PODCAST ΒΑΒΕΛ – Φ.Σαχινίδης (υπ. Ευρωβ. ΠΑΣΟΚ): 200 επιχειρήσεις πήραν 4,5 δισ. των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης

Διακόσιες επιχειρήσεις πήραν από το κομμάτι των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης 4,5 δισεκατομμύρια και το εύλογο ερώτημα είναι σε ένα σύνολο 400.000 επιχειρήσεων πως 4,5 δις πάνε μόνο σε 200 επιχειρήσεις, επισημαίνει ο πρώην υπουργός Οικονομικών και υποψήφιος Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ Φίλιππος Σαχινίδης. Μιλώντας στο podcast ΒΑΒΕΛ αναρωτιέται «οι υπόλοιπες επιχειρήσεις πώς θα βρεθούν να αξιοποιούν αυτούς τους πόρους για να διευκολυνθούν είτε στο σκέλος της πράσινης είτε στο σκέλος της ψηφιακής μετάβασης, όταν ένα από τα κριτήρια με τα οποία θα δανείζουν οι τράπεζες τις επιχειρήσεις είναι αν έχουν γίνει «πράσινες».

Ο ίδιος προσθέτει ότι υπάρχει και το θέμα το οποίο ανέκυψε πρόσφατα τις έρευνας που ξεκίνησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το πώς βρέθηκαν 10 συγκεκριμένες επιχειρήσεις να παίρνουν ένα πολύ σημαντικό ποσό πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια «και εκεί το ερώτημα το οποίο τίθεται είναι αν η διαγωνιστικές διαδικασίες που έγιναν για να πάρουν αυτά τα ποσά ήταν κανονικές, διαγωνιστικές διαδικασίες ή υπήρχαν πρότερες συνεννοήσεις ώστε να κρατήσουν το τίμημα πάρα πολύ υψηλό και βεβαίως να περιορίσουν τα επενδυτικά σχέδια, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν».

Podcast: Τα προβλήματα των ΜμΕ, οι αυξήσεις των ασφαλίστρων και η αναβολή των εκλογών στα επιμελητήρια – Ο Γ. Χατζηθεοδοσίου στη Βαβέλ

Τι του λένε οι πολίτες σε όλη την Ελλάδα

Η αίσθηση που έχουν είναι ότι τους τιμωρούμε επειδή συνειδητά επιλέγουν να μείνουν στα μέρη που γεννήθηκαν οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους. Δηλαδή, όταν πας στην ακριτική Θράκη και μου λένε ότι του χρόνου η πρώτη δημοτικού δεν θα έχει μαθητή ή πηγαίνει στη Μεγαλόπολη, όπου έγινε η απολιγνιτοποίηση και ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι το ΣΔΑΜ, δηλαδή το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, καθιστά μη επιλέξιμες σχεδόν όλες τις επιχειρήσεις της περιοχής και επομένως το κενό που δημιουργεί η απολιγνιτοποίηση δεν καλύπτεται μέσα από κάποια πρωτοβουλία σου λέει, δηλαδή και τι θα κάνουμε εμείς όχι μόνο η Μεγαλόπολη, διότι και η Τρίπολη επηρεάζεται και όλη η περιοχή. Δηλαδή η αίσθηση που υπάρχει στις ορεινές ημιορεινές και σε νησιωτικές περιοχές είναι ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει μια πολιτική που να στοχεύει στο πώς θα διασφαλιστούν τα δικά τους εισοδήματα για να μπορούν να συνεχίσουν να μένουν και το ερώτημα το εύλογο είναι τι θέλουμε να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο, να εγκαταλείψουν τη Θράκη, να εγκαταλείψουν τα νησιά και να έρθουν όλοι σε μεγάλες πόλεις; Αυτός είναι ο στόχος της οικονομικής πολιτικής; Διότι δεν αρκεί να λες ότι έχω 2% ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης που είναι τετραπλάσιος από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ταυτόχρονα να μην εξετάζεις πώς κατανέμεται αυτό το 2%. Αφορά όλη την Ελλάδα; Δηλαδή το 2% αφορά και την ήπειρο αφορά και την Ανατολική Μακεδονία. Θράκη αφορά και το Βόρειο Αιγαίο ή αφορά για παράδειγμα την Αττική, τη Θεσσαλονίκη και κάποια άλλα μεγάλα αστικά κέντρα και επομένως όσοι ζουν εκεί ενδεχομένως να καρπώνονται ένα μέρος από αυτά, αλλά όλοι οι υπόλοιποι να είναι ξεκομμένοι και να βιώνουν δύσκολες συνθήκες και να σκέφτονται αν θα πρέπει να μείνουν εκεί ή να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους; Πολλώ δε μάλλον που η υποβάθμιση του εθνικού συστήματος υγείας τους δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα, διότι χωρίς ποιοτικές υπηρεσίες υγείας καταλαβαίνεις ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να μείνει κάποιος σε απομακρυσμένες περιοχές. Γι αυτό και νομίζω ότι θα πρέπει να κάνουμε έναν επανασχεδιασμό της πολιτικής μας, δίνοντας προτεραιότητα και στην αναβάθμιση του εθνικού συστήματος υγείας και στην τεχνική και επαγγελματική κατάρτιση που πιστεύω ότι έχουμε μείνει πίσω και σε σχεδιασμένες πολιτικές για μείωση περιφερειακών και ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και βεβαίως για το πώς θα αλλάξουμε και την κοινή αγροτική πολιτική που θα τους επιτρέψει να μείνουν εκεί ασχολούμενοι με δραστηριότητες που αυτοί ξέρουν.

Ανάκαμψη μέσω της ευρωπαικής χαλάρωσης την τελευταία 4ετία

Όταν έρχεται η ώρα να κάνεις μια αποτύπωση του αν η ελληνική οικονομία έγινε πιο ανθεκτική με όλες τις παρεμβάσεις αυτές οι οποίες έγιναν, έγινε πιο δυναμική και αν έγινε και μία πιο συμπεριληπτική με την έννοια, δηλαδή οι οικονομικές μας πολιτικές να έχουν μια έντονη κοινωνική διάσταση, θα διαπιστώσουμε ότι η απάντηση είναι από αρνητική ή έως επιφυλακτική, ανάλογα με την οπτική γωνία από την οποία τα βλέπει κανείς. Και παίρνω για παράδειγμα τα τελευταία σχόλια που έκανε η Moody’s όταν προσπάθησε να εξηγήσει γιατί δεν δίνει στην Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα. Ξέρω ότι είναι ο πιο αυστηρός οίκος αξιολόγησης, αλλά επικαλέστηκε μερικά πράγματα τα οποία δύσκολα μπορεί να τα απαντήσει.
Πρώτον, η οικονομία σας εξακολουθεί να έχει έναν μόνο θεματικό προσανατολισμό. Έχετε υπερβολική εξάρτηση από τα έσοδα από τον τουρισμό, δηλαδή έχετε υπερεπενδύσεις στον τουρισμό και ενδεχομένως και στη ναυτιλία. Αυτό το οποίο έλεγα και επιμένω να λέω όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με τις δημόσιες παρεμβάσεις, είναι ότι το παραγωγικό μας πρότυπο πρέπει να αλλάξει. Ως έχει δεν μας επιτρέπει να είμαστε ούτε πιο ανθεκτικοί στις κρίσεις και το λέω αυτό γιατί πολλές φορές ακούω πολλούς να υπερηφανεύονται από τη Νέα Δημοκρατία, αλλά να υπενθυμίσω ότι το 2020 είχαμε τις τρίτες μεγαλύτερες απώλειες σε όρους ύφεσης και το γεγονός ότι μετά ανέκαμψε η ελληνική οικονομία με επιδόσεις ικανοποιητικές δεν ήταν αν θέλετε το αποτέλεσμα κάποιας φοβερής ανάταξης της οικονομίας. Αλλά των εκτεταμένων δημοσιονομικών παρεμβάσεων επικαλούμαι δήλωση του Υπουργού Οικονομικών του κυρίου Σταϊκούρα, ο οποίος είπε ότι τα 2 αυτά χρόνια δώσαμε πάνω από 60 δισεκατομμύρια. Το υγιές θα ήτανε η ανάκαμψη αυτή να προκύψει πρωτίστως από μεγάλο αριθμό επενδύσεων που θα κάλυπταν το επενδυτικό κοινό που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία 15 χρόνια. Πολλοί το υπολογίζουν αυτό το επενδυτικό κενό σε πάνω από 100 δισεκατομμύρια. Άρα εμείς ναι, είχαμε ανάκαμψη, αλλά η ανάκαμψη αυτή ήταν το αποτέλεσμα της χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων από την Ευρωπαϊκή Ένωση που επέτρεψαν στον Υπουργό Οικονομικών της Ελλάδος να ξοδέψει πολλά χρήματα, να στηρίξει επιχειρήσεις και νοικοκυριά και βεβαίως τώρα που έπαψαν αυτοί οι κανόνες με χαρακτηριστική και τη χρονιά του ‘23 που υπήρχαν βέβαια οι κανόνες, αλλά ειδικά το ‘24 είδαμε το 2023 κατεβήκαμε κάτω προς το 2%, δηλαδή κατεβήκαμε αρκετά κάτω και τώρα φέτος, ενώ ξεκινήσαμε με πολύ αισιόδοξη διάθεση, σιγά σιγά ο ένας μετά τον άλλον διεθνείς οργανισμοί αλλά και εγχώριοι μελετητές που παρακολουθούν την πορεία της ελληνικής οικονομίας μας οδηγούν σε αριθμούς πολύ πιο μετριοπαθείς από αυτούς που περιλαμβάνει ο κρατικός προϋπολογισμός. Με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του ΙΟΒΕ που μιλάει πλέον για ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης το 2024 του 2,1%.

Κατανάλωση και όχι αύξηση των επενδύσεων

Και βέβαια εκείνο που έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε είναι ότι ο ρυθμός ανάπτυξης που είχαμε αυτά τα χρόνια ήταν κυρίως το αποτέλεσμα της κατανάλωσης και όχι της αύξησης των επενδύσεων, δηλαδή οι επενδύσεις οι οποίες έγιναν ήταν πάντοτε κάτω από τους στόχους που περιελάμβανε ο προϋπολογισμός και δεν ήτανε και επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας. Ήταν επενδύσεις στο Real Estate και βεβαίως όχι σε επενδύσεις που αυξάνανε ή θα οδηγούσαν σε αύξηση της παραγωγικότητας. Αλλά και σε αύξηση της δυναμικότητας της οικονομίας. Άρα η οικονομία μας, όπως λέει και η Moody’s, είναι μονοθεματικά προσανατολισμένη. Δεν έχει διασφαλίσει την ανθεκτικότητα της. Έχω πολλές επιφυλάξεις για τη δυναμικότητα. Η Eurostat πρόσφατα που έκανε μια απεικόνιση, έδειξε ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός μελλοντικά θα είναι της τάξης του 0,8. Ξεκίνησε από το 1,3% για μέσο ετήσιο ρυθμό σε βάθος μεγάλο, κατέβηκε στο 1,2 και τώρα πήγε στο 0,8. Και πώς το εξηγεί αυτό; Τα μεγαλύτερα προβλήματα έχουν να κάνουν με το δημογραφικό, γήρανση πληθυσμού, μείωση των ανθρώπων που μπορούν να εργαστούν και να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό και βεβαίως βλέπει και τα προβλήματα στην παραγωγικότητα και βλέπει και τις επενδύσεις ότι δεν γίνονται στους κλάδους έντασης, γνώσης και καινοτομίας για να διασφαλίσει η χώρα ότι θα μπορέσει να ξεφύγει από την παγίδα των χαμηλών ρυθμών, ετήσιων ρυθμών ανάπτυξης στην επόμενη δεκαετία.

Χωρίς δυναμική οι μεταρρυθμίσεις

Όλοι όσοι ασχολούνται με την ελληνική οικονομία επισημαίνουν ότι οι επιδόσεις που έχουμε και που είναι καλύτερες από αυτές των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλονται στο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει τους συγκεκριμένους πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και επομένως εξηγούν ως ένα βαθμό ότι αυτή είναι οι πόροι που μας διασφαλίζουν. Αλλά από την άλλη μεριά υπάρχει ο προβληματισμός σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις, δηλαδή μεταρρυθμίσεις δεν έχουν τη δυναμική που είχαν στο παρελθόν. Δεν είναι τυχαία η αναφορά της Moody’s το γεγονός ότι η δικαιοσύνη καθυστερεί πάρα πολύ να δώσει, ας πούμε, αποφάσεις. Επισημαίνω το γεγονός ότι δεν αρκεί να λες ότι ψηφιοποιεί ότι η δημόσια διοίκηση, αλλά απλώς να μετατρέπεις τη χάρτινη γραφειοκρατία σε ψηφιακή γραφειοκρατία Δηλαδή άνθρωποι που είναι στην αγορά και βλέπουν ας πούμε, μια σειρά από αλλαγές που έχουν γίνει στο ψηφιακό κράτος. Επισημαίνουν ότι η χαρτούρα, η γραφειοκρατική έγινε απλώς ψηφιακή γραφειοκρατία. Αυτές λοιπόν οι επισημάνσεις που γίνονται σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να γίνουν και δεν γίνονται, στο γεγονός ότι μετά το ‘26 δεν έχουμε πλέον τη δυνατότητα να έχουμε τους πόρους στο Ταμείο Ανάκαμψης κάνει πολλούς να προβληματίζονται για το πώς θα κινηθούμε μετά το 2026 και βεβαίως έχουμε ένα παράθυρο μέχρι το 2032 σε ότι αφορά το δημόσιο χρέος. Πολύ σωστά, λες ότι χάρη στις ρυθμίσεις που έγιναν από το 2011 και μέχρι και το 2018, αν θυμάμαι καλά για το χρέος, έχουμε μια ασφάλεια ότι η Ελλάδα δεν θα βρεθεί αντιμέτωπη με κάτι έκτακτο. Ακόμη και τώρα γίνονται συζητήσεις για το πώς θα καταλογιστεί στο χρέος όλοι αυτοί οι τόκοι οι οποίοι δεν έχουν ενσωματωθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα. Υπάρχει μία άποψη ότι θα μπουν ξαφνικά μέσα σε μια χρονιά και υπάρχει όμως και η άποψη ότι μπορεί να παρθεί μια απόφαση και η ενσωμάτωση στο δημόσιο χρέος να γίνει με έναν πολύ απαλό τρόπο για να μη φανεί ξαφνικά ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδος σε βγήκε έξω από κάθε έλεγχο. Άρα η άποψή μου είναι ότι δυστυχώς επειδή κατά τη δική μου εκτίμηση και ανάλυση του που κάνουμε και στο ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής, οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης δεν χρησιμοποιήθηκαν κατά τον τρόπο που θα ενισχύει την ανθεκτικότητα και τη δυναμικότητα της ελληνικής οικονομίας. Μετά το 2026 θα έχουμε μια πορεία η οποία δεν θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες που έχουν οι Έλληνες πολίτες, λέει η κυβέρνηση ότι μειώνεται η ανεργία. Εγώ δεν έχω καμία αντίρρηση να δεχτώ ότι όντως η ανεργία μειώνεται. Το ερώτημα μου είναι οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται αφορούν γυναίκες, αφορούν νέα παιδιά, είναι θέσεις εργασίας που είναι ασφαλείς και έχουν καλές αμοιβές, διότι πρέπει να μπούμε και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Δεν αρκεί να λες ότι δημιουργώ θέσεις εργασίας σε κλάδους της οικονομίας που δεν είναι οι θέσεις αυτές βιώσιμες ή δεν είναι καλές οι αμοιβές. Νομίζω ότι η κοινωνική διάσταση των οικονομικών πολιτικών υποβαθμίστηκε τα προηγούμενα χρόνια, αυτό οδήγησε πολλούς πολίτες να απαξιώνουν την πολιτική και δεν θεωρώ ότι είναι σύμπτωση ότι στις εκλογές του Ιουνίου του 2023 είχαμε το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής από το 1974 και μετά. Διότι όταν έχεις 3 κρίσεις συνεχόμενες, ξεκινάς από την χρηματοοικονομική, έρχεται μετά η πανδημία, έρχεται μετά η ενεργειακή και βλέπεις μια γενιά παιδιών, εικοσάρηδες τριαντάρηδες που σε αυτά τα κρίσιμα χρόνια τελείωσαν τις σπουδές τους και βγήκαν στην αγορά εργασίας και βλέπουμε ποιο είναι το κόστος στέγασης, βλέπουνε ποιο είναι το κόστος των τροφίμων και η αύξηση στους κατώτατους μισθούς να μην μπορούν να παρακολουθήσουν τις αυξήσεις στο κόστος των τροφίμων. Καταλαβαίνεις ότι αυτά όλα δημιουργούν ένα κλίμα προβληματισμού και ενισχύουν το αίσθημα ανασφάλειας των πολιτών. Γι αυτό και στις ερωτήσεις ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα; Η ακρίβεια έρχεται πρώτο, η οικονομία έρχεται δεύτερο και μετά μπαίνουν τα θέματα της βίας, της ενδοοικογενειακής, της σχολικής, της αθλητικής που είναι ίσως το τρίτο σημαντικότερο ζήτημα που απασχολεί τον Έλληνα πολίτη σήμερα.

Οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην Ευρώπη

Είτε διαβάσει κανείς την έκθεση Λέτα είτε διαβάσει κανείς το περιεχόμενο που θα’ρθει σε λίγο, του Μάριο Ντράγκι, όλοι καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα ότι, πρώτον, η ενιαία αγορά, όπως συγκροτήθηκε στο παρελθόν, δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να ανταποκριθεί στις ανάγκες με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολύ φιλόδοξους στόχους, αλλά πολύ περιορισμένους πόρους και περιορισμένη πολιτική βούληση για να προωθήσει αυτούς τους στόχους. Γι αυτό και υπάρχει μια αναντιστοιχία ανάμεσα στους στόχους τους οποίους θέτει και στα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της. Θα ξεκινήσει αργά ή γρήγορα η συζήτηση για τους ιδίους πόρους, δηλαδή για το πώς η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να διαμορφώσει τα δικά της έσοδα για να μπορεί να χρηματοδοτήσει, όλα αυτά, τα οποία λέει, ότι πρέπει να έχουμε μια ενιαία αμυντική βιομηχανία, θα πρέπει να κάνουμε ευρωστρατό, δηλαδή όλες αυτές οι προτάσεις που υπάρχουν και στο κείμενο του Λέτα και σε αυτό που θα καταθέσει ο Ντράγκι, προϋποθέτουν ίδιους πόρους ή προσφυγή στον δανεισμό. Τα περίφημα ευρωομόλογα που πρώτος ο Γιώργος Παπανδρέου τα είχε καταθέσει ως πρώτιστο 2010. Ακούσαμε και τον Έλληνα πρωθυπουργό σήμερα, τον κύριο Μητσοτάκη να τα επικαλείται, αλλά όταν ήρθε η γαλλική πρόταση για την έκδοση των ευρωομολόγων, απέφυγε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να υπογράψει την πρόταση τη γαλλική, μόνο 5 κυβερνήσεις την υπογράψει και είναι απορίας άξιον. Οι περισσότεροι λένε ότι δεν ήθελε να συγκρουστεί με τη Γερμανία, γιατί η Γερμανία και οι φειδωλοί εταίροι της δεν θέλουνε να ακούσουνε για την έκδοση ευρωομολόγων. Όμως το ερώτημα είναι όλοι αυτοί οι στόχοι που έχουμε θέσει σε ένα περιβάλλον όπου ήδη το δημόσιο χρέος οφείλω να ομολογήσω ότι παγκόσμια έχει αρχίσει και αυξάνεται. Πώς θα επιτευχθούν χωρίς παρεμβάσεις; Ξέρεις πολύ καλά ότι η Αμερική με το inflation reduction act, κατάφερε να διαμορφώσει όρους και κίνητρα για να εγκαταλείπουν ευρωπαϊκές βιομηχανίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μετεγκαθίστανται στην Αμερική. Και την ώρα που μιλάει η Ευρώπη για στρατηγική αυτονομία και προσπαθεί να δει πως επιχειρήσεις που στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν αναζητήσει περιοχές με το φθηνότερο εργατικό κόστος, πώς θα επιστρέψουν οι πίσω τώρα στην Ευρώπη, ειδικά σε κρίσιμους τομείς για να διασφαλιστεί ότι δεν θα κινδυνέψει σε περίπτωση που έχουμε αύριο μεθαύριο πάλι ένα κλείσιμο των συνόρων ή θα έχουμε μια πολεμική σύγκρουση; Για να γίνουν όλα αυτά χρειάζονται ποσά και κονδύλια. Αυτό ή θα γίνει μέσα από την αύξηση των εσόδων της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή θα γίνει μέσα από την έκδοση του ευρωομολόγου, εάν δεν γίνει τίποτε από αυτά τα 2 και ξαναγυρίσουμε στη λογική ότι οι κρατικοί προϋπολογισμοί των χωρών θα χρηματοδοτήσουν όλα αυτά, καταλαβαίνεις ότι οι χώρες που έχουν δημοσιονομικούς περιορισμούς όπως η Ελλάδα, θα μείνει πίσω και κάποιες άλλες θα πάνε μπροστά και δεν είναι τυχαίο τα χρόνια που χαλάρωσαν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, 2 χώρες, κυρίως η Γερμανία και δευτερευόντως η Γαλλία πρωτοστάτησαν στη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων προς τις επιχειρήσεις τους και εδώ βρέθηκαν 11 υπουργοί που έστειλαν επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και είπαν, συγνώμη, αλλά αυτή είναι μια κατάφωρη παραβίαση της ισότιμης αντιμετώπισης των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς και πάλι η Νέα Δημοκρατία και πάλι ο κύριος Μητσοτάκης απέφυγε να συνυπογράψει το κείμενο αυτό, αλλά είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Δεν μπορεί δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση να αφήνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς να λύνουν όλα τα προβλήματα. Για αυτό και ένας από τους στόχους για τους οποίους θα παλέψω αν οι πολίτες με τιμήσουν  και μου δώσουν τη δυνατότητα να εκπροσωπήσω τη χώρα μου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι να δημιουργηθεί ένα μόνιμο ταμείο για την αντιμετώπιση εξωγενών διαταραχών κοινών κρίσεων. Γιατί όπως είπαμε, μπήκαμε στην περίοδο των πολυκρίσεων, η Ευρώπη δεν μπορεί να μην έχει ένα τέτοιο ταμείο. Δεν θέλω να συμβιβαστώ με την άποψη που έχουν καταθέσει οι φειδωλοί ότι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ήταν ένα ταμείο το οποίο έγινε μια φορά και δεν θα επαναληφθεί. Και βεβαίως υπάρχουν και αρκετά άλλα ζητήματα που έχουν να κάνουν με το πώς αξιοποιούνται οι πόροι συνοχής για να μειωθούν οι περιφερειακές ανισότητες, έτσι ώστε ο νέος πλούτος και τα νέα εισοδήματα που παράγονται να αφορούν όλες τις περιφέρειες και όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από το ποιο κατοικούν. Γιατί αυτή τη στιγμή από ότι φαίνεται παίρνουμε πόρους συνοχής, αλλά οι περιφερειακές ανισότητες δεν μειώνονται, αυξάνονται και αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει.

Τι έγινε μετά τις εκλογές του 2009

Να υπενθυμίσω ότι όταν ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση τον Οκτώβριο του 2009 υπουργός Οικονομικών ήταν ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου και υπήρχε μόνο ένας υφυπουργός. Ήμουν εγώ, δεν υπήρχε ο κλασσικός διαχωρισμός υφυπουργός εσόδων και υφυπουργός στο γενικό λογιστήριο του κράτους και επειδή τον πρώτο καιρό για ένα μεγάλο διάστημα ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου ήτανε εκτός υπουργείου, ταξιδεύοντας ανά την Ευρώπη, σε μια προσπάθεια να δώσει μια λύση στα τρομακτικά προβλήματα με τα οποία βρεθήκαμε αντιμέτωποι έπεσε πάνω μου όλο το φορτίο, κυρίως της κοινοβουλευτικής δουλειάς, διότι έπρεπε να υπερασπίζομαι όλα τα νομοθετικά κείμενα τα οποία καταθέταμε στη Βουλή και ήταν αρκετά δύσκολο να είσαι μόνος υφυπουργός σε ένα Υπουργείο Οικονομικών σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, αλλά ήτανε το κριτήριο του το βιογραφικό μου και οι τοποθετήσεις που έκανα σε προσκλήσεις που μου έκανε στο συμπόσιο της Σύμης και είχα τοποθετηθεί. Είχα πάρει θέση σε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα και βρήκε πολύ ενδιαφέρουσες τις απόψεις που κατέθετα τότε.
Ήταν πολύ δύσκολα χρόνια και πολλές φορές οι συναντήσεις μας κρατούσαν πάρα πολύ και γινόταν και σε ώρες που κανείς δεν θα περίμενε ότι είναι ώρες παραγωγικές, δηλαδή πολλές φορές ας πούμε δύναμη ραντεβού 12 τα μεσάνυχτα, 1 τα μεσάνυχτα διότι ήταν τόσο πιεστικές ή καταστάσεις που όταν θέλαμε να συντονιστούμε για να δούμε ποιο είναι το πρόγραμμα των επόμενων ημερών και το τι πρέπει να γίνει. Το μόνο κενό διάστημα που υπήρχε από άλλες συναντήσεις με τρίτα πρόσωπα ήταν μετά τις 11 ή μετά τις 12, εξαντλητικά ωράρια, πολύ δύσκολες συνθήκες, πίεση, τρομακτική και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Πιστεύω ότι το νεαρό της ηλικίας εκείνα τα χρόνια ήταν που μας επέτρεψε και η καλή διάθεση, αλλά και η πίστη μας σε αυτό το οποίο κάναμε, μας επέτρεψε να αντέξουμε όλη αυτή την πίεση, την οποία δεχτήκαμε.

Πότε εμφανίστηκαν τα πρώτα σύννεφα

Σε όσους δεν θυμούνται καλά αμέσως μετά την εκδήλωση της κρίσης στην Αμερική, ξαφνικά άρχισαν να ανεβαίνουν τα spreads της Ελλάδας, της Ιταλίας και πολλών χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Τρομοκρατημένη η Ευρωπαϊκή Ένωση από το γεγονός αυτό προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να το αντιμετωπίσει και σπεύδει ο τότε υπουργός Οικονομικών να κάνει μια δήλωση στις 19/02/2009, με την οποία λέει ότι αν παραστεί ανάγκη θα σπεύσουμε να βοηθήσουμε τις χώρες που βρίσκονται αντιμέτωπες με προβλήματα. Αυτό ήταν αρκετό για να οδηγήσει ξανά σε μια αποκλιμάκωση των spreads και βεβαίως η Ελλάδα να μην χρειαστεί βοήθεια από τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο του 2009. Αν και φαινόταν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και φάνηκε αυτό από το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έσπευσε να δανειστεί το συνολικό ποσό που είχε εγγράψει στον προϋπολογισμό, ήδη μέσα στους 3 – 4 πρώτους μήνες και βεβαίως τότε έθεταν οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ που ήμασταν στην αντιπολίτευση πολλά ερωτήματα, πώς είναι δυνατόν να εξαντλείς όλον τον δανεισμό μέσα στους 4 πρώτους μήνες, οπότε αμέσως μετά την εκδήλωση της κρίσης προσπαθούσαμε με κάθε τρόπο να βγούμε στις αγορές και να δανειστούμε με όσο το δυνατόν χαμηλότερα επιτόκια, στέλνοντας όμως και ένα μήνυμα. Ότι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε τη δημοσιονομική προσαρμογή, γιατί η συζήτηση που έμπαινε τότε ήταν αν το πρόβλημα του ελληνικού χρέους ήταν πρόβλημα, αξιοπιστίας ή πρόβλημα βιωσιμότητας. Οι περισσότεροι έλεγαν ότι ήταν πρόβλημα αξιοπιστίας, δηλαδή αν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που μόλις είχε εκλεγεί έδινε ένα ισχυρό μήνυμα στις αγορές ότι θα βάλει σε τάξη τα δημόσια οικονομικά, σύντομα θα αποκλιμακωθούν τα επιτόκια. Διαπιστώνουμε όμως, καθώς περνούσε ο καιρός και παρά το γεγονός ότι και από τον προϋπολογισμό αλλά και από το πρόγραμμα σταθερότητος είχαμε στείλει σαφή μηνύματα ότι, ξέρετε, έχουμε τη διάθεση να μειώσουμε κατά έναν τρόπο ουσιαστικό το δημοσιονομικό έλλειμμα με το οποίο αναλάβαμε την κυβέρνηση, δηλαδή μας το κληροδότησε η Νέα Δημοκρατία που στην αρχή νομίζαμε ότι θα διαμορφωθεί κοντά στο 12%. Άλλωστε ήταν και η δήλωση του τότε διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, του Γιώργου Προβόπουλου, όταν μας συνάντησε και είπε ότι εκτιμώ ότι θα κινηθεί περίπου στο 12%. Αποδείχθηκε εκ των υστέρων ότι ήταν 15, επομένως εμείς στείλαμε το μήνυμα και με τον προϋπολογισμό και με το πρόγραμμα σταθερότητος, αλλά οι αγορές άρχισαν να κινούνται ανοδικά, διότι ήταν το κλίμα, δηλαδή άρχισε ουσιαστικά να φεύγουν τα κεφάλαια από την Ευρώπη και μια από τις χώρες Που πλήρωσε το τίμημα αυτό από την πρώτη στιγμή ήταν η Ελλάδα. Τα spreads άρχισαν να ανεβαίνουν πάρα πολύ και βέβαια, αφού βλέπουμε ότι δεν υπήρχε ανταπόκριση ούτε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή ο Τρισέ δεν ήταν στην θέση να κάνει τη δήλωση που έκανε. δύο χρόνια αργότερα ο Ντράγκι, αλλά ούτε και ο Σόιμπλε που είχε αναλάβει σχεδόν όταν αναλάβαμε και εμείς ήταν διατεθειμένος να κάνει τη δήλωση που έκανε ο Στάινμπρουκ και έτσι ο πρωθυπουργός είχε συζήτηση με την κυρία Merkel. Η κυρία Merkel προτεραιοποιούσε τότε τα προβλήματα της στα κομματικά στο εσωτερικό της Γερμανίας γιατί είχε εκλογές σε κάποια κρατίδια και φοβόταν ότι αν έβγαινε και έκανε κάποια ανακοίνωση υπέρ της Ελλάδος θα έχανε σε αυτές τις εκλογές το κόμμα της και άφησε μέχρι την τελευταία στιγμή η κρίση να εκδηλώνεται. Και βεβαίως όταν έφτασε σε ένα οριακό σημείο, η Ελλάδα δεν είχε άλλη επιλογή από το να προσφύγει και να ζητήσει τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μια βοήθεια η οποία δεν ήταν προδιαγεγραμμένη με την έννοια ότι το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν προέβλεπε καμία βοήθεια και δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη βοήθεια ήταν στο πλαίσιο διμερών δανείων, που υποχρεώθηκε να συνάψει η χώρα με τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ καθόριζε ότι εάν κάποια χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα πρόσβασης στις αγορές, είναι δικό της το πρόβλημα και θα πρέπει να το λύσει μόνη της. Και επειδή δεν υπήρχε κανένας άλλος μηχανισμός, προχωρήσαμε στη σύναψη αυτών των διμερών σχέσεων και βεβαίως εδώ θέλω να αποκωδικοποιήσω λιγάκι και όλη την ανάλυση η οποία έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια ότι το ΠΑΣΟΚ έσπευδε τότε να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν μπορούσε καν να χρηματοδοτήσει ένα μικρό μέρος από αυτά που είχε ανάγκη η χώρα. Αποδείχθηκε ότι τα ποσά τα οποία ήταν διατεθειμένο να δώσει με βάση τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, δεν θα μπορούσαν ούτε ένα μικρό κομμάτι από τις συνολικές ανάγκες να καλύψει. Άρα έπρεπε η Ευρωπαϊκή Ένωση να βρει λύση πώς θα χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της χώρας για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που βρήκαμε μπροστά μας.

Η πιθανότητα εξόδου της χώρας από το ευρώ

ρΣε προσωπικό επίπεδο θεωρώ ότι έκανα ότι καλύτερο μπορούσα για τη χώρα, ότι καλύτερο μπορούσα, για την παράταξή μου και το λέω αυτό, διότι το γεγονός ότι σήμερα η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ευρώ σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στις επιλογές που κάναμε το 2010 και το λέω αυτό διότι όταν τέθηκε το ερώτημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορούμε να διώξουμε την Ελλάδα από την ευρωζώνη; Η απάντηση που έδωσαν οι νομικοί ήτανε ότι ο μόνος τρόπος θα ήταν να διωχθεί η Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να βγει από την ευρωζώνη. Και αυτό γιατί όταν συνομολογήθηκε η Συνθήκη του Μάαστριχτ, δεν υπήρχε ρήτρα εξόδου. Η ευρωπαϊκή Νομισματική ένωση είναι η μόνη νομισματική ένωση στη σύγχρονη ιστορία που δεν υπάρχει ρήτρα εξόδου, σε αντίθεση με άλλες νομισματικές ενώσεις στο παρελθόν, όπως ήταν η λατινική Νομισματική Ένωση, όπου εκεί πέρα υπήρχε μέσα στο καταστατικό λειτουργίας της Ένωσης ρήτρα εξόδου. Η ΟΝΕ δεν έχει ρήτρα εξόδου, άρα αν οι Ευρωπαίοι έπαιρναν την απόφαση τελικά ότι πρέπει να φύγει η Ελλάδα θα έφευγε και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρώ ότι ήμασταν από αυτούς οι οποίοι πραγματικά κρατήσαμε την Ελλάδα μέσα στο ευρώ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διασφαλίσαμε με τις μεταρρυθμίσεις τις οποίες ξεκινήσαμε να κάνουμε, αλλά και με τις πρώτες συμφωνίες για το χρέος, γιατί οι πρώτες συμφωνίες για το χρέος αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση που μας προστατεύει από πολλούς κινδύνους, ξεκινάνε από το 2011, ακολούθησε μετά το PSI και όλες οι άλλες συμφωνίες που σήμερα έχουν διασφαλίσει ότι η Ελλάδα δεν κινδυνεύει παρά το γεγονός ότι έχει το υψηλότερο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Η πλήρης απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης του υποψήφιου Ευρωβουλευτή ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Φίλιππου Σαχινίδη, είναι η εξής:

Ν. Φιλιππίδης

Καλώς ήρθες, Φίλιππε.
Φ. Σαχινίδης
Καλώς σας βρήκα.

Ν. Φιλιππίδης
Λοιπόν, εμείς σε ξέρουμε από τη Λάρισα, αλλά γεννήθηκες στον Καναδά.

Φ. Σαχινίδης
Ισχύει.
Ν. Φιλιππίδης
Πώς βρέθηκε στον Καναδά η οικογένειά σου;

Φ. Σαχινίδης
Ο πατέρας μου τα χρόνια μετά τον πόλεμο πήρε ένα δέμα από την UNRWA, η οικογένειά το, United Nations Relief Agency. Μέσα λοιπόν, σε αυτό το δέμα υπήρχε μια επιστολή που έλεγε, αν ποτέ χρειαστείτε βοήθεια παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας. Ξεκίνησε να πάει λοιπόν στη Γερμανία για να σπουδάσει. Δεν κατάφερε να γίνει δεκτός και επικοινώνησε με αυτούς που είχανε γράψει το γράμμα και του είπανε, παντρέψου την αρραβωνιαστικιά σου και θα σου κάνουμε πρόσκληση να έρθεις. Παντρεύτηκε τη μητέρα μου. Ξεκινήσανε μετά πήγε στον Ειρηνικό, πήγε στο Βανκούβερ και για την ακρίβεια ούτε καν στο Βανκούβερ. Αλλά απέναντι σε μια χερσόνησο που λέγεται Gibson Island και γεννήθηκα στο Gibson Island.

Ν. Φιλιππίδης
Εδώ στο δημόσιο βίο, αν δεν κάνω λάθος σε βλέπουμε ως οικονομικό σύμβουλο στο γραφείο του Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη.

Φ. Σαχινίδης
Σωστά. Το 2000 δέχομαι την πρόσκληση και ακολουθώ τον Γκίκα Χαρδούβελη, ο οποίος ήταν τότε ο διευθυντής του Οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού. Και εγώ είμαι ειδικός σύμβουλος στο οικονομικό γραφείο του πρωθυπουργού από το 2000 μέχρι το 2004. Έχουν προηγηθεί βέβαια οι σπουδές στο πανεπιστήμιο του Πειραιά, στη συνέχεια μεταπτυχιακό τίτλο στο Queens College του City University of New York και διδακτορικό στο University of  Manchester και δίδαξα 3 χρόνια στο Manchester School of Management. Αυτά όλα μου έδωσαν τη δυνατότητα να ασχοληθώ πάρα πολύ με τα ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης γιατί η διδακτορική μου διατριβή ήταν πάνω στα προβλήματα με τα οποία θα βρεθούν αντιμέτωπες οι χώρες της Νότιας Ευρώπης από τη συμμετοχή τους στην ΟΝΕ. Ότι έκαναν στο διδακτορικό μου ήταν αυτό το οποίο έζησα στο γενικό λογιστήριο του κράτους.

Ν. Φιλιππίδης
Λοιπόν, τώρα θα μου επιτρέψεις ένας «σημιτάνθρωπος», εκείνη την περίοδο βρέθηκε μετά στο επιτελείο του Γιώργου Παπανδρέου. Αυτό τώρα μπορεί να μην το καταλαβαίνουν οι άνθρωποι νεότερης ηλικίας, αλλά τότε ακουγόταν λίγο αδιανόητο.

Φ. Σαχινίδης
Έχω την πεποίθηση ότι ο Παπανδρέου πρόσεχε πάρα πολύ τα βιογραφικά γιατί ήταν ένα από τα ερωτήματα που του απηύθυνα, με ποιο κριτήριο επέλεξε. Να υπενθυμίσω ότι όταν ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση τον Οκτώβριο του 2009 υπουργός Οικονομικών ήταν ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου και υπήρχε μόνο ένας υφυπουργός. Ήμουν εγώ, δεν υπήρχε ο κλασσικός διαχωρισμός υφυπουργός εσόδων και υφυπουργός στο γενικό λογιστήριο του κράτους και επειδή τον πρώτο καιρό για ένα μεγάλο διάστημα ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου ήτανε εκτός υπουργείου, ταξιδεύοντας ανά την Ευρώπη, σε μια προσπάθεια να δώσει μια λύση στα τρομακτικά προβλήματα με τα οποία βρεθήκαμε αντιμέτωποι έπεσε πάνω μου όλο το φορτίο, κυρίως της κοινοβουλευτικής δουλειάς, διότι έπρεπε να υπερασπίζομαι όλα τα νομοθετικά κείμενα τα οποία καταθέταμε στη Βουλή και ήταν αρκετά δύσκολο να είσαι μόνος υφυπουργός σε ένα Υπουργείο Οικονομικών σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, αλλά ήτανε το κριτήριο του το βιογραφικό μου και οι τοποθετήσεις που έκανα σε προσκλήσεις που μου έκανε στο συμπόσιο της Σύμης και είχα τοποθετηθεί. Είχα πάρει θέση σε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα και βρήκε πολύ ενδιαφέρουσες τις απόψεις που κατέθετα τότε.

Ν. Φιλιππίδης
Οι στιγμές τότε ήταν τόσο κρίσιμες που ορισμένοι ενδεχομένως να μην μπορούν να καταλάβουν, αλλά εγώ έχω μια εικόνα μέσα στο γραφείο του Υπουργού Οικονομικών να είναι στη μια πλευρά ο υπουργός, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου και το δικό σου το γραφείο να είναι στην άλλη πλευρά του ίδιου γραφείου. Ο υφυπουργός και υπουργός συνάντησε στο ίδιο γραφείο.

Φ. Σαχινίδης
Ήταν πολύ δύσκολα χρόνια και πολλές φορές οι συναντήσεις μας κρατούσαν πάρα πολύ και γινόταν και σε ώρες που κανείς δεν θα περίμενε ότι είναι ώρες παραγωγικές, δηλαδή πολλές φορές ας πούμε δύναμη ραντεβού 12 τα μεσάνυχτα, 1 τα μεσάνυχτα διότι ήταν τόσο πιεστικές ή καταστάσεις που όταν θέλαμε να συντονιστούμε για να δούμε ποιο είναι το πρόγραμμα των επόμενων ημερών και το τι πρέπει να γίνει. Το μόνο κενό διάστημα που υπήρχε από άλλες συναντήσεις με τρίτα πρόσωπα ήταν μετά τις 11 ή μετά τις 12, εξαντλητικά ωράρια, πολύ δύσκολες συνθήκες, πίεση, τρομακτική και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Πιστεύω ότι το νεαρό της ηλικίας εκείνα τα χρόνια ήταν που μας επέτρεψε και η καλή διάθεση, αλλά και η πίστη μας σε αυτό το οποίο κάναμε, μας επέτρεψε να αντέξουμε όλη αυτή την πίεση, την οποία δεχτήκαμε.

Ν. Φιλιππίδης
Η αλήθεια είναι ότι μας είπες για τα καλά βιογραφικά και πράγματι ήταν εξαιρετικά τα βιογραφικά τότε της κυβέρνησης Παπανδρέου και η φιλοδοξίες τότε για κάποια πράγματα που θέλω να κάνω ήταν πολύ σημαντικές, αλλά μάλλον ήσασταν μια άτυχη γενιά γιατί μετά ήρθε 23 Απριλίου. Τώρα αυτές τις μέρες που μιλάμε, το Καστελόριζο. Πώς ήταν εκείνη τη μέρα; Όλοι θυμόμαστε που ήμασταν στους Δίδυμους Πύργους και όλοι θυμόμαστε που ήμασταν τη στιγμή που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εγώ ήμουν στο Υπουργείο Οικονομικών στον έκτο όροφο.

Φ. Σαχινίδης
Είχαν προηγηθεί μια σειρά από συναντήσεις με ευρωπαίους ηγέτες από την πλευρά του Έλληνα πρωθυπουργού, προσπαθούσε από τον Μάρτιο ακόμη να εξασφαλίσει τη συναίνεσή τους, όχι κατ’ ανάγκη να εξασφαλίσει βοήθεια οικονομική, αλλά μια δήλωση στήριξης ανάλογη με αυτή που είχε κάνει ο Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας ο Στάινμπρουκ το Φεβρουάριο του 2009. Σε όσους δεν θυμούνται καλά αμέσως μετά την εκδήλωση της κρίσης στην Αμερική, ξαφνικά άρχισαν να ανεβαίνουν τα spreads της Ελλάδας, της Ιταλίας και πολλών χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Τρομοκρατημένη η Ευρωπαϊκή Ένωση από το γεγονός αυτό προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να το αντιμετωπίσει και σπεύδει ο τότε υπουργός Οικονομικών να κάνει μια δήλωση στις 19/02/2009, με την οποία λέει ότι αν παραστεί ανάγκη θα σπεύσουμε να βοηθήσουμε τις χώρες που βρίσκονται αντιμέτωπες με προβλήματα. Αυτό ήταν αρκετό για να οδηγήσει ξανά σε μια αποκλιμάκωση των spreads και βεβαίως η Ελλάδα να μην χρειαστεί βοήθεια από τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο του 2009. Αν και φαινόταν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και φάνηκε αυτό από το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έσπευσε να δανειστεί το συνολικό ποσό που είχε εγγράψει στον προϋπολογισμό, ήδη μέσα στους 3 – 4 πρώτους μήνες και βεβαίως τότε έθεταν οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ που ήμασταν στην αντιπολίτευση πολλά ερωτήματα, πώς είναι δυνατόν να εξαντλείς όλον τον δανεισμό μέσα στους 4 πρώτους μήνες, οπότε αμέσως μετά την εκδήλωση της κρίσης προσπαθούσαμε με κάθε τρόπο να βγούμε στις αγορές και να δανειστούμε με όσο το δυνατόν χαμηλότερα επιτόκια, στέλνοντας όμως και ένα μήνυμα. Ότι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε τη δημοσιονομική προσαρμογή, γιατί η συζήτηση που έμπαινε τότε ήταν αν το πρόβλημα του ελληνικού χρέους ήταν πρόβλημα, αξιοπιστίας ή πρόβλημα βιωσιμότητας. Οι περισσότεροι έλεγαν ότι ήταν πρόβλημα αξιοπιστίας, δηλαδή αν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που μόλις είχε εκλεγεί έδινε ένα ισχυρό μήνυμα στις αγορές ότι θα βάλει σε τάξη τα δημόσια οικονομικά, σύντομα θα αποκλιμακωθούν τα επιτόκια. Διαπιστώνουμε όμως, καθώς περνούσε ο καιρός και παρά το γεγονός ότι και από τον προϋπολογισμό αλλά και από το πρόγραμμα σταθερότητος είχαμε στείλει σαφή μηνύματα ότι, ξέρετε, έχουμε τη διάθεση να μειώσουμε κατά έναν τρόπο ουσιαστικό το δημοσιονομικό έλλειμμα με το οποίο αναλάβαμε την κυβέρνηση, δηλαδή μας το κληροδότησε η Νέα Δημοκρατία που στην αρχή νομίζαμε ότι θα διαμορφωθεί κοντά στο 12%. Άλλωστε ήταν και η δήλωση του τότε διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, του Γιώργου Προβόπουλου, όταν μας συνάντησε και είπε ότι εκτιμώ ότι θα κινηθεί περίπου στο 12%. Αποδείχθηκε εκ των υστέρων ότι ήταν 15, επομένως εμείς στείλαμε το μήνυμα και με τον προϋπολογισμό και με το πρόγραμμα σταθερότητος, αλλά οι αγορές άρχισαν να κινούνται ανοδικά, διότι ήταν το κλίμα, δηλαδή άρχισε ουσιαστικά να φεύγουν τα κεφάλαια από την Ευρώπη και μια από τις χώρες Που πλήρωσε το τίμημα αυτό από την πρώτη στιγμή ήταν η Ελλάδα. Τα spreads άρχισαν να ανεβαίνουν πάρα πολύ και βέβαια, αφού βλέπουμε ότι δεν υπήρχε ανταπόκριση ούτε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή ο Τρισέ δεν ήταν στην θέση να κάνει τη δήλωση που έκανε. δύο χρόνια αργότερα ο Ντράγκι, αλλά ούτε και ο Σόιμπλε που είχε αναλάβει σχεδόν όταν αναλάβαμε και εμείς ήταν διατεθειμένος να κάνει τη δήλωση που έκανε ο Στάινμπρουκ και έτσι ο πρωθυπουργός είχε συζήτηση με την κυρία Merkel. Η κυρία Merkel προτεραιοποιούσε τότε τα προβλήματα της στα κομματικά στο εσωτερικό της Γερμανίας γιατί είχε εκλογές σε κάποια κρατίδια και φοβόταν ότι αν έβγαινε και έκανε κάποια ανακοίνωση υπέρ της Ελλάδος θα έχανε σε αυτές τις εκλογές το κόμμα της και άφησε μέχρι την τελευταία στιγμή η κρίση να εκδηλώνεται. Και βεβαίως όταν έφτασε σε ένα οριακό σημείο, η Ελλάδα δεν είχε άλλη επιλογή από το να προσφύγει και να ζητήσει τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μια βοήθεια η οποία δεν ήταν προδιαγεγραμμένη με την έννοια ότι το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν προέβλεπε καμία βοήθεια και δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη βοήθεια ήταν στο πλαίσιο διμερών δανείων, που υποχρεώθηκε να συνάψει η χώρα με τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ καθόριζε ότι εάν κάποια χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα πρόσβασης στις αγορές, είναι δικό της το πρόβλημα και θα πρέπει να το λύσει μόνη της. Και επειδή δεν υπήρχε κανένας άλλος μηχανισμός, προχωρήσαμε στη σύναψη αυτών των διμερών σχέσεων και βεβαίως εδώ θέλω να αποκωδικοποιήσω λιγάκι και όλη την ανάλυση η οποία έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια ότι το ΠΑΣΟΚ έσπευδε τότε να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν μπορούσε καν να χρηματοδοτήσει ένα μικρό μέρος από αυτά που είχε ανάγκη η χώρα. Αποδείχθηκε ότι τα ποσά τα οποία ήταν διατεθειμένο να δώσει με βάση τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, δεν θα μπορούσαν ούτε ένα μικρό κομμάτι από τις συνολικές ανάγκες να καλύψει. Άρα έπρεπε η Ευρωπαϊκή Ένωση να βρει λύση πώς θα χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της χώρας για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που βρήκαμε μπροστά μας.

Ν. Φιλιππίδης
Εσύ ο Φίλιππος Σαχινίδης τη μέρα του Καστελόριζου, ωώς ένιωθες, τι συζητάγατε;

Φ. Σαχινίδης
Εκείνες τις ημέρες αυτό που μας ενδιέφερε πρωτίστως ήταν να δούμε ποιο είναι το πρόγραμμα των δημοσιονομικών προσαρμογών τις οποίες έπρεπε να κάνουμε προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι ο στόχος που θα θέσουμε για το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2010 θα μπορούσαμε να το πετύχουμε και δυνατόν να πετύχουμε και κάτι καλύτερο από αυτό το οποίο σχεδιάζαμε για να προκαταλάβουμε θετικά τις αγορές. Καταλαβαίνεις ότι ήταν πάρα πολύ δύσκολο, διότι έπρεπε να εξετάσεις αν η έμφαση θα ήταν στον περιορισμό των δαπανών ή στην αύξηση των φορολογικών εσόδων και το να προσδιορίζεις ποια θα είναι τα δυνητικά έσοδα από τις φορολογικές παρεμβάσεις. Είναι μια άσκηση επί χάρτου, ενώ όταν περιορίζεις τις δαπάνες είναι πολύ συγκεκριμένες οι αποφάσεις που παίρνεις και μπορείς τις περισσότερες φορές να πετύχεις το αποτέλεσμα το οποίο επιδιώκεις. Και έτσι εμείς ψάχναμε να βρούμε ένα δίκαιο μείγμα ανάμεσα στην περικοπή των δαπανών και στην αύξηση των φορολογικών εσόδων το οποίο είναι μια άσκηση για αυτό και είπα ότι ξαναέζησα ότι έζησα στο διδακτορικό μου. Γιατί ακριβώς αυτό ήτανε το αντικείμενο της διδακτορικής μου διατριβής. Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει μια χώρα όταν προσπαθεί να πετύχει δημοσιονομικούς στόχους και κάνει μια απότομη μείωση του δημοσιονομικού της ελλείμματος.

Ν. Φιλιππίδης
Εκείνη την περίοδο προφανώς πήρατε ένα βάρος το οποίο εκ των υστέρων αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι το πληρώσατε και πολιτικά.

Φ. Σαχινίδης
Ναι, ισχύει αυτό.

Ν. Φιλιππίδης
Νιώθεις δικαιωμένος;

Φ. Σαχινίδης
Σε προσωπικό επίπεδο θεωρώ ότι έκανα ότι καλύτερο μπορούσα για τη χώρα, ότι καλύτερο μπορούσα, για την παράταξή μου και το λέω αυτό, διότι το γεγονός ότι σήμερα η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ευρώ σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στις επιλογές που κάναμε το 2010 και το λέω αυτό διότι όταν τέθηκε το ερώτημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορούμε να διώξουμε την Ελλάδα από την ευρωζώνη; Η απάντηση που έδωσαν οι νομικοί ήτανε ότι ο μόνος τρόπος θα ήταν να διωχθεί η Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να βγει από την ευρωζώνη. Και αυτό γιατί όταν συνομολογήθηκε η Συνθήκη του Μάαστριχτ, δεν υπήρχε ρήτρα εξόδου. Η ευρωπαϊκή Νομισματική ένωση είναι η μόνη νομισματική ένωση στη σύγχρονη ιστορία που δεν υπάρχει ρήτρα εξόδου, σε αντίθεση με άλλες νομισματικές ενώσεις στο παρελθόν, όπως ήταν η λατινική Νομισματική Ένωση, όπου εκεί πέρα υπήρχε μέσα στο καταστατικό λειτουργίας της Ένωσης ρήτρα εξόδου. Η ΟΝΕ δεν έχει ρήτρα εξόδου, άρα αν οι Ευρωπαίοι έπαιρναν την απόφαση τελικά ότι πρέπει να φύγει η Ελλάδα θα έφευγε και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρώ ότι ήμασταν από αυτούς οι οποίοι πραγματικά κρατήσαμε την Ελλάδα μέσα στο ευρώ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διασφαλίσαμε με τις μεταρρυθμίσεις τις οποίες ξεκινήσαμε να κάνουμε, αλλά και με τις πρώτες συμφωνίες για το χρέος, γιατί οι πρώτες συμφωνίες για το χρέος αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση που μας προστατεύει από πολλούς κινδύνους, ξεκινάνε από το 2011, ακολούθησε μετά το PSI και όλες οι άλλες συμφωνίες που σήμερα έχουν διασφαλίσει ότι η Ελλάδα δεν κινδυνεύει παρά το γεγονός ότι έχει το υψηλότερο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Ν. Φιλιππίδης
Νομίζω ότι μια εξήγηση, γιατί δεν γίνονταν αλλιώς, γιατί δεν μπορούσαν να γίνουν αλλιώς τα πράγματα ήρθε λίγο αργότερα, όταν στο πρώτο εξάμηνο του 2015 ήρθε μια κυβέρνηση η οποία επιχείρησε να δοκιμάσει τις αντοχές της Ευρώπης και απέτυχε.

Φ. Σαχινίδης
Πριν πάμε εκεί όμως οι ίδιοι η Νέα Δημοκρατία είχε κάνει πολλά λάθη, ας πούμε, η οποία ισχυριζόταν ότι υπάρχει και το αντιμνημόνιο, τα μπρος τα μπρος πίσω, τα ζάππεια και όλα αυτά. Η Νέα Δημοκρατία πίστευε ότι θα μπορέσει να αξιοποιήσει αυτό το κλίμα που είχε διαμορφωθεί σε βάρος του ΠΑΣΟΚ και ότι θα μπορέσει να το καρπωθεί πολιτικά. Δεν είναι τυχαίο ότι από την ημέρα που συγκροτήθηκε η πρώτη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας μέχρι την ημέρα που αποφασίστηκε ότι τελικά θα υλοποιήσει το δεύτερο μνημόνιο, το οποίο είχε ήδη υπογραφεί, μεσολάβησαν αρκετοί μήνες, δηλαδή δεν ήταν η πρώτη απόφαση την οποία πήρανε αμέσως μετά τη συγκρότηση της κυβέρνησης, μεσολάβησε ένα κενό 3 – 4 μηνών κι εκεί σε αυτούς τους 3 – 4 μήνες συνειδητοποίησαν ότι όλα αυτά τα σχήματα, τα αντιμνημονιακά που ήταν στο λόγο των στελεχών και των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας ήτανε έπεα πτερόεντα και βεβαίως ήταν οι πρώτοι διδάξαντες και ακολούθησαν μετά αυτοί του σύριζα, οι οποίοι όταν ήρθαν στην κυβέρνηση συνειδητοποίησαν πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα.

Ν. Φιλιππίδης
Το ‘12 κάναμε εκλογές με ανάγκη μέτρων κοντά στα 7 δισεκατομμύρια ευρώ και το Νοέμβριο ψηφίστηκε η συμφωνία του δεύτερου μνημονίου με 14 δισεκατομμύρια, τα οποία υπό αίρεση μπορούσαν να φτάσουν και τα 17 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον.

Φ. Σαχινίδης
Όλες αυτές οι καθυστερήσεις, δηλαδή 2 πράγματα, νομίζω εξηγούν γιατί φτάσαμε εκεί που φτάσαμε κι είμαστε η χώρα που πλήρωσε το μεγαλύτερο τίμημα σε χαμένο ΑΕΠ και σε χαμένες θέσεις εργασίας. Πρώτον, επειδή δεν υπήρξε συναίνεση από τη στιγμή που εκδηλώθηκε η κρίση και υποχρεωθήκαμε να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα κινηθούμε. Υπενθυμίζω ότι μόνο μία βουλευτής από τη νέα Δημοκρατία είχε υπερψηφίσει το πρώτο μνημόνιο. Ήταν η Ντόρα Μπακογιάννη. Όλοι οι άλλοι ήταν απέναντι και μάλιστα δεν ήταν απλώς απέναντι, αλλά λέγανε ότι υπήρχαν μαγικοί τρόποι να μηδενίσεις τα δημοσιονομικά ελλείμματα ή κάποιοι άλλοι λέγανε ότι σκοπίμως ανεβάσαμε το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009 για να μπορέσουμε το 2010 να αποδείξουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε σημαντικές δημοσιονομικές προσαρμογές. Αυτό έδειχνε πόσο μακριά και ξεκομμένοι ήτανε από την οικονομική πραγματικότητα, διότι παραέβλεπαν και ένα άλλο κρίσιμο μέγεθος που ήταν το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Να σου υπενθυμίσω ότι το 2007 και το 2008 το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είχε φτάσει στο πρωτοφανές ύψος του 14,5% του ΑΕΠ, που ήταν το μεγαλύτερο έλλειμμα στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας, το είχε χαρακτηρίσει και έτος ανταγωνιστικότητας εκείνη τη χρονιά. Και βεβαίως αναρωτιόμουνα, κανένας δεν συνειδητοποιεί ότι μια χώρα μέλος μιας νομισματικής ένωσης μπορεί να μην έχει συναλλαγματικούς κινδύνους, αλλά το γεγονός ότι έχει ένα τόσο μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αργά ή γρήγορα θα της δημιουργήσει προβλήματα και βέβαια το πρόβλημα ήρθε με 1 – 1,5  χρόνο καθυστέρηση.

Ν. Φιλιππίδης
Το πλήρωσε όμως περισσότερο πολιτικά το ΠΑΣΟΚ παρά η Νέα Δημοκρατία.

Φ. Σαχινίδης
Ναι, γιατί ο πολίτης δεν μπόρεσε να συνδέσει τον φταίχτη με την κρίση, αλλά συνέδεσε την κρίση με αυτόν που πήρε τα μέτρα για να την αντιμετωπίσει και έτσι απέδωσε πολύ περισσότερες ευθύνες στο ΠΑΣΟΚ από ότι απέδωσε στη Νέα Δημοκρατία για τη διαχείριση της περιόδου 2004 – 2009.

Ν. Φιλιππίδης
Φτάσαμε σε μια οικονομία η οποία και με τις διευθετήσεις χρέους που δημιουργούν μια ασφάλεια, αλλά και με πολλές άλλες συνθήκες. Προφανώς κάποια στιγμή, όταν επήλθε ηρεμία, η οικονομία άρχισε να ανεβαίνει, αλλά παρατηρούμε ότι έχει ακόμα προβλήματα παρά τις τόσες μεταρρυθμίσεις, τους δεκάδες νόμους που και εσείς φέρατε και οι επόμενες κυβερνήσεις. Φαίνεται σαν να είναι μια χώρα η οποία δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί επαρκώς.

Φ. Σαχινίδης
Με αφορμή μια άποψη που έχει εδραιωθεί πλέον και στο εξωτερικό, ότι έχουμε μπει σε μια νέα κανονικότητα που λέγεται η κανονικότητα των πολυκρίσεων, ότι δηλαδή από δω και στο εξής θα είμαστε αντιμέτωποι με διαφορετικές μορφές κρίσεων. Είδατε μέχρι στιγμής ζήσαμε μια χρηματοοικονομική, μια υγειονομική και μια ενεργειακή και φαίνεται ότι η κλιματική κρίση θα δημιουργήσει νέες κρίσεις στο επόμενο χρονικό διάστημα, εμείς τουλάχιστον στη Θεσσαλία ζήσαμε μια πολύ σημαντική καταστροφή με τον Ντάνιελ. Και τι θέλω να πω με αυτό; Ότι ναι μεν από το 2010 και μετά έγιναν πάρα πολλές προσπάθειες, πέρασαν αρκετές μεταρρυθμίσεις. Όταν όμως έρχεται η ώρα να κάνεις μια αποτύπωση του αν η ελληνική οικονομία έγινε πιο ανθεκτική με όλες τις παρεμβάσεις αυτές οι οποίες έγιναν, έγινε πιο δυναμική και αν έγινε και μία πιο συμπεριληπτική με την έννοια, δηλαδή οι οικονομικές μας πολιτικές να έχουν μια έντονη κοινωνική διάσταση, θα διαπιστώσουμε ότι η απάντηση είναι από αρνητική ή έως επιφυλακτική, ανάλογα με την οπτική γωνία από την οποία τα βλέπει κανείς. Και παίρνω για παράδειγμα τα τελευταία σχόλια που έκανε η Moody’s όταν προσπάθησε να εξηγήσει γιατί δεν δίνει στην Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα. Ξέρω ότι είναι ο πιο αυστηρός οίκος αξιολόγησης, αλλά επικαλέστηκε μερικά πράγματα τα οποία δύσκολα μπορεί να τα απαντήσει.

Ν. Φιλιππίδης
Γιατί ήταν πριν την κρίση ο πιο χαλαρός στις αξιολογήσεις προς την Ελλάδα.

Φ. Σαχινίδης
Σωστό λοιπόν, τι λέει; Πρώτον, η οικονομία σας εξακολουθεί να έχει έναν μόνο θεματικό προσανατολισμό. Έχετε υπερβολική εξάρτηση από τα έσοδα από τον τουρισμό, δηλαδή έχετε υπερεπενδύσεις στον τουρισμό και ενδεχομένως και στη ναυτιλία. Αυτό το οποίο έλεγα και επιμένω να λέω όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με τις δημόσιες παρεμβάσεις, είναι ότι το παραγωγικό μας πρότυπο πρέπει να αλλάξει. Ως έχει δεν μας επιτρέπει να είμαστε ούτε πιο ανθεκτικοί στις κρίσεις και το λέω αυτό γιατί πολλές φορές ακούω πολλούς να υπερηφανεύονται από τη Νέα Δημοκρατία, αλλά να υπενθυμίσω ότι το 2020 είχαμε τις τρίτες μεγαλύτερες απώλειες σε όρους ύφεσης και το γεγονός ότι μετά ανέκαμψε η ελληνική οικονομία με επιδόσεις ικανοποιητικές δεν ήταν αν θέλετε το αποτέλεσμα κάποιας φοβερής ανάταξης της οικονομίας. Αλλά των εκτεταμένων δημοσιονομικών παρεμβάσεων επικαλούμαι δήλωση του Υπουργού Οικονομικών του κυρίου Σταϊκούρα, ο οποίος είπε ότι τα 2 αυτά χρόνια δώσαμε πάνω από 60 δισεκατομμύρια. Το υγιές θα ήτανε η ανάκαμψη αυτή να προκύψει πρωτίστως από μεγάλο αριθμό επενδύσεων που θα κάλυπταν το επενδυτικό κοινό που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία 15 χρόνια. Πολλοί το υπολογίζουν αυτό το επενδυτικό κενό σε πάνω από 100 δισεκατομμύρια. Άρα εμείς ναι, είχαμε ανάκαμψη, αλλά η ανάκαμψη αυτή ήταν το αποτέλεσμα της χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων από την Ευρωπαϊκή Ένωση που επέτρεψαν στον Υπουργό Οικονομικών της Ελλάδος να ξοδέψει πολλά χρήματα, να στηρίξει επιχειρήσεις και νοικοκυριά και βεβαίως τώρα που έπαψαν αυτοί οι κανόνες με χαρακτηριστική και τη χρονιά του ‘23 που υπήρχαν βέβαια οι κανόνες, αλλά ειδικά το ‘24 είδαμε το 2023 κατεβήκαμε κάτω προς το 2%, δηλαδή κατεβήκαμε αρκετά κάτω και τώρα φέτος, ενώ ξεκινήσαμε με πολύ αισιόδοξη διάθεση, σιγά σιγά ο ένας μετά τον άλλον διεθνείς οργανισμοί αλλά και εγχώριοι μελετητές που παρακολουθούν την πορεία της ελληνικής οικονομίας μας οδηγούν σε αριθμούς πολύ πιο μετριοπαθείς από αυτούς που περιλαμβάνει ο κρατικός προϋπολογισμός. Με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του ΙΟΒΕ που μιλάει πλέον για ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης το 2024 του 2,1%. Και βέβαια εκείνο που έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε είναι ότι ο ρυθμός ανάπτυξης που είχαμε αυτά τα χρόνια ήταν κυρίως το αποτέλεσμα της κατανάλωσης και όχι της αύξησης των επενδύσεων, δηλαδή οι επενδύσεις οι οποίες έγιναν ήταν πάντοτε κάτω από τους στόχους που περιελάμβανε ο προϋπολογισμός και δεν ήτανε και επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας. Ήταν επενδύσεις στο Real Estate και βεβαίως όχι σε επενδύσεις που αυξάνανε ή θα οδηγούσαν σε αύξηση της παραγωγικότητας. Αλλά και σε αύξηση της δυναμικότητας της οικονομίας. Άρα η οικονομία μας, όπως λέει και η Moody’s, είναι μονοθεματικά προσανατολισμένη. Δεν έχει διασφαλίσει την ανθεκτικότητα της. Έχω πολλές επιφυλάξεις για τη δυναμικότητα. Η Eurostat πρόσφατα που έκανε μια απεικόνιση, έδειξε ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός μελλοντικά θα είναι της τάξης του 0,8. Ξεκίνησε από το 1,3% για μέσο ετήσιο ρυθμό σε βάθος μεγάλο, κατέβηκε στο 1,2 και τώρα πήγε στο 0,8. Και πώς το εξηγεί αυτό; Τα μεγαλύτερα προβλήματα έχουν να κάνουν με το δημογραφικό, γήρανση πληθυσμού, μείωση των ανθρώπων που μπορούν να εργαστούν και να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό και βεβαίως βλέπει και τα προβλήματα στην παραγωγικότητα και βλέπει και τις επενδύσεις ότι δεν γίνονται στους κλάδους έντασης, γνώσης και καινοτομίας για να διασφαλίσει η χώρα ότι θα μπορέσει να ξεφύγει από την παγίδα των χαμηλών ρυθμών, ετήσιων ρυθμών ανάπτυξης στην επόμενη δεκαετία.

Ν. Φιλιππίδης
Επειδή αντιλαμβάνομαι ότι έχουμε κερδίσει σε ένα χρόνο, έχουμε μια ασφαλή σχετικά συνθήκη χρέους. Έχουμε ίσως για πρώτη φορά σε αυτή τη φάση ένα σχετικά ασφαλές συνταξιοδοτικό παρά τα προβλήματα του δημογραφικού. Όλα αυτά μας δημιουργούν μια άνετη πρόσβαση θεωρητικά στις αγορές, άρα έχουμε ένα σχετικά καλό οικονομικό κλίμα. Το ταμείο φαίνεται ότι το κρατάμε να μια παρακαταθήκη των μνημονίων, δηλαδή φαίνεται ότι οι συμφωνίες για πρωτογενή πλεονάσματα τηρούνται και αυτό φαίνεται και διακομματικό. Αυτά είναι τα πλεονεκτήματά μας. Με αυτά για πόσο ακόμα αντέχουμε αν δεν αλλάξουμε;

Φ. Σαχινίδης
Όλοι όσοι ασχολούνται με την ελληνική οικονομία επισημαίνουν ότι οι επιδόσεις που έχουμε και που είναι καλύτερες από αυτές των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλονται στο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει τους συγκεκριμένους πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και επομένως εξηγούν ως ένα βαθμό ότι αυτή είναι οι πόροι που μας διασφαλίζουν. Αλλά από την άλλη μεριά υπάρχει ο προβληματισμός σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις, δηλαδή μεταρρυθμίσεις δεν έχουν τη δυναμική που είχαν στο παρελθόν. Δεν είναι τυχαία η αναφορά της Moody’s το γεγονός ότι η δικαιοσύνη καθυστερεί πάρα πολύ να δώσει, ας πούμε, αποφάσεις. Επισημαίνω το γεγονός ότι δεν αρκεί να λες ότι ψηφιοποιεί ότι η δημόσια διοίκηση, αλλά απλώς να μετατρέπεις τη χάρτινη γραφειοκρατία σε ψηφιακή γραφειοκρατία Δηλαδή άνθρωποι που είναι στην αγορά και βλέπουν ας πούμε, μια σειρά από αλλαγές που έχουν γίνει στο ψηφιακό κράτος. Επισημαίνουν ότι η χαρτούρα, η γραφειοκρατική έγινε απλώς ψηφιακή γραφειοκρατία. Αυτές λοιπόν οι επισημάνσεις που γίνονται σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να γίνουν και δεν γίνονται, στο γεγονός ότι μετά το ‘26 δεν έχουμε πλέον τη δυνατότητα να έχουμε τους πόρους στο Ταμείο Ανάκαμψης κάνει πολλούς να προβληματίζονται για το πώς θα κινηθούμε μετά το 2026 και βεβαίως έχουμε ένα παράθυρο μέχρι το 2032 σε ότι αφορά το δημόσιο χρέος. Πολύ σωστά, λες ότι χάρη στις ρυθμίσεις που έγιναν από το 2011 και μέχρι και το 2018, αν θυμάμαι καλά για το χρέος, έχουμε μια ασφάλεια ότι η Ελλάδα δεν θα βρεθεί αντιμέτωπη με κάτι έκτακτο. Ακόμη και τώρα γίνονται συζητήσεις για το πώς θα καταλογιστεί στο χρέος όλοι αυτοί οι τόκοι οι οποίοι δεν έχουν ενσωματωθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα. Υπάρχει μία άποψη ότι θα μπουν ξαφνικά μέσα σε μια χρονιά και υπάρχει όμως και η άποψη ότι μπορεί να παρθεί μια απόφαση και η ενσωμάτωση στο δημόσιο χρέος να γίνει με έναν πολύ απαλό τρόπο για να μη φανεί ξαφνικά ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδος σε βγήκε έξω από κάθε έλεγχο. Άρα η άποψή μου είναι ότι δυστυχώς επειδή κατά τη δική μου εκτίμηση και ανάλυση του που κάνουμε και στο ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής, οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης δεν χρησιμοποιήθηκαν κατά τον τρόπο που θα ενισχύει την ανθεκτικότητα και τη δυναμικότητα της ελληνικής οικονομίας. Μετά το 2026 θα έχουμε μια πορεία η οποία δεν θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες που έχουν οι Έλληνες πολίτες, λέει η κυβέρνηση ότι μειώνεται η ανεργία. Εγώ δεν έχω καμία αντίρρηση να δεχτώ ότι όντως η ανεργία μειώνεται. Το ερώτημα μου είναι οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται αφορούν γυναίκες, αφορούν νέα παιδιά, είναι θέσεις εργασίας που είναι ασφαλείς και έχουν καλές αμοιβές, διότι πρέπει να μπούμε και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Δεν αρκεί να λες ότι δημιουργώ θέσεις εργασίας σε κλάδους της οικονομίας που δεν είναι οι θέσεις αυτές βιώσιμες ή δεν είναι καλές οι αμοιβές. Νομίζω ότι η κοινωνική διάσταση των οικονομικών πολιτικών υποβαθμίστηκε τα προηγούμενα χρόνια, αυτό οδήγησε πολλούς πολίτες να απαξιώνουν την πολιτική και δεν θεωρώ ότι είναι σύμπτωση ότι στις εκλογές του Ιουνίου του 2023 είχαμε το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής από το 1974 και μετά. Διότι όταν έχεις 3 κρίσεις συνεχόμενες, ξεκινάς από την χρηματοοικονομική, έρχεται μετά η πανδημία, έρχεται μετά η ενεργειακή και βλέπεις μια γενιά παιδιών, εικοσάρηδες τριαντάρηδες που σε αυτά τα κρίσιμα χρόνια τελείωσαν τις σπουδές τους και βγήκαν στην αγορά εργασίας και βλέπουμε ποιο είναι το κόστος στέγασης, βλέπουνε ποιο είναι το κόστος των τροφίμων και η αύξηση στους κατώτατους μισθούς να μην μπορούν να παρακολουθήσουν τις αυξήσεις στο κόστος των τροφίμων. Καταλαβαίνεις ότι αυτά όλα δημιουργούν ένα κλίμα προβληματισμού και ενισχύουν το αίσθημα ανασφάλειας των πολιτών. Γι αυτό και στις ερωτήσεις ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα; Η ακρίβεια έρχεται πρώτο, η οικονομία έρχεται δεύτερο και μετά μπαίνουν τα θέματα της βίας, της ενδοοικογενειακής, της σχολικής, της αθλητικής που είναι ίσως το τρίτο σημαντικότερο ζήτημα που απασχολεί τον Έλληνα πολίτη σήμερα.

Ν. Φιλιππίδης
Στις περιοδείες σας, επειδή τώρα συναντάτε πολύ κόσμο, γυρίζετε όλη την Ελλάδα, τι σας λένε; Ποιο είναι το κλίμα; Γιατί η αλήθεια είναι ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα δείχνει να ευημερεί.

Φ. Σαχινίδης
Η αίσθηση που έχουν είναι ότι τους τιμωρούμε επειδή συνειδητά επιλέγουν να μείνουν στα μέρη που γεννήθηκαν οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους. Δηλαδή, όταν πας στην ακριτική Θράκη και μου λένε ότι του χρόνου η πρώτη δημοτικού δεν θα έχει μαθητή ή πηγαίνει στη Μεγαλόπολη, όπου έγινε η απολιγνιτοποίηση και ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι το ΣΔΑΜ, δηλαδή το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, καθιστά μη επιλέξιμες σχεδόν όλες τις επιχειρήσεις της περιοχής και επομένως το κενό που δημιουργεί η απολιγνιτοποίηση δεν καλύπτεται μέσα από κάποια πρωτοβουλία σου λέει, δηλαδή και τι θα κάνουμε εμείς όχι μόνο η Μεγαλόπολη, διότι και η Τρίπολη επηρεάζεται και όλη η περιοχή. Δηλαδή η αίσθηση που υπάρχει στις ορεινές ημιορεινές και σε νησιωτικές περιοχές είναι ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει μια πολιτική που να στοχεύει στο πώς θα διασφαλιστούν τα δικά τους εισοδήματα για να μπορούν να συνεχίσουν να μένουν και το ερώτημα το εύλογο είναι τι θέλουμε να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο, να εγκαταλείψουν τη Θράκη, να εγκαταλείψουν τα νησιά και να έρθουν όλοι σε μεγάλες πόλεις; Αυτός είναι ο στόχος της οικονομικής πολιτικής; Διότι δεν αρκεί να λες ότι έχω 2% ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης που είναι τετραπλάσιος από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ταυτόχρονα να μην εξετάζεις πώς κατανέμεται αυτό το 2%. Αφορά όλη την Ελλάδα; Δηλαδή το 2% αφορά και την ήπειρο αφορά και την Ανατολική Μακεδονία. Θράκη αφορά και το Βόρειο Αιγαίο ή αφορά για παράδειγμα την Αττική, τη Θεσσαλονίκη και κάποια άλλα μεγάλα αστικά κέντρα και επομένως όσοι ζουν εκεί ενδεχομένως να καρπώνονται ένα μέρος από αυτά, αλλά όλοι οι υπόλοιποι να είναι ξεκομμένοι και να βιώνουν δύσκολες συνθήκες και να σκέφτονται αν θα πρέπει να μείνουν εκεί ή να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους; Πολλώ δε μάλλον που η υποβάθμιση του εθνικού συστήματος υγείας τους δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα, διότι χωρίς ποιοτικές υπηρεσίες υγείας καταλαβαίνεις ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να μείνει κάποιος σε απομακρυσμένες περιοχές. Γι αυτό και νομίζω ότι θα πρέπει να κάνουμε έναν επανασχεδιασμό της πολιτικής μας, δίνοντας προτεραιότητα και στην αναβάθμιση του εθνικού συστήματος υγείας και στην τεχνική και επαγγελματική κατάρτιση που πιστεύω ότι έχουμε μείνει πίσω και σε σχεδιασμένες πολιτικές για μείωση περιφερειακών και ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και βεβαίως για το πώς θα αλλάξουμε και την κοινή αγροτική πολιτική που θα τους επιτρέψει να μείνουν εκεί ασχολούμενοι με δραστηριότητες που αυτοί ξέρουν.

Ν. Φιλιππίδης
Με εξαίρεση τα αγροτικά για όλα τα υπόλοιπα, υπάρχει θεωρητικά το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Δεν μαθαίνουμε αν τα λεφτά, φεύγουν προς συγκεκριμένα έργα και τι είδους έργα, γιατί κάτι καθαρισμούς βλέπουμε τελευταία.

Φ. Σαχινίδης
Δύο μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ, ο κύριος Γερουλάνος και ο κύριος Κατρίνης με τις τοποθετήσεις τους μέσα στη Βουλή έχουν δείξει με στατιστικά στοιχεία και με συγκεκριμένες επιλογές τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν με τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχει χρησιμοποιήσει τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Μένουνε δύο στοιχεία ουσιαστικά, ο κύριος Γερουλάνος για την ακρίβεια είχε θέσει το ερώτημα, συγκεκριμένα σχέδια που εντάχθηκαν στο σχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση, με ποια κριτήρια εντάχθηκαν και με ποια κριτήρια απεντάχθηκαν; Διότι η κυβέρνησή μας είπες στην αρχή ότι δεν αναθεωρείται με κανέναν τρόπο το εθνικό σχέδιο, αποδείχτηκε εκ των υστέρων, ότι η ίδια το αναθεώρησε. Ναι, αλλά όταν κάναμε εμείς εισηγήσεις, κριτικές επισημάνσεις ότι δεν διαβουλεύτηκαν, ότι δεν ρώτησαν τη γνώμη ούτε καν των περιφερειακών διοικήσεων και το λέω αυτό διότι όταν λες ότι, στόχος μου είναι η δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, δεν θα έπρεπε να ερωτηθούν και οι περιφέρειες για το πώς θα γίνει αυτή η πράσινη μετάβαση και η ψηφιακή μετάβαση; Αλλά δεν είναι μόνο ότι η περιφέρεια δεν κλήθηκαν να τοποθετηθούν. Είναι ότι διαπιστώσαμε για παράδειγμα και έχουμε συγκεκριμένους αριθμούς ότι 200 επιχειρήσεις πήραν από το κομμάτι των δανείων 4,5 δισεκατομμύρια και το εύλογο ερώτημα είναι σε ένα σύνολο 400.000 επιχειρήσεων πως 4,5 δις πανε μονο σε 200 επιχειρήσεις. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις πώς θα βρεθούν να αξιοποιούν αυτούς τους πόρους για να διευκολυνθούν είτε στο σκέλος της πράσινης είτε στο σκέλος της ψηφιακής μετάβασης; Και το λέω αυτό διότι αύριο μεθαύριο θα σκληρύνει το τοπίο και στον τραπεζικό δανεισμό. Ένα από τα κριτήρια με τα οποία θα δανείζουν οι τράπεζες θα είναι αν η επιχείρηση στην οποία να δίνουν χρήματα έχει κάνει τις αναγκαίες προσαρμογές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Αν έχει γίνει πράσινη, αν η επιχείρηση δεν είχε τη δυνατότητα να γίνει πράσινη, δε θα μπορεί να πάρει δάνεια. Άρα αρχίζουν και μπαίνουν μια σειρά από παράμετροι, οι οποίες θα κάνουν το τοπίο ολοένα και πιο δύσκολο για τις πολύ μικρές και τις μικρές επιχειρήσεις, που είναι ένα τυπικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας.

Ν. Φιλιππίδης
Εμείς πρέπει να τις προετοιμάσουμε.

Φ. Σαχινίδης
Ακριβώς και αντί να τις προετοιμάσουμε τις απωθούμε ολοένα και πιο πολύ σε σχέση με αυτό που πραγματικά θα μπορούσαν να γίνουν με τους πόρους και βεβαίως υπάρχει και το θέμα το οποίο ανέκυψε πρόσφατα τις έρευνας που ξεκίνησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το πώς βρέθηκαν 10 συγκεκριμένες επιχειρήσεις να παίρνουν ένα πολύ σημαντικό ποσό πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια και εκεί το ερώτημα το οποίο τίθεται είναι αν η διαγωνιστικές διαδικασίες που έγιναν για να πάρουν αυτά τα ποσά ήταν κανονικές, διαγωνιστικές διαδικασίες ή υπήρχαν πρότερες συνεννοήσεις ώστε να κρατήσουν το τίμημα πάρα πολύ υψηλό και βεβαίως να περιορίσουν τα επενδυτικά σχέδια, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν. Αυτά όλα τα ζητήματα έχουν έρθει μέσα στη Βουλή, έχουν κατατεθεί ερωτήσεις και βεβαίως είναι υπό διερεύνηση γιατί πραγματικά θεωρώ ότι ήταν η τελευταία μιας και είναι η τελευταία μας ευκαιρία για να μπορέσουμε να λύσουμε τα χρόνια προβλήματα με τα οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι.

Ν. Φιλιππίδης
Όλα αυτά βέβαια όλο αυτό το περιβάλλον που περιγράφεις η αλήθεια είναι ότι μοιάζει πάρα πολύ το περιβάλλον των καθυστερήσεων, ενώ με την στάση της Ευρώπης βλέπω μια Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία σε ότι αφορά την ολοκλήρωσή της, έχει μείνει εκεί που ήταν πριν από 20 χρόνια. Δεν έχει εξελιχθεί. Όλοι εξελίσσονται γύρω. Οι Αμερικανοί δίνουν επιδοτήσεις, οι Κινέζοι πουλάνε σε τιμές, οι οποίες είναι κάτω του κόστους για την Ευρώπη, ανεβαίνουν νέες δυνάμεις. Νότια Αμερική, αφρικανικές χώρες, άλλες ασιατικές χώρες, οι οποίες βλέπουμε ότι είναι πολύ πιο ελκυστικές και πιο γρήγορες σε αποφάσεις και εμείς ακόμα συζητάμε και βέβαια έρχεται και μια νέου είδους, όχι λιτότητα, αλλά σφίξιμο δημοσιονομικά από 1/1/2025. Αυτό πώς θα αλλάξει, γιατί τώρα είσαι υποψήφιος ευρωβουλευτής;

Φ. Σαχινίδης
Εδώ είναι τα κρίσιμα διλήμματα με τα οποία θα βρεθεί αντιμέτωπη η Ευρωπαϊκή Ένωση, διότι βάζει φιλόδοξους στόχους, είτε διαβάσει κανείς την έκθεση Λέτα είτε διαβάσει κανείς το περιεχόμενο που θα’ρθει σε λίγο, δεν έχει κατατεθεί, αλλά ήδη με μια τοποθέτηση τον Μάριο Ντράγκι έχει πει λίγο ή πολύ ποια είναι η πρόταση του. Όλοι καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα ότι, πρώτον, η ενιαία αγορά, όπως συγκροτήθηκε στο παρελθόν, δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να ανταποκριθεί στις ανάγκες με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολύ φιλόδοξους στόχους, αλλά πολύ περιορισμένους πόρους και περιορισμένη πολιτική βούληση για να προωθήσει αυτούς τους στόχους. Γι αυτό και υπάρχει μια αναντιστοιχία ανάμεσα στους στόχους τους οποίους θέτει και στα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της. Θα ξεκινήσει αργά ή γρήγορα η συζήτηση για τους ιδίους πόρους, δηλαδή για το πώς η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να διαμορφώσει τα δικά της έσοδα για να μπορεί να χρηματοδοτήσει, όλα αυτά, τα οποία λέει, ότι πρέπει να έχουμε μια ενιαία αμυντική βιομηχανία, θα πρέπει να κάνουμε ευρωστρατό, δηλαδή όλες αυτές οι προτάσεις που υπάρχουν και στο κείμενο του Λέτα και σε αυτό που θα καταθέσει ο Ντράγκι, προϋποθέτουν ίδιους πόρους ή προσφυγή στον δανεισμό. Τα περίφημα ευρωομόλογα που πρώτος ο Γιώργος Παπανδρέου τα είχε καταθέσει ως πρώτιστο 2010. Ακούσαμε και τον Έλληνα πρωθυπουργό σήμερα, τον κύριο Μητσοτάκη να τα επικαλείται, αλλά όταν ήρθε η γαλλική πρόταση για την έκδοση των ευρωομολόγων, απέφυγε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να υπογράψει την πρόταση τη γαλλική, μόνο 5 κυβερνήσεις την υπογράψει και είναι απορίας άξιον. Οι περισσότεροι λένε ότι δεν ήθελε να συγκρουστεί με τη Γερμανία, γιατί η Γερμανία και οι φειδωλοί εταίροι της δεν θέλουνε να ακούσουνε για την έκδοση ευρωομολόγων. Όμως το ερώτημα είναι όλοι αυτοί οι στόχοι που έχουμε θέσει σε ένα περιβάλλον όπου ήδη το δημόσιο χρέος οφείλω να ομολογήσω ότι παγκόσμια έχει αρχίσει και αυξάνεται. Πώς θα επιτευχθούν χωρίς παρεμβάσεις; Ξέρεις πολύ καλά ότι η Αμερική με το inflation reduction act, κατάφερε να διαμορφώσει όρους και κίνητρα για να εγκαταλείπουν ευρωπαϊκές βιομηχανίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μετεγκαθίστανται στην Αμερική. Και την ώρα που μιλάει η Ευρώπη για στρατηγική αυτονομία και προσπαθεί να δει πως επιχειρήσεις που στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν αναζητήσει περιοχές με το φθηνότερο εργατικό κόστος, πώς θα επιστρέψουν οι πίσω τώρα στην Ευρώπη, ειδικά σε κρίσιμους τομείς για να διασφαλιστεί ότι δεν θα κινδυνέψει σε περίπτωση που έχουμε αύριο μεθαύριο πάλι ένα κλείσιμο των συνόρων ή θα έχουμε μια πολεμική σύγκρουση; Για να γίνουν όλα αυτά χρειάζονται ποσά και κονδύλια. Αυτό ή θα γίνει μέσα από την αύξηση των εσόδων της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή θα γίνει μέσα από την έκδοση του ευρωομολόγου, εάν δεν γίνει τίποτε από αυτά τα 2 και ξαναγυρίσουμε στη λογική ότι οι κρατικοί προϋπολογισμοί των χωρών θα χρηματοδοτήσουν όλα αυτά, καταλαβαίνεις ότι οι χώρες που έχουν δημοσιονομικούς περιορισμούς όπως η Ελλάδα, θα μείνει πίσω και κάποιες άλλες θα πάνε μπροστά και δεν είναι τυχαίο τα χρόνια που χαλάρωσαν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, 2 χώρες, κυρίως η Γερμανία και δευτερευόντως η Γαλλία πρωτοστάτησαν στη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων προς τις επιχειρήσεις τους και εδώ βρέθηκαν 11 υπουργοί που έστειλαν επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και είπαν, συγνώμη, αλλά αυτή είναι μια κατάφωρη παραβίαση της ισότιμης αντιμετώπισης των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς και πάλι η Νέα Δημοκρατία και πάλι ο κύριος Μητσοτάκης απέφυγε να συνυπογράψει το κείμενο αυτό, αλλά είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Δεν μπορεί δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση να αφήνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς να λύνουν όλα τα προβλήματα. Για αυτό και ένας από τους στόχους για τους οποίους θα παλέψω αν οι πολίτες με τιμήσουν  και μου δώσουν τη δυνατότητα να εκπροσωπήσω τη χώρα μου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι να δημιουργηθεί ένα μόνιμο ταμείο για την αντιμετώπιση εξωγενών διαταραχών κοινών κρίσεων. Γιατί όπως είπαμε, μπήκαμε στην περίοδο των πολυκρίσεων, η Ευρώπη δεν μπορεί να μην έχει ένα τέτοιο ταμείο. Δεν θέλω να συμβιβαστώ με την άποψη που έχουν καταθέσει οι φειδωλοί ότι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ήταν ένα ταμείο το οποίο έγινε μια φορά και δεν θα επαναληφθεί. Και βεβαίως υπάρχουν και αρκετά άλλα ζητήματα που έχουν να κάνουν με το πώς αξιοποιούνται οι πόροι συνοχής για να μειωθούν οι περιφερειακές ανισότητες, έτσι ώστε ο νέος πλούτος και τα νέα εισοδήματα που παράγονται να αφορούν όλες τις περιφέρειες και όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από το ποιο κατοικούν. Γιατί αυτή τη στιγμή από ότι φαίνεται παίρνουμε πόρους συνοχής, αλλά οι περιφερειακές ανισότητες δεν μειώνονται, αυξάνονται και αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει.

Ν. Φιλιππίδης
Σε προβληματίζει το επίπεδο αυτό των εκλογών και οι υποψηφιότητες που ανακοινώθηκαν;

Φ. Σαχινίδης
Εγώ δεν θέλω να αξιολογήσω τις υποψηφιότητες. Καταλαβαίνω ότι έχουμε μπει σε μια φάση όπου η νέα γενιά προσλαμβάνει την πολιτική με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν, που την προσλάβαμε εμείς που ζήσαμε στον απόηχο μεγάλων ιστορικών γεγονότων, όπως η δικτατορία, το Πολυτεχνείο. Νομίζω ότι είναι δική μας υποχρέωση να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η νέα γενιά αντιλαμβάνεται την πολιτική και να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε με τον δικό τους τρόπο τα μηνύματα, τα πολιτικά, να τους εξηγήσουμε ότι η πολιτική ήταν και παραμένει το προνομιακό πεδίο για την επίλυση των σύνθετων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων. Ο ακτιβισμός είναι καλός. Αλλά συνήθως είναι μονοθεματικός. Δεν μπορεί μέσα από τον ακτιβισμό να λύσεις τα μεγάλα προβλήματα. Να τους ζητήσουμε να συμμετέχουν. Θεωρώ ότι η συμμετοχή στην πολιτική δεν είναι δικαίωμα, είναι υποχρέωση το λάθος που κάνουμε είναι να αντιλαμβανόμαστε τη συμμετοχή στην πολιτική ως δικαίωμα και όταν κάνεις αυτό το λάθος επιλέγεις και συνειδητά να απέχεις από τις εκλογές και να νομιμοποιείς το αφήγημα ότι πήραμε 41% και επομένως μη μας λέτε τίποτα., οι πολίτες μας νομιμοποίησαν. Αν λοιπόν η νέα γενιά θέλει πραγματικά να αλλάξουν τα πράγματα θα πρέπει να συμμετέχει στην πολιτική να έχει μια ενεργή δράση και παρουσία. Ο τρόπος με τον οποίο θα γίνονται οι συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων, ενδεχομένως να αλλάξει να μην είναι εκείνο το παραδοσιακό που πάμε σε ένα χώρο. Κάνουμε μια ομιλία, παίρνουμε ερωτήσεις, απαντήσεις. Αλλά σίγουρα θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να επικοινωνήσουμε, να δούμε και να παρουσιάσουμε τις απόψεις μας στις πολιτικές και βεβαίως να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι οι οποίοι θα πάνε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να έχουν εκείνη την εμπειρία που θα τους επιτρέψει να διαπραγματευτούν, να συνεννοηθούν. Διότι εδώ μιλάμε τώρα για πολλά ζητήματα, τα οποία προϋποθέτουν γνώσεις και όπως λέω πολλές φορές χαρακτηριστικά, δεν μπορεί να συζητάς για την κοινή αγροτική πολιτική και να μην μπορείς να ξεχωρίσεις αχλάδια από τα γκόρτσα. Άρα πρέπει να είχες ας πούμε, ή βιωματική εμπειρία ή γνώσεις πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα για να μπορέσεις να ανταπεξέλθεις σε τόσο κρίσιμες, δύσκολες και επίπονες διαπραγματεύσεις. Γι αυτό και λέω ότι ας αξιολογήσουν τα βιογραφικά. Ας δούμε την εμπειρία, δηλαδή έχω μια εμπειρία για παράδειγμα από το ECOFIN από το Eurogroup, από συμβούλια κορυφής. Είναι εμπειρία που μου δίνει τη δυνατότητα να ξέρω πώς λειτουργούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, τι πρέπει να προτεραιοποιώ για να διεκδικήσω για τη χώρα μου και να μπορέσουν να εξασφαλίσω αυτά που θεωρώ ότι είναι πιο σημαντικά. Όλη αυτή λοιπόν η εμπειρία είναι αυτή η οποία με έχει οδηγήσει και μου έχει δώσει το δικαίωμα να μπορώ να ζητήσω από τους συμπολίτες μου να τους εκπροσωπήσω στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προκειμένου να υπερασπιστώ τις προτεραιότητες, όχι μόνο της Ελλάδας στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και τις προτεραιότητες για την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, να βάλει δηλαδή ξανά τον άνθρωπο στο επίκεντρο των πολιτικών της, η Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει πολιτικές που θα έχουν έντονη κοινωνική διάσταση για να μη γυρίσουν οι άνθρωποι την πλάτη τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ν. Φιλιππίδης
Ευχαριστώ θερμά. Καλή επιτυχία Φίλιππε.

Φ. Σαχινίδης
Να ‘σαι καλά, σε ευχαριστώ εγώ.