμμα το οποίο να σημειωθεί ότι δεν θα επιδέχεται διορθώσεις και θα πρέπει να ακολουθηθεί κατά γράμμα για την επόμενη τετραετία  θα κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως τα τέλη Σεπτεμβρίου και το οποίο στη συνέχεια θα πρέπει να πάρει και την «σφραγίδα» του Εcofin.

Μεσοπρόθεσμο 2025-2028: Τρεις άσοι για την Ελλάδα στην κατάρτισή του

Τι φέρνουν οι νέοι κανόνες σταθερότητας

Το σίγουρο είναι ότι σε πρώτη φάση θα πρέπει να ξεχάσουμε την  περίοδο της ανεμελιάς και τα 4 χρόνια χαλαρότητας που συνδυάστηκαν με μια σειρά επιδομάτων και επιδοτήσεων, και να ξανασφίξουμε το ζωνάρι καθώς επιστρέφουν οι βασικές αρχές της Συνθήκης, που προβλέπουν πως το δημοσιονομικό έλλειμα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% και η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ το 60%.

Οι βασικές συνθήκες προφανώς και  δεν επιστρέφουν μόνες τους αλλά συνδυάζονται συνοδεύονται από ένα νέο μοντέλο ρύθμισης και απομείωσης του χρέους που δεν θα βασίζεται στα πρωτογενή πλεονάσματα αλλά στο ποιες είναι οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες.

Το νέο εργαλείο ελέγχου των χωρών  και κλειδί του νέου Συμφώνου θα είναι η «οροφή» στις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Ουσιαστικά, θα υπάρχει μια συμφωνημένη πορεία των καθαρών δαπανών. Βάσει των νέων κανόνων θα μπορεί να συμβεί μια σωρευτική απόκλιση κατά 0,6%, η οποία όμως δεν θα μπορεί να χρησιμοποιείται κατά το ήμισυ (0,3%) μέσα σε μια χρονιά ειδάλλως εάν τα όρια δεν γίνονται σεβαστά τότε η χώρα  θα μπαίνει σε διαδικασία υπερβολικού ελλείματος.

Το περιθώριο αυτό προφανώς και δίνει μια ευελιξία, έστω και μικρή, στις κυβερνήσεις για περαιτέρω στήριξη των ευάλωτων -για παράδειγμα- πολιτών ή για κάποια έκτακτη ανάγκη, αλλά δεν θα μπορεί όμως μια κυβέρνηση να καταχραστεί εξ’ ολοκλήρου το περιθώριο απόκλισης για λόγους, πολιτικούς επί παραδείγματι,  όπως σε μια εκλογική χρόνια. Αυτή η οροφή δαπανών και το ποσοστό αύξησης της -εάν υπάρχει από χρόνο σε χρόνο- θα αποφασιστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Επιπλέον για τις δαπάνες και σε ό,τι αφορά την Ελλάδα θα υπάρξει ειδικό πλαίσιο, καθώς δεν θα προσμετρηθούν οι επιπλέον τόκοι που θα πρέπει να πληρώνει η χώρα από το 2033, καθώς το 2032 τελειώνει η περίοδος χάριτος για τα δάνεια του ESM και του EFSF.

Οι αμυντικές επενδύσεις

Οι επενδύσεις στην άμυνα, δηλαδή σε εξοπλιστικά προγράμματα και όχι σε λειτουργικές δαπάνες των Ενόπλων Δυνάμεων δεν θα μετρούν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

Παρόλα αυτά όπως αναφέρουν στελέχη του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, οι αμυντικές δαπάνες δεν θα μπορούν να κρύψουν από πίσω τους άλλες παρεκκλίσεις στους στόχους καθώς εάν μετά από τον έλεγχο της Κομισιόν διαπιστώνεται ότι υπάρχουν και άλλοι λόγοι παρέκκλισης των στόχων δεν θα δίνεται άφεση αμαρτιών αλλά θα ξεκινά κανονικά η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

Ο Κωστής Χατζηδάκης ανέφερε χθες πως το πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας  θα είναι τετραετές. Οι χώρες κράτη μέλη πρέπει να παραδίδουν ένα τετραετές «κλειδωμένο» πρόγραμμα ενώ έχουν την δυνατότητα εξαρχής να ζητήσουν επέκταση δηλαδή να προχωρήσουν σε επταετές πρόγραμμα αλλά με την προϋπόθεση να προχωρήσουν σε επιπλέον μεταρρυθμίσεις και μάλιστα να αποδείξουν ποσοτικά ποιο είναι το όφελος αυτών των μεταρρυθμίσεων. Όπως εξηγούν στελέχη  στον ΟΤ στελέχη του οικονομικού επιτελείου αυτή τη δυνατότητα μπορούν να επιλέξουν χώρες που δεν θέλουν να ακολουθήσουν μια απότομη δημοσιονομική προσαρμογή αλλά μια ομαλότερη η οποία όμως θα πρέπει να συνοδεύεται και από «σκληρές» μεταρρυθμίσεις.

Πώς θα μειώνεται το χρέος

Για όσες χώρες το χρέος τους ξεπερνά το 60%, ο προηγούμενος κανόνας προέβλεπε πως οι χώρες κράτη μέλη θα έπρεπε να μειώνουν κατά 1/20 κάθε χρόνο το χρέος τους. Αυτό θα σήμαινε για την περίπτωση της Ελλάδας μια μείωση της τάξεως του 5% ετησίως. Ο νέος κανόνας προβλέπει καλύτερους όρους μείωσης καθώς οι χώρες με χρέος πάνω από 90% του ΑΕΠ θα πρέπει να παρουσιάζουν ετήσια μείωση του χρέους κατ’ ελάχιστο 1% του ΑΕΠ.

Στις χώρες με χρέος μεταξύ 60% και 90% του ΑΕΠ, η ετήσια μείωση του χρέους θα πρέπει να είναι τουλάχιστον είναι 0,5% του ΑΕΠ.

Επιπλέον με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, μειώνονται οι ελάχιστες απαιτήσεις για περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Ειδικότερα, τόσο οι υφιστάμενοι όσο και οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι τα κράτη θα πρέπει κατά κανόνα να θέτουν στόχους για το δημοσιονομικό έλλειμμα, οι οποίοι να είναι πιο φιλόδοξοι από το ανώτατο όριο 3% που ορίζει η Συνθήκη.

Στο υφιστάμενο πλαίσιο, υπάρχουν δύο τέτοια ανώτατα όρια τα οποία στην περίπτωση της Ελλάδας συνεπάγονται μέγιστο έλλειμμα ίσο με 0,8% του ΑΕΠ.

Με τους νέους κανόνες τίθεται ένα ενιαίο και λιγότερο αυστηρό ανώτατο όριο ελλείμματος, το οποίο προβλέπει ότι το έλλειμμα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 1,5% του ΑΕΠ, με κύκλους του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών να σχολιάζουν πως πρόκειται για ένα από τα θετικά στοιχεία της Συμφωνίας

Η ρήτρα διαφυγής

Η  γενική ρήτρα διαφυγής (ουσιαστικά η μη ισχύς των δημοσιονομικών κανόνων) χρησιμοποιήθηκε στην εποχή του κορονοϊού από το 2020 και ίσχυσε μέχρι και το 2023. Στους νέους κανόνες υπάρχει και ο όρος της προσωρινής και κατά περίπτωση ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής σε περίπτωση που ένα κράτος αντιμετωπίσει έκτακτη οικονομική επιβράδυνση κάτι δηλαδή σαν «Εθνική ρήτρα διαφυγής». Η διαδικασία δημοσιονομικής προσαρμογής θα ξεκινά πάλι μόλις η χώρα ξεπεράσει το πρόβλημα.