Philip Morris: Εμπόδιο η υψηλή φορολογία για ένα μέλλον χωρίς τσιγάρο

Παραπάνω από τους μισούς καπνιστές δεν θα επέλεγαν τα υποκατάστατα καπνού, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, ο θερμαινόμενος καπνός ή τα προϊόντα νικοτίνης που καταναλώνονται από το στόμα, εάν φορολογούνταν και τιμολογούνταν όπως και τα παραδοσιακά τσιγάρα, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την ανεξάρτητη εταιρεία Povaddo για λογαριασμό της Philip Morris International (PMI) -μητρική της Παπαστράτος– και παρουσιάστηκε την περασμένη Δευτέρα στο Παρίσι.

Παπαστράτος: Το IQOS ξεπέρασε το Marlboro το 2023

Μάλιστα σχεδόν 7 στους 10 ερωτηθέντες στην Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και οι Έλληνες, θεωρούν ότι οι φόροι στα εναλλακτικά προϊόντα, τα οποία ενδεχομένως είναι λιγότερο επιβλαβή, θα πρέπει να μειωθούν για να ενθαρρυνθεί η χρήση τους στην περίπτωση εκείνων που δεν είναι διατεθειμένοι να σταματήσουν εντελώς το κάπνισμα.

Όπως προκύπτει από την έρευνα, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 14.000 ενήλικες σε 13 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Λιθουανία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τσεχία), καθώς και στην Ουκρανία, οι πολίτες στη γηραιά ήπειρο πιστεύουν πως με την αύξηση της φορολόγησης δεν θα επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του καπνίσματος. Αντίθετα οι 8 στους 10 (ποσοστό 80%) δηλώνουν ότι οι ακραίες φορολογικές αυξήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση των παράνομων πωλήσεων καπνού, καθώς οι καπνιστές στρέφονται σε άλλες πηγές για να αγοράσουν φθηνότερο καπνό και προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη. Άξιο επισήμανσης είναι πώς το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα ανεβαίνει ακόμη υψηλότερα, φθάνοντας στο 88%.

Επιπρόσθετα, το 74% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η απαγόρευση ορισμένων προϊόντων καπνού και νικοτίνης δεν θα οδηγήσει ουσιαστικά σε μείωση της κατανάλωσης. Αντ’ αυτού, οι καταναλωτές θα αναζητήσουν αυτά τα προϊόντα στη μαύρη αγορά. Στην Ελλάδα το ποσοστό κυμαίνεται στο 80%.

Τα χαμένα 15 δισ. ευρώ και η στάση της ΕΕ

Αν και 6 στους 10 ερωτηθέντες (60%) πιστεύουν ότι η χώρα τους έχει «πρόβλημα» με τον καπνό και τα παράνομα προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη, μόνο το 6% γνώριζε ότι το 2022 χάθηκαν έσοδα από φόρους ύψους μεταξύ 10 και 15 δισ. ευρώ λόγω του παράνομου εμπορίου.

Να θυμίσουμε εδώ ότι παρά τη σημαντική πτώση που κατέγραψε η κατανάλωση παράνομων τσιγάρων το 2022 στη χώρα μας, τα χαμένα έσοδα από τα δημόσια ταμεία ξεπέρασαν σε 500 εκατ. ευρώ.

Παρά ταύτα, οι επιπτώσεις του παράνομου εμπορίου καπνού και προϊόντων που περιέχουν νικοτίνη είναι σε μεγάλο βαθμό αντιληπτές και κατανοητές, ακόμη και αν το μέγεθος του ζητήματος υποτιμάται. Έτσι:

– Το 77% των ερωτηθέντων συμφωνεί πώς το παράνομο εμπόριο καπνού και προϊόντων που περιέχουν νικοτίνη στερεί σημαντικά φορολογικά έσοδα από τις κυβερνήσεις. Στην Ελλάδα το ποσοστό κυμαίνεται στο 85%.

– Το παράνομο εμπόριο καπνού υπονομεύει τις προσπάθειες αποτροπής της πρόσβασης των ανηλίκων στα προϊόντα αυτά λέει το 69% των ερωτηθέντων. Στη χώρα μας το ποσοστό αυτό κυμαίνεται στο 70%.

– Το 61% των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι το παράνομο εμπόριο καπνού καθιστά λιγότερο πιθανό για τους ενήλικους καπνιστές είτε να σταματήσουν πλήρως το κάπνισμα είτε να υιοθετήσουν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις, εξασφαλίζοντας συνεχή προμήθεια φθηνών τσιγάρων. Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 68%.

– Οι 7 στους 10 από τους ερωτηθέντες λένε ότι η εξάλειψη του παράνομου εμπορίου καπνού και προϊόντων που περιέχουν νικοτίνη αποτελεί βασική συνιστώσα της πολιτικής για τον έλεγχο του καπνού. Στην Ελλάδα το ποσοστό κυμαίνεται στο 76%.

Όμως παρά τις ισχυρές αυτές απόψεις σχετικά με τον ρόλο που θα πρέπει να διαδραματίζει το παράνομο εμπόριο στις συζητήσεις χάραξης πολιτικής, μόνο το ήμισυ (56%) πιστεύει επί του παρόντος ότι «η Ε.Ε. λαμβάνει δεόντως υπόψη την πιθανότητα οι αποφάσεις της να ενθαρρύνουν στην πραγματικότητα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο ή/και χαμηλότερο εισόδημα να αναζητήσουν παράνομα προϊόντα».

Αυστηρό αλλά ρεαλιστικό το ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο

Σχετικά με τα ευρήματα της έρευνας της Povaddo ο κος Γιώργος Μαργώνης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Παπαστράτος, δήλωσε: «Η ανάγκη των πολιτών, καπνιστών και μη, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, για εφαρμογή ρεαλιστικών πολιτικών περιορισμού του τσιγάρου και έγκυρης ενημέρωσης για τα νέα, εναλλακτικά προϊόντα είναι σαφής. Για την Παπαστράτος, η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα αποτελεί στρατηγικό πυλώνα υπεύθυνης λειτουργίας και βιώσιμης ανάπτυξης. Αναγνωρίζουμε ότι το ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο για τα προϊόντα νικοτίνης είναι αυστηρό αλλά ρεαλιστικό. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα αποτελεί παγκόσμιο case-study αναγνώρισης της καινοτομίας στα μη καιόμενα προϊόντα ως εναλλακτικές δυνητικά μειωμένου κινδύνου, συμπληρωματικά στην πρόληψη και διακοπή του καπνίσματος, που παραμένουν οι βασικές στρατηγικές δημόσιας υγείας. Αξιοποιώντας τα δεδομένα της ενδελεχούς επιστημονικής έρευνας και με εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών μείωσης της βλάβης, η Παπαστράτος συνεχίζει με διαφάνεια και υπευθυνότητα να παράγει τα καινοτόμα εναλλακτικά προϊόντα της στην Ελλάδα και να τα εξάγει σε όλο τον κόσμο.»

Γιατί σε κάποιες χώρες μειώνεται το κάπνισμα και σε άλλες όχι;

Ενώ σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Κροατία ένας στους τρεις καπνίζει, στο Ηνωμένο Βασίλειο το ποσοστό των καπνιστών είναι κοντά στο 10%. Στη Νορβηγία ο αριθμός των καπνιστών είναι ήδη κάτω από αυτό το ποσοστό, ενώ στη Σουηδία έχει μειωθεί σε λιγότερο από 5%, με τη χώρα να είναι θεωρητικά smoke free.

Ειδικά η περίπτωση της Σουηδίας δείχνει ότι ο δρόμος που ακολουθούν οι περισσότερες χώρες της ΕΕ δεν είναι ο σωστός για τη μείωση του ποσοστού των καπνιστών και των θανάτων που προκαλούνται από το κάπνισμα.

Το γιατί συμβαίνει αυτό εξήγησε ο Δρ Anders Milton, με πλούσια εμπειρία στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας, περιγράφοντας τι συνέβη με το snus, ένα μικρό σακουλάκι νικοτίνης που τοποθετείται μεταξύ του άνω χείλους και των ούλων και έτσι την απορροφά ο οργανισμός. Σημειωτέον ότι η κατανάλωση του snus απαγορεύεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και επιτρέπεται μόνο στη Σουηδία, καθώς σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της χώρας, είναι προϊόν λιγότερο βλαβερό από τα παραδοσιακά τσιγάρα.

«Οι χώρες που υιοθετούν μέτρα τα οποία ευνοούν τις εναλλακτικές λύσεις χωρίς καπνό επιτυγχάνουν μεγαλύτερη μείωση στο ποσοστό των καπνιστών. Έτσι, η κατανάλωση τσιγάρων έχει μειωθεί κατά 50% στη Σουηδία από το 2014, 48% στη Νέα Ζηλανδία, 44% στην Ισλανδία, 36% στη Νορβηγία, 33% στην Ιαπωνία και 29% στο Ηνωμένο Βασίλειο», εξηγεί ο Milton που έχει χρηματίσει πρόεδρος του Σουηδικού Ιατρικού Συλλόγου και πρόεδρος του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού. «Από την άλλη, σε εκείνες που απαγορεύεται η εμπορία εναλλακτικών προϊόντων αντί του τσιγάρου, η μείωση είναι πολύ μικρότερη. Στην Τουρκία, για παράδειγμα, η πτώση είναι μόνο 2% και στην Αργεντινή 8%», λέει ο ίδιος.

Από τα ευρήματα της έρευνας φαίνεται πώς η εξοικείωση με τα υποκατάστατα καπνού, όπως τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, τα προϊόντα νικοτίνης που καταναλώνονται από το στόμα ή τα σακουλάκια νικοτίνης, παραμένει χαμηλή μεταξύ του γενικού πληθυσμού ενηλίκων στις 14 χώρες.

Ταυτόχρονα πάντως, οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι τα υποκατάστατα καπνού, αποτελούν αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με τα παραδοσιακά τσιγάρα, έχοντας μάλιστα ισχυρές απόψεις για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζονται αυτά τα προϊόντα από τις κυβερνήσεις, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Ε.Ε.

«Το 69% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι ενήλικες καπνιστές πρέπει να λαμβάνουν ακριβείς και επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες ότι οι εναλλακτικές λύσεις χωρίς καπνό αντί του τσιγάρου είναι λιγότερο επιβλαβείς από το να συνεχίσουν να καπνίζουν, αν και αυτές οι εναλλακτικές δεν είναι ακίνδυνες», σημείωσε ο William Stewart, πρόεδρος της Povaddo.

Κατά τη γνώμη του, «οι πολιτικές της ΕΕ φαίνονται περισσότερο εστιασμένες σε έναν μη ρεαλιστικό στόχο: την πλήρη εξάλειψη της κατανάλωσης νικοτίνης, ενώ η πλειονότητα του πληθυσμού είναι δεκτική στην πραγματιστική ιδέα της μείωσης της βλάβης του καπνού και της ενθάρρυνσης των καπνιστών να χρησιμοποιούν λιγότερο επιβλαβή προϊόντα νικοτίνης.»

Ας σημειωθεί ότι το 66% των ερωτηθέντων θεωρεί πώς οργανισμοί όπως η ΕΕ στις Βρυξέλλες και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στη Γενεύη θα πρέπει να εστιάσουν περισσότερο στη μείωση των επιβλαβών συνεπειών ενθαρρύνοντας τους καπνιστές να χρησιμοποιούν λιγότερο επιβλαβή προϊόντα συμπληρωματικά των προσπαθειών που καταβάλουν για την πλήρη διακοπή της χρήσης καπνού.