Καφές: Φρενάρουν οι αυξήσεις στις τιμές – Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Δεν έχουν περάσει πολλά 24ωρα από την ημέρα που η τιμή του καφέ εκτινάχθηκε στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 45 ετών, διάγοντας βίους παράλληλους με το κακάο, που καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.

Η εκρηκτική άνοδος έχει ανεβάσει σημαντικά το κόστος για τους λάτρεις του καφέ, με αποτέλεσμα αρκετοί να είναι εκείνοι που περιορίζουν τις ποσότητες που καταναλώνουν καθημερινά.

Παρά την άνοδο σε πολυετή υψηλά ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις -τουλάχιστον στην Ευρώπη- που επιτρέπουν κάποια περιθώρια αισιοδοξίας: ο ρυθμός αύξησης έχει φρενάρει ενώ σε κάποιες χώρες συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ο λεγόμενος πληθωρισμός του καφέ έχει υποχωρήσει.

Σε υψηλό 45 ετών οι τιμές καφέ της Robusta – Πού αποδίδονται οι αυξήσεις [γράφημα]

Ανάσα στην αγορά

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, τον Μάρτιο του 2024, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της τιμής καταναλωτή του καφέ στην ΕΕ ήταν +1,0%, σε σύγκριση με +13,5% τον Μάρτιο του 2023 και πλησίασε το επίπεδο του Ιουλίου 2021 (+0,8%).

Ο ρυθμός πληθωρισμού του καφέ μειώνεται σταδιακά από τον Οκτώβριο του 2022, όταν ήταν στο υψηλότερο επίπεδο (+17,4%), μετά από μια απότομη αύξηση που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2021 (+2,0%).

Αν και η αύξηση των τιμών του καφέ επιβραδύνθηκε συνολικά στην ΕΕ, υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε επίπεδο χώρας.

Σε 15 χώρες της ΕΕ, ο ρυθμός πληθωρισμού του καφέ ήταν υψηλότερος τον Μάρτιο του 2024 από τον Μάρτιο του 2023. Τα υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού καταγράφηκαν στην Κροατία (+7,4%), στη Ρουμανία (+6,8%) και στη Βουλγαρία (+6,6%).

Οι υπόλοιπες 12 χώρες της ΕΕ κατέγραψαν μειούμενους ρυθμούς πληθωρισμού για τον καφέ τον Μάρτιο του 2024. Η πιο μικρή πτώση καταγράφεται στη χώρα μας με 0,4%, ενώ τα μεγαλύτερα ποσοστά μείωσης σημειώθηκαν στη Φινλανδία (-15,5%) και τη Λιθουανία (-15,4%), ακολουθούμενες από τη Δανία (-7,5%), την Τσεχία (- 6,5%) και τη Σουηδία (-6,0%).

Τα προβλήματα στην αγορά

Η κλιματική αλλαγή και ειδικά η ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες στην Ασία και κυρίως στο Βιετνάμ βάζει φωτιά (και) στις τιμές του καφέ, πλήττοντας την προσφορά.

Οι τιμές της –ιδιαίτερα διαδεδομένης στην αγορά- ποικιλίας του καφέ Robusta έχουν φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 45 ετών κι αυτό