Οικονομία: Γιατί οι οιωνοσκόποι πέφτουν συστηματικά έξω

Λέγεται συχνά ότι «όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια για το μέλλον, οι θεοί γελούν». Πόσω μάλλον όταν οι άνθρωποι προβλέπουν το μέλλον. Πρόσφατα ο γκουρού των επενδύσεων Ρέι Ντάλιο έκανε μέσω της WSJ την αυτοκριτική του για τις άστοχες προβλέψεις του περί επερχόμενης κατάρρευσης των μετοχών και ύφεσης της αμερικανικής οικονομίας. Είχε προηγηθεί ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase Τζέιμι Ντίμον, ο οποίος δήλωσε «σοκαρισμένος» επειδή το τελευταίο 18μηνο οι οικονομικές προβλέψεις των μεγάλων αμερικανικών τραπεζών «έπεσαν έξω 100%».

Πότε όμως έπεσαν μέσα στις προβλέψεις τους οι οικονομικοί αναλυτές; Ποια κούρσα των αγορών προέβλεψαν και κυρίως για ποια οικονομική κρίση και για ποιο κραχ προειδοποίησαν; Ήδη πριν από σχεδόν 100 χρόνια με αφορμή το Κραχ του 1929 και τη Μεγάλη Ύφεση που ακολούθησε ο διάσημος οικονομολόγος Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ είχε πει ότι «το μοναδικό αποτέλεσμα που έχουν οι οικονομικές προβλέψεις είναι να κάνουν πιο σεβαστή την Αστρολογία».

Αν δεν υπήρχαν τα απρόοπτα

Σε κάθε απρόβλεπτη κρίση (δηλαδή σε όλες) ο κόσμος συνηθίζει να ζητάει εξηγήσεις από τους οικονομικούς οιωνοσκόπους. Αλλά την τελευταία τριετία – και όχι μόνο το 18μηνο που σόκαρε τον Ντίμον – η αβεβαιότητα ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.

«Πρόκειται για μια νέα κανονικότητα ή για μια μη κανονικότητα;», αναρωτιούνται οι New York Times που παρατηρούν ότι την τελευταία τριετία άπαντες οι οικονομολογούντες αποδίδουν την αστοχία τους στα δύο μείζονα και εξόχως φονικά μη-οικονομικά «περιστατικά» που αναπάντεχα προέκυψαν. «Θα είχα πέσει μέσα αν δεν είχαμε την Covid» και «θα είχα επιβεβαιωθεί αν η Ρωσία δεν εισέβαλλε στην Ουκρανία», δικαιολογούνται.

Ντίμον: Το πολιτικό μανιφέστο – Το όραμα του για τον ρόλο των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή

Οίκοι, τραπεζίτες και νομπελίστες

Όντως, η Covid και το ουκρανικό ήταν απρόβλεπτα. Αλλά η Wall Street έπεφτε συστηματικά έξω στις προβλέψεις της. Όπως συστηματικά «άκυρες» είναι και οι προβλέψεις των περίφημων οίκων αξιολόγησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι έξι ημέρες πριν την κατάρρευση της Lehman Brothers η Standard & Poor’s διατηρούσε την τράπεζα σε επενδυτική βαθμίδα (Α), ενώ η Moody’s περίμενε μέχρι την 14η Σεπτεμβρίου 2008, μέχρι την παραμονή της πτώχευσης της τράπεζας δηλαδή, για να υποβαθμίσει το αξιόχρεό της!

Ακόμα και η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν και ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ και βέβαια η Κριστίν Λαγκάρντ είχαν κρίνει ως «προσωρινή» την εκτίναξη των τιμών μετά τις αναταράξεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα που προκάλεσε η πανδημία. Αλλά και ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν παραδέχθηκε δημοσίως ότι οι εκτιμήσεις του ήταν άστοχες.

«Το 2021 δεκαέξι από τους 36 Αμερικανούς νομπελίστες Οικονομικών που βρίσκονται εν ζωή εξέφρασαν τη γνώμη τους για τον πληθωρισμό. Και οι 16 λάθεψαν», έγραφε πρόσφατα ο βρετανικός «Guardian». Οι προβλέψεις των ειδικών για την ανάπτυξη την τελευταία τριετία ήταν άλλη μια παταγώδης αποτυχία. Η ύφεση που προέβλεπαν (σε ποσοστό 58%) για το 2023 στις ΗΠΑ όχι μόνο δεν επαληθεύθηκε, αλλά με την αύξηση του ΑΕΠ κατά 4,9% σε ετήσια βάση που κατεγράφη το τρίτο τρίμηνο η αμερικανική οικονομία φαίνεται πως περνά μια από τις πλέον αναπτυξιακές περιόδους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι δείκτες της «πραγματικής ζωής»

Εν τέλει σε ποιο δείκτη και σε ποιες ενδείξεις θα άξιζε να δώσει σημασία κάποιος που αναρωτιέται για το τι θα φέρουν οι επόμενοι μήνες του 2024; Πιθανόν στους δείκτες καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης. Αλλά μόνο των μικρών επιχειρήσεων που δεν έχουν την αντισταθμιστική πολυτέλεια των κεφαλαιακών κερδών. Λοιπόν, αμφότεροι οι δείκτες που αποτυπώνουν την «πραγματική ζωή» προοιωνίζονται πτώση και των δαπανών και των επενδύσεων.

Ίσως αξίζει να προσέξει κανείς και το δείκτη χορηγήσεων τραπεζικών δανείων (ο απαισιόδοξος Ντάιμον το συνιστά), που κι αυτός υποχωρεί. «Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς πληρώνεται ο κόσμος και πώς ξοδεύει τα χρήματά του. Όταν οι άνθρωποι σφίγγουν το ζωνάρι, η οικονομία πέφτει. Δεν χρειάζεσαι έναν οικονομολόγο για να σου το πει αυτό», γράφει ο «Guardian».