Τεχνητή νοημοσύνη: Καλώς ήρθατε σε μια AI… ουτοπία

Στο «Permutation City», ένα μυθιστόρημα του Greg Egan, ο χαρακτήρας Peer, έχοντας επιτύχει την αθανασία μέσα σε μια εικονική πραγματικότητα την οποία ελέγχει πλήρως, βαριέται τρομερά. Έτσι, κατασκευάζει τον εαυτό του για να έχει νέα πάθη. Τη μια στιγμή εξερευνά τα όρια των ανώτερων μαθηματικών, την άλλη γράφει όπερες.

«Κάποτε είχε ενδιαφερθεί ακόμη και για τη μετά θάνατον ζωή. Όχι πια. Προτιμούσε να σκέφτεται τα πόδια του τραπεζιού». Η αστάθεια του Peer σχετίζεται με ένα βαθύτερο σημείο. Όταν η τεχνολογία έχει λύσει τα βαθύτερα προβλήματα της ανθρωπότητας, τι μένει να κάνουμε;

Ζούμε ήδη μία αλγοριθμική Αποκάλυψη;

Όπως αναφέρεται σε άρθρο του Economist, αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που εξετάζονται σε ένα νέο βιβλίο του Nick Bostrom, φιλοσόφου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το τελευταίο βιβλίο του οποίου υποστήριζε ότι η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μία στις έξι πιθανότητες να εξαφανιστεί μέσα στα επόμενα 100 χρόνια, ίσως λόγω της ανάπτυξης επικίνδυνων μορφών τεχνητής νοημοσύνης (AI).

Στην τελευταία έκδοση του κ. Bostrom, «Deep Utopia», εξετάζει μια μάλλον διαφορετική έκβαση. Τι θα συμβεί αν η τεχνητή νοημοσύνη πάει εξαιρετικά καλά; Σύμφωνα με ένα σενάριο που παρουσιάζεται στο βιβλίο, η τεχνολογία εξελίσσεται στο σημείο στο οποίο μπορεί να κάνει όλες τις οικονομικά πολύτιμες εργασίες με σχεδόν μηδενικό κόστος. Σύμφωνα με ένα ακόμη πιο ριζοσπαστικό σενάριο, ακόμη και εργασίες που νομίζετε ότι θα επιφυλάσσονταν στους ανθρώπους, όπως η ανατροφή των παιδιών, μπορούν να γίνουν καλύτερα από την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό μπορεί να ακούγεται περισσότερο δυστοπικό παρά ουτοπικό, αλλά ο κ. Bostrom υποστηρίζει το αντίθετο.

Ξεκινήστε με το πρώτο σενάριο, το οποίο ο Bostrom ονομάζει ουτοπία «μετά την έλλειψη». Σε έναν τέτοιο κόσμο, η ανάγκη για εργασία θα μειωνόταν. Πριν από σχεδόν έναν αιώνα ο John Maynard Keynes έγραψε ένα δοκίμιο με τίτλο «Οικονομικές δυνατότητες για τα εγγόνια μας», το οποίο προέβλεπε ότι 100 χρόνια στο μέλλον οι πλούσιοι απόγονοί του θα χρειάζεται να εργάζονται μόνο 15 ώρες την εβδομάδα. Αυτό δεν έχει γίνει πραγματικότητα, αλλά ο χρόνος εργασίας έχει μειωθεί σημαντικά.

Στον πλούσιο κόσμο οι μέσες εβδομαδιαίες ώρες εργασίας έχουν μειωθεί από περισσότερες από 60 στα τέλη του 19ου αιώνα σε λιγότερες από 40 σήμερα. Ο τυπικός Αμερικανός ξοδεύει το ένα τρίτο των ωρών εγρήγορσής του σε δραστηριότητες αναψυχής και αθλητισμό. Στο μέλλον, ίσως θελήσουν να ξοδέψουν τον χρόνο τους σε πράγματα που ξεπερνούν την τρέχουσα αντίληψη της ανθρωπότητας. Όπως γράφει ο Bostrom, όταν βοηθούνται από ισχυρή τεχνολογία, «ο χώρος των πιθανών για εμάς εμπειριών επεκτείνεται πολύ πέρα από αυτές που είναι προσβάσιμες σε εμάς με τους σημερινούς μη βελτιστοποιημένους εγκεφάλους μας».

Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός του Bostrom ως ουτοπία «μετά την έλλειψη» μπορεί να είναι ελαφρώς παραπλανητικός: η οικονομική έκρηξη που προκαλείται από την υπερ-νοημοσύνη θα εξακολουθεί να περιορίζεται από τους φυσικούς πόρους, κυρίως τη γη. Αν και η εξερεύνηση του διαστήματος μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον διαθέσιμο οικοδομικό χώρο, δεν θα τον καταστήσει άπειρο. Υπάρχουν επίσης ενδιάμεσοι κόσμοι όπου οι άνθρωποι αναπτύσσουν νέες ισχυρές μορφές νοημοσύνης, αλλά δεν γίνονται φίλοι του διαστήματος. Σε τέτοιους κόσμους, ο πλούτος μπορεί να είναι φανταστικός, αλλά μεγάλο μέρος του θα μπορούσε να απορροφηθεί από τη στέγαση – όπως συμβαίνει σήμερα στις πλούσιες χώρες.

