Παγκόσμια Τράπεζα και Κινητοποίηση του Ιδιωτικού Κεφαλαίου: Μερικές Σκέψεις για την Ελληνική Περίπτωση

Σ’ αυτές τις εαρινές συναντήσεις, η Παγκόσμια Τράπεζα αναμετράται δημόσια με το ρόλο της. Τον Οκτώβριο του 2022 ανακοίνωσε έναν «οδικό χάρτη εξέλιξης» με στόχο να διευρύνει σημαντικά τη δανειοδοτική και επιχειρησιακή δυνατότητα της. Ενισχυμένη από την επίπονη αυτή διαδικασία, με ένα νέο «εγχειρίδιο» και αναβαθμισμένο χρηματοδοτικό μοντέλο, έρχεται τώρα να κάνει ένα πρώτο απολογισμό. Τρία απλά μαθήματα παραδίδει εδώ ένας μεγάλος διεθνής οργανισμός που ανήκει σε 189 μετόχους διαφορετικών οικονομικών ταχυτήτων και πολιτικών επιδιώξεων.

Πρώτον, η χώρα-πελάτης βρίσκεται στο επίκεντρο της βελτίωσης της απόδοσης και της ταχύτερης παροχής τεχνικής βοήθειας. Κάθε έργο που λαμβάνει χρηματοδότηση πρέπει να είναι σύμφωνο με το στόχο της μείωσης της φτώχειας και των ανισοτήτων, και αυτό να αποδεικνύεται από τις δράσεις που επιλέγονται και, κυρίως, από το μετρήσιμο αποτέλεσμα, επαληθεύσιμο στη βάση συγκεκριμένων δεικτών.

Δεύτερον, η προετοιμασία αντιμετώπισης των κινδύνων ξεκινά, χτίζοντας άμυνες και εργαλεία, πολύ πριν αυτοί ενσκήψουν. Ο διασυνοριακός χαρακτήρας πολλών από αυτούς- κλιματική αλλαγή, πανδημίες, ευθραυστότητα-αντιμετωπίζεται με διευρυμένη επιχειρησιακή ευελιξία και αυξημένη χρηματοδοτική ικανότητα, αναπτύσσεται δε σε όποιο επίπεδο χρειάζεται, εθνικό, περιφερειακό, ή παγκόσμιο.

Τρίτον η ειλικρίνεια για τις προκλήσεις που έρχονται και η διαφάνεια για τις ανάγκες αντιμετώπισής τους αποτελούν την καλύτερη στρατηγική. Οι αγορές και οι οίκοι αξιολόγησης διατηρούν την εμπιστοσύνη τους στην Τράπεζα και τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που αυτή εκδίδει. Οι πελάτες αναγνωρίζουν την προστιθέμενη της αξία, όπως αυτή αποτυπώνεται για παράδειγμα, σε αυξημένη θεσμική ικανότητα διαχείρισης του χρέους ή βελτιωμένη πρόσβαση των γυναικών σε χρηματοδοτήσεις. Οι άλλες αναπτυξιακές τράπεζες, εταίροι σ’ ένα σύνθετο πολυμερές σύστημα, αναλαμβάνουν την ευθύνη που τους αναλογεί για τη διασφάλιση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της χρηματοδοτικής τους προσέγγισης.

Καμία τράπεζα ή οργανισμός μόνος ή μέσα από συνέργειες δεν μπορεί να σηκώσει σήμερα το βάρος της διατήρησης των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών- ασφάλεια, κράτος δικαίου, βιώσιμη ανάπτυξη, δημόσια υγεία και κλίμα-, πόσο μάλλον να τα διαφυλάξει για τις επόμενες γενιές. Η Παγκόσμια Τράπεζα, έχοντας διοχετεύσει περισσότερα από $100 δις δολάρια σε δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την πανδημική ετοιμότητα, και τη στήριξη χωρών που πλήττονται από αστάθεια τη διετία 2020-2022, αναγνωρίζει δημόσια την ανάγκη κινητοποίησης ιδιωτικών κεφαλαίων προς αυτήν την κατεύθυνση.

Προφανώς, στις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες αγορές, η κινητοποίηση προϋποθέτει τη βέλτιστη αλληλουχία πολιτικών, μεταρρυθμίσεων, και εργαλείων, από το ‘δημόσιο’ στο ‘ιδιωτικό’, με παροχή κινήτρων και εμπέδωση εμπιστοσύνης. Η Τράπεζα αναγνωρίζει ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο χρειάζεται εχέγγυα μείωσης του ρίσκου, παρέχοντας λύσεις διαχείρισης συναλλαγματικών κινδύνων για την ενεργοποίηση των επενδύσεων σε τοπικά νομίσματα, εξελιγμένα διαγνωστικά εργαλεία που ‘ανακαλύπτουν’ τομείς με επενδυτικό ενδιαφέρον, ή πλατφόρμες εγγυήσεων που διευκολύνουν τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβασης ή της ανθεκτικότητας των υποδομών.

Στις αναπτυγμένες οικονομίες, όπως η δική μας, το ρίσκο είναι σαφώς μικρότερο και η κινητοποίηση ιδιωτικού κεφαλαίου θεωρητικά ευκολότερη και γρηγορότερη. Η Ελλάδα απολαμβάνει ένα μικρό χρηματοδοτικό ‘θαύμα’ καθώς τα κεφάλαια (δάνεια και επιχορηγήσεις ύψους 35,95 δις ευρώ) του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένεται να κινητοποιήσουν πάνω από 60 δις ευρώ συνολικές επενδύσεις στη χώρα έως το τέλος του 2026. Η διαχείριση δε μέρους των δανείων από τις EBRD και την EIB δρα πολλαπλασιαστικά. Μεσοπρόθεσμα ωστόσο, θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις δομικές ανισορροπίες της, συμπεριλαμβανομένων της χαμηλής αποταμίευσης των νοικοκυριών και του συνεχιζόμενου υψηλού επενδυτικού κενού, σε ένα πλαίσιο μάλιστα αρνητικών δημογραφικών προοπτικών. Επιπλέον και αναπόφευκτα, θα είναι και αυτή ευάλωτη στην κίνηση των παγκόσμιων τεκτονικών πλακών, την κλιματική αλλαγή, τις πανδημίες, την ευθραυστότητα.

Σήμερα λοιπόν πρέπει να αδράξει την ευκαιρία να δημιουργήσει μία κουλτούρα προσέλκυσης και ένα σταθερό πλαίσιο κινητοποίησης του ιδιωτικού κεφαλαίου. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει παράσχει τεχνική βοήθεια σε τομείς κρίσιμους προς αυτήν την κατεύθυνση, όπως είναι η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Οι στοχευμένες στρατηγικές προώθησης επενδύσεων, το ευνοϊκό πλαίσιο πολιτικής, η ανάπτυξη των υποδομών, η ενίσχυση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων, η προτεραιοποίηση της διαφάνειας και αποτελεσματικής διακυβέρνησης, μπορούν να αποτελέσουν τη μαγιά ώστε η χώρα να μετάσχει σ’ αυτό που η Τράπεζα ονομάζει «μαγεία των επενδυτικών επιταχύνσεων». Μία τέτοια ραγδαία επενδυτική ανάπτυξη θα συνοδεύεται από αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, ενίσχυση της παραγωγικότητας, και μείωση της φτώχειας.

Η Δρ. Ελένη Παναγιωταρέα είναι Εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Παγκόσμια Τράπεζα. Οι απόψεις που παρουσιάζονται στο παρόν άρθρο είναι προσωπικές και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας.