Πετρέλαιο: Game changer για την αγορά ο σχιστόλιθος των ΗΠΑ

Το 1973 και το 1979, ο πόλεμος στο Ισραήλ και η αναταραχή στο Ιράν προκάλεσαν δύο φορές κρίση στην αγορά πετρελαίου, προκαλώντας πληθωριστικό κύμα που έπληξε τις δυτικές οικονομίες και ανέτρεψε έναν πρόεδρο των ΗΠΑ.

Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, η πιθανότητα νέας διαμάχης στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να επιφέρει ένα άλλο άλμα στις τιμές του πετρελαίου και της βενζίνης, προκαλώντας φόβους στη Δύση. Αλλά εσχάτως, αυτοί οι φόβοι φάνηκαν ξαφνικά υπερβολικοί.

Τη Δευτέρα, λιγότερο από μία εβδομάδα μετά τα πρώτα απευθείας στρατιωτικά πλήγματα από το Ιράν στο Ισραήλ που προκάλεσαν ανησυχίες για έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο, οι τιμές του πετρελαίου διαμορφώθηκαν στα 87 δολάρια το βαρέλι — σταθερές σε σχέση με το επίπεδό τους λίγο πριν από την επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό.

Economist: Το ακριβό πετρέλαιο ήρθε για να μείνει και χωρίς τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή

Ήταν μια αξιοσημείωτη μη… αντίδραση από τις αγορές πετρελαίου, σύμφωνα με ανάλυση των Financial Times, ειδικά δεδομένης της απειλής που θέτει το Ιράν για τα στενά του Ορμούζ, τη θαλάσσια λωρίδα από την οποία διέρχεται ένα στα πέντε βαρέλια πετρελαίου που καταναλώνεται παγκοσμίως κάθε μέρα. Σε μια επίδειξη δύναμης, το Ιράν κατέλαβε ένα πλοίο στις 13 Απριλίου, την ίδια ημέρα που εξαπέλυσε την επίθεσή του στο Ισραήλ.

Η ηρεμία των τιμών του αργού ενόψει αυτής της αναταραχής οφείλεται εν πολλοίς στο τι συμβαίνει 7.000 μίλια μακριά, στα πεδία σχιστόλιθου της Βόρειας Ντακότα και του δυτικού Τέξας, όπου τα γεωτρύπανα πλημμυρίζουν τις παγκόσμιες αγορές με αμερικανικό πετρέλαιο, σύμφωνα με τους FT.

Ξανασχεδιάστηκε ο χάρτης της ενέργειας

«Ο σχιστόλιθος έχει ξανασχεδιάσει τον χάρτη του παγκόσμιου πετρελαίου με τρόπο που οι περισσότεροι δεν φαίνεται να κατανοούν», σχολίασε ο Daniel Yergin, αντιπρόεδρος της S&P Global και βραβευμένος με Πούλιτζερ ιστορικός ενέργειας. «Έχει αλλάξει όχι μόνο την ισορροπία προσφοράς-ζήτησης, αλλά άλλαξε τη γεωπολιτική ισορροπία και την ψυχολογική ισορροπία».

Οι αριθμοί είναι η απόδειξη. Πριν από δύο δεκαετίες οι ΗΠΑ παρήγαγαν περίπου 7 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα (b/d) και κατανάλωναν 21 εκατομμύρια βαρέλια. Οι χώρες του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κουβέιτ – που στέλνουν πετρέλαιο μέσω του Στενού του Ορμούζ – ήταν από τους σημαντικότερους ξένους προμηθευτές των ΗΠΑ.

Τώρα οι ΗΠΑ παράγουν σχεδόν 20 εκατομμύρια b/d πετρελαίου, περίπου στο ίδιο επίπεδο με την κατανάλωση. Οι εισαγωγές από τον Κόλπο έχουν πέσει κατακόρυφα και οι ΗΠΑ έγιναν καθαρός εξαγωγέας πετρελαίου για πρώτη φορά το 2019. Ο παραγωγικός σχιστόλιθος της Λεκάνης της Πέρμιας του Τέξας και του Νέου Μεξικού δίνει περισσότερο πετρέλαιο από το Κουβέιτ, το Ιράκ ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τρεις από τις δυναμικές του ΟΠΕΚ.

Τα στρατηγικά πλεονεκτήματα είναι μεγάλα, σύμφωνα με τους αναλυτές, ακόμη και για έναν Λευκό Οίκο που επιθυμεί τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην καθαρή ενέργεια.

Η αύξηση της χρήσης του σχιστόλιθου έχει αμβλύνει τον αντίκτυπο των περικοπών της προσφοράς από τον ΟΠΕΚ τα τελευταία δύο χρόνια και επέτρεψε στην κυβέρνηση του προέδρου Joe Biden να επιβάλει κυρώσεις σε προμηθευτές όπως η Βενεζουέλα και η Ρωσία, ενώ ενίσχυσε τους περιορισμούς στο Ιράν – όλα αυτά χωρίς φόβο να οδηγήσουν σε άνοδο τις τιμές του πετρελαίου.

«Είναι μια τεράστια ανάκαμψη από εκεί που ήμασταν τη δεκαετία του 1970», δήλωσε ο Harold Hamm, πρόεδρος της Continental Resources, η οποία είναι πρωτοπόρος στην επεξεργασία του σχιστόλιθου. «Αν δεν είχαμε την επανάσταση του σχιστόλιθου τώρα θα είχαμε πετρέλαιο στα 150 δολάρια», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η τροφοδοσία της Ευρώπης

Τα αυξανόμενα αποθέματα σχιστόλιθου συνέβαλαν επίσης στη διατήρηση της ενέργειας στην Ευρώπη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, με αποστολές υγροποιημένου φυσικού αερίου των ΗΠΑ – που ονομάζονταν “μόρια ελευθερίας των ΗΠΑ” από την κυβέρνηση Trump – βοηθώντας στον απογαλακτισμό της ηπείρου από τη Ρωσία.

Η έκταση της σημασίας του σχιστόλιθου για τις αγορές πετρελαίου ήταν ήδη ορατή το 2019, είπε ο Yergin, μετά από μια καταστροφική επίθεση με drone στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αργού Abqaiq στη Σαουδική Αραβία, το νευραλγικό κέντρο του πετρελαϊκού της τομέα. Οι τιμές του αργού αυξήθηκαν απότομα – και στη συνέχεια υποχώρησαν σχεδόν το ίδιο γρήγορα.

«Νομίζω ότι από τότε ήταν σαφές για μένα ότι είχε γίνει μια μεγάλη επανεξισορρόπηση», είπε ο Yergin.

Η ευαισθησία

Ακόμα κι έτσι, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι ευάλωτες σε πετρελαϊκές κρίσεις. Ο ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, ή μια μεγάλη νέα βουτιά στις εξαγωγές —για παράδειγμα, αν κλείσει το στενό του Ορμούζ— αναπόφευκτα θα αφαιρούσε τις προμήθειες από μια παγκόσμια αγορά, αυξάνοντας τις τιμές της βενζίνης από το Πεκίνο έως τη Βοστώνη.

«Είμαστε ακόμη έντονα εκτεθειμένοι στη γεωπολιτική και τη χειραγώγηση της αγοράς. Και ο σχιστόλιθος δεν βοηθά πραγματικά σε αυτό», δήλωσε ο Jim Krane στο Ινστιτούτο Baker του Πανεπιστημίου Rice. «Ναι, είμαστε μεγάλος παραγωγός. Αλλά το πιο σημαντικό, είμαστε και μεγάλος καταναλωτής και εκεί βρίσκεται η έκθεσή μας», πρόσθεσε αναφερόμενος στις ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ άλλωστε αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% της παγκόσμιας ζήτησης, λόγω της εξάρτησης της χώρας σε μεγάλα οχήματα με αέριο.

Ο σχιστόλιθος παραμένει επίσης μοναδικά ευάλωτος στη μεταβλητότητα των τιμών, καθιστώντας το αναξιόπιστο συστατικό της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου, λένε ορισμένοι αναλυτές.

Μόλις πριν από τέσσερα χρόνια η πτώση των τιμών του πετρελαίου κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 ώθησε πολλούς παραγωγούς σχιστόλιθου στο χείλος της χρεοκοπίας. Τότε ο Πρόεδρος Donald Trump αναγκάστηκε να παρακαλέσει τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία να μειώσουν τη δική τους παραγωγή για να στηρίξουν τις τιμές – μια απόδειξη της ενεργειακής ευπάθειας των ΗΠΑ.

Αφού η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε αύξηση της τιμής του πετρελαίου το 2022, ήταν η σειρά του Biden να πιέσει τους Σαουδάραβες για βοήθεια, αυτή τη φορά προτρέποντάς τους να αντλήσουν περισσότερα για να αντισταθμίσουν το αυξανόμενο κόστος βενζίνης στις ΗΠΑ.

Τα στελέχη της σχιστολιθικής βιομηχανίας είναι το ίδιο επιφυλακτικά ότι τα γεωτρύπανα θα μπορούσαν να αυξήσουν την προσφορά αρκετά γρήγορα για να σώσουν την παγκόσμια οικονομία από ένα ξαφνικό πετρελαϊκό σοκ. Η Wall Street παραμένει απρόθυμη να χρηματοδοτήσει νέες εκστρατείες γεώτρησης από παραγωγούς που επιδόθηκαν σε σπάταλες τα τελευταία χρόνια.

Η κυβέρνηση Biden είχε επίγνωση αυτής της δυναμικής — και επίσης των πολιτικών συνεπειών των υψηλότερων τιμών της βενζίνης ενόψει των εκλογών. Πέρυσι, ένας ανώτερος σύμβουλος Biden είπε ότι η Wall Street ήταν «αντιαμερικανική» η αναστολή των γεωτρύπανων.