Τα «αγαθά θέσης», τα οποία ενισχύουν το κύρος των κατόχων τους, είναι επίσης πιθανό να εξακολουθούν να υπάρχουν και είναι, από τη φύση τους, σπάνια. Ακόμη και αν οι διάφορες εκδόσεις τεχνητής νοημοσύνης ξεπεράσουν τους ανθρώπους στην τέχνη, τη διανόηση, τη μουσική και τον αθλητισμό, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν πιθανώς να αντλούν αξία από το να ξεπερνούν τους συνανθρώπους τους- για παράδειγμα, έχοντας εισιτήρια για τα πιο καυτά γεγονότα. Το 1977 ο Φρεντ Χιρς, οικονομολόγος, υποστήριξε στο βιβλίο του «Τα κοινωνικά όρια της ανάπτυξης» ότι, καθώς αυξάνεται ο πλούτος, ένα μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης επιθυμίας αποτελείται από αγαθά θέσης. Ο χρόνος που δαπανάται για τον ανταγωνισμό αυξάνεται, η τιμή αυτών των αγαθών αυξάνεται και έτσι το μερίδιό τους στο ΑΕΠ αυξάνεται. Αυτό το μοτίβο μπορεί να συνεχιστεί και σε μια ουτοπία τεχνητής νοημοσύνης.

Ο Bostrom σημειώνει ότι ορισμένοι τύποι ανταγωνισμού αποτελούν αποτυχία συντονισμού: αν όλοι συμφωνήσουν να σταματήσουν να ανταγωνίζονται, θα έχουν χρόνο για άλλα, καλύτερα πράγματα, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω την ανάπτυξη. Ωστόσο, ορισμένα είδη ανταγωνισμού, όπως ο αθλητισμός, έχουν εγγενή αξία και αξίζει να διατηρηθούν. Το ενδιαφέρον για το σκάκι έχει αυξηθεί από τότε που ο Deep Blue της IBM νίκησε για πρώτη φορά τον Garry Kasparov, τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή, το 1997.

Μια ολόκληρη βιομηχανία έχει δημιουργηθεί γύρω από τα ηλεκτρονικά αθλήματα, όπου οι υπολογιστές μπορούν άνετα να νικήσουν τους ανθρώπους- τα έσοδά τους αναμένεται να αυξηθούν με ετήσιο ρυθμό 20% κατά την επόμενη δεκαετία, φτάνοντας σχεδόν τα 11 δισ. δολάρια μέχρι το 2032. Αρκετές ομάδες στην κοινωνία σήμερα μας δίνουν μια ιδέα για το πώς οι άνθρωποι του μέλλοντος μπορεί να περνούν τον χρόνο τους. Οι αριστοκράτες και οι μποέμ απολαμβάνουν τις τέχνες. Οι μοναχοί ζουν μέσα στον εαυτό τους. Οι αθλητές ξοδεύουν τη ζωή τους στον αθλητισμό. Οι συνταξιούχοι ασχολούνται με όλες αυτές τις ασχολίες.

Η πρόωρη συνταξιοδότηση του καθενός

Δεν θα παραμείνουν καθήκοντα όπως η ανατροφή των παιδιών το καταφύγιο των ανθρώπων; Ο Bostrom δεν είναι τόσο σίγουρος. Υποστηρίζει ότι πέρα από τον κόσμο μετά τη σπανιότητα υπάρχει ένας «μετα-οργανικός» κόσμος, στον οποίο οι εκδόσεις τεχνητής νοημοσύνης θα γίνουν υπεράνθρωποι και στη φροντίδα των παιδιών.

Ο ίδιος ο Keynes έγραψε ότι «δεν υπάρχει χώρα και λαός, νομίζω, που να μπορεί να προσβλέπει στην εποχή του ελεύθερου χρόνου και της αφθονίας χωρίς φόβο. Διότι έχουμε εκπαιδευτεί για πολύ καιρό να αγωνιζόμαστε και όχι να απολαμβάνουμε… Για να κρίνουμε από τη συμπεριφορά και τα επιτεύγματα των εύπορων τάξεων σήμερα σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, οι προοπτικές είναι πολύ καταθλιπτικές!». Η Βίβλος το θέτει πιο συνοπτικά: «τα αργόσχολα χέρια είναι το εργαστήρι του διαβόλου».

Αυτή η δυναμική υποδηλώνει ένα «παράδοξο της προόδου». Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν έναν καλύτερο κόσμο, αν η τεχνολογία εξελιχθεί υπερβολικά, μπορεί να χάσουν τον σκοπό τους. Ο Bostrom υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να απολαμβάνουν δραστηριότητες που έχουν εγγενή αξία, όπως το να τρώνε νόστιμο φαγητό. Οι ουτοπιστές, πιστεύοντας ότι η ζωή έχει γίνει πολύ εύκολη, μπορεί να αποφασίσουν να προκαλέσουν τον εαυτό τους, ίσως αποικίζοντας έναν νέο πλανήτη για να προσπαθήσουν να επανασχεδιάσουν τον πολιτισμό από την αρχή.

Κάποια στιγμή, ωστόσο, ακόμη και τέτοιες περιπέτειες μπορεί να πάψουν να αξίζουν τον κόπο. Είναι ένα ανοιχτό ερώτημα για πόσο καιρό οι άνθρωποι θα ήταν ευτυχείς να πηδάνε μεταξύ των παθών, όπως κάνει ο Peer στο «Permutation City». Οι οικονομολόγοι πιστεύουν εδώ και καιρό ότι οι άνθρωποι έχουν «απεριόριστα θέλω και επιθυμώ”, υποδηλώνοντας ότι υπάρχουν ατελείωτες παραλλαγές των πραγμάτων που οι άνθρωποι θα ήθελαν να καταναλώσουν. Με την άφιξη μιας ουτοπίας της τεχνητής νοημοσύνης, αυτό θα τεθεί σε δοκιμασία. Πολλά θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα.