Η σημασία της αναδιάρθρωσης του χρέους το 2012 και η συμβολή του Τσαρλς Νταλάρα

Η αναδιάρθρωση του ελληνικού δημοσίου χρέους που συντελέστηκε το 2011-2012 εξακολουθεί να είναι επίκαιρη, κρίσιμη και ενεργός. Οι διεθνείς χρηματοοικονομικοί θεσμοί και οι αγορές θεωρούν το χρέος μας βιώσιμο, το δε δραστικά περιορισμένο, μετά το 2012, ετήσιο κόστος εξυπηρέτησής του που περιλαμβάνει μέχρι το 2032 μόνο τόκους και όχι χρεολύσια, λόγω της περιόδου χάριτος, καθιστά εφικτή την επίτευξη των ετήσιων στόχων ως προς το δημοσιονομικό αλλά και ως προς το πρωτογενές έλλειμμα / πλεόνασμα εφόσον υπάρχει η αναγκαία δημοσιονομική επίγνωση και διαμορφώνεται η αναγκαία εσωτερική πολιτική βούληση.

Η συνθέτη επιχείρηση που οδήγησε στην αναδιάρθρωση του ελληνικού δημοσίου χρέους εξακολουθεί σίγουρα να προκαλεί διεθνές ενδιαφέρον και μακάρι να διατηρείται ή να αναζωπυρώνεται και το εγχώριο ενδιαφέρον για λόγους πρωτίστως εθνικής ασφάλειας καθώς η δημοσιονομική σταθερότητα αποτελεί κρίσιμη παράμετρο της εθνικής ισχύος.

Ο Τσαρλς Νταλάρα (Charles Dallara) ήταν, μαζί με τον Ζαν Λεμιέρ (Jean Lemierre), πρόεδρο της BNP Paribas, ο εκπρόσωπος του διεθνούς τραπεζικού τομέα. Ξεκίνησα να διαπραγματεύομαι μαζί του τον Ιούλιο του 2011 ως αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου και συνεχίσαμε μετά τον Νοέμβριο του 2011, καθώς διατήρησα την ίδια ιδιότητα στην κυβέρνηση συνεργασίας (ΠαΣοΚ, ΝΔ και αρχικά ΛΑΟΣ)  με τον τότε  πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο.

Ο Τσαρλς Νταλάρα συνέγραψε ένα επιβλητικό βιβλίο έκτασης 560 σελίδων, ο τίτλος του οποίου (Euroshock) δίνει τον τόνο, ο δε υπότιτλος (How the Largest Debt Restructuring in History Helped Save Greece and Preserve the Eurozone / Πώς η μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους στην Ιστορία βοήθησε να σωθεί  η  Ελλάδα και να διατηρηθεί η  Ευρωζώνη) περιγράφει το μέγεθος και την κρισιμότητα του εγχειρήματος όπως το αξιολογεί, δώδεκα χρόνια μετά, ένας βαθύς γνωστής των θεμάτων που έζησε τα γεγονότα. Ο συγγραφέας τοποθετεί την αναδιάρθρωση στα ιστορικά, χρηματοοικονομικά αλλά και θεσμικά της συμφραζόμενα προσθέτοντας πληροφορίες για κρίσιμες στιγμές και πρόσωπα αλλά και τις δικές του αναλύσεις για τη λειτουργία της ΕΕ, της Ευρωζώνης, του ΔΝΤ, των μεγάλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ιδίως της γερμανικής και της γαλλικής, της αμερικανικής διοίκησης και βεβαίως της ελληνικής κυβέρνησης και του ελληνικού πολιτικού συστήματος υπό συνθήκες υψηλής πίεσης και ενόψει υπαρξιακών και ιστορικών διακυβευμάτων.

Ο συγγραφέας, αμερικανός κοσμοπολίτης με αίσθηση της ευρωπαϊκής Ιστορίας, γνωρίζει την Ελλάδα από το 1972, διετέλεσε στέλεχος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, υπήρξε εκπρόσωπος των ΗΠΑ στο ΔΣ του ΔΝΤ. Κλήθηκε ως επικεφαλής του Institute of International Finance (IIF) να διαχειριστεί τον τρόπο συμμετοχής του διεθνούς ιδιωτικού τομέα και κυρίως των τραπεζών στη διαδικασία εθελοντικής ανταλλαγής των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που κατείχαν ιδιώτες (Private Sector Involvement/ PSI) με νέα «post PSI» ομόλογα ονομαστικής αξίας στο 31,5% των παλιών με επιπλέον άμεση καταβολή του 15% της ονομαστικής αξίας των παλιών ομολόγων σε ισοδύναμο ρευστού. Με κούρεμα συνεπώς κατά 53,5%. Προσκλήθηκαν κάτοχοι ομολόγων 205,5 δισ. ευρώ, συμμετείχαν κάτοχοι ομολόγων 198 δισ. (96%) και περικόπηκαν 106 δισ.

Ο Τσαρλς Νταλάρα αφηγείται με ακριβή, τεκμηριωμένο και γοητευτικό τρόπο μια τεράστια επιχείρηση που οργάνωσε η Ελληνική Δημοκρατία με τη χρηματοδοτική και πολιτική στήριξη των εταίρων της αλλά με δική της νομική, χρηματοοικονομική και ιστορική ευθύνη. Αν δεν είχε εισαχθεί αναδρομικά στην ελληνική νομοθεσία η ρήτρα  συλλογικής δράσης (CAC) των ομολογιούχων και αν δεν ήταν τελικά ελεγχόμενη και χωρίς ευρύτερες επιπτώσεις η ενεργοποίηση των ασφαλίστρων κινδύνου (CDS), η αναδιάρθρωση δεν θα είχε συντελεστεί και η χώρα θα είχε βρεθεί σε ασύντακτη χρεοκοπία και πρακτικά εκτός Ευρώπης. Αυτό είναι ένα πολυεπίπεδο θρίλερ την αγωνία του οποίου βιώσαμε ελάχιστοι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων οφείλω να μνημονεύσω τους δύο στενότερους συνεργάτες μου τη δύσκολη εκείνη εποχή, τον Γιώργο Ζανιά και τον Πέτρο Χριστοδούλου.

Ο Τσαρλς Νταλάρα είναι μια διεθνούς κύρους προσωπικότητα του χρηματοοικονομικού τομέα και έχει γίνει πλέον πρόσωπο αναφοράς για την οικονομική ιστορία της χώρας μας και της Ευρωζώνης. Υπάρχουν βεβαίως οι πολιτικές  όψεις της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους που δεν έζησε ο συγγραφέας ως εκπρόσωπος του ιδιωτικού τομέα. Στην αφετηρία βρίσκεται η βασική συμφωνία μου με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο Βερολίνο στις αρχές Ιουλίου 2011 που περιγράφει και ο ίδιος στα απομνημονεύματά του που εκδόθηκαν πριν λίγες ημέρες. Οσα συμφωνήσαμε εκεί για μια αρχική εξαγγελία «κουρέματος» κατά 21% με τελικό όμως στόχο «κούρεμα» στο επίπεδο του 50% έγιναν σεβαστά και εφαρμόστηκαν παρότι περάσαμε από σαράντα κύματα με την αναγγελία του δημοψηφίσματος του Νοεμβρίου 2011, τη συνάντηση των Καννών, τον σχηματισμό της κυβέρνησης συνεργασίας, τη λαϊκίστικη πανστρατιά εναντίον μας, τη δυσπιστία μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης. Αναφέρομαι σε αυτά στις «Εκδοχές Πολέμου» (Πατάκης, 2022).

Επίσης εμείς, όπως και οι ευρωπαίοι εταίροι μας αλλά και οι αγορές, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το PSI είναι ο ένας από τους δύο πυλώνες της αναδιάρθρωσης, ο δεύτερος και ακόμη σημαντικότερος είναι η εμπλοκή του διεθνούς θεσμικού τομέα (το Official Sector Involvement / OSI) που μείωσε την παρούσα αξία του χρέους κατά 49% του ΑΕΠ του 2013 και εξακολουθεί να παράγει θετικά αποτελέσματα μέσα από τη δραστική μείωση του μέσου επιτοκίου, τη δραστική επέκταση της μέσης διάρκειας, την περίοδο χάριτος μέχρι το 2032, την επιστροφή στην Ελλάδα των κερδών των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα που έχουν στα χαρτοφυλάκια (SMP και ANFA) και κυρίως μέσα από τη μετατροπή του ελληνικού χρέους σε υβριδικό, με το 75% ακόμη και τώρα εκτός αγορών στα φιλικά χέρια των θεσμικών μας εταίρων και πιστωτών. Αυτές είναι παράμετροι πιο κρίσιμες από τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ το οποίο αυξάνεται ονομαστικά και λόγω πληθωρισμού.

Ο Τσαρλς Νταλάρα αφιερώνει το εμβληματικό βιβλίο του στη μεγαλύτερη σε μέγεθος και νομικά απολύτως ασφαλή, όπως αποδείχθηκε, αναδιάρθρωση χρέους που έγινε μάλιστα στο εσωτερικό  νομισματικής ζώνης και όχι νομισματικά ανεξάρτητης χώρας, γιατί γνωρίζει πόσο σημαντικό υπήρξε για την Ευρωζώνη και τη διεθνή οικονομία το «Εργαστήριον η Ελλάς» που λειτούργησε τη σκοτεινή περίοδο της κρίσης αφήνοντας ευτυχώς τη χώρα θεσμικά και οικονομικά όρθια αλλά προφανώς τραυματισμένη. Είναι πάντα χρήσιμο ξένοι φίλοι, γνώστες των ελληνικών πραγμάτων, να καταγράφουν και να μοιράζονται μαζί μας και με το διεθνές κοινό την εμπειρία τους. Ακόμη πιο χρήσιμο όμως θα ήταν αν εμείς αποθησαυρίζαμε «αυτεπαγγέλτως» την ιστορική μας εμπειρία και τη μετατρέπαμε σε επίγνωση και διορατικότητα για το μέλλον.

Ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είναι πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών 2011-2012, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών 2013-2015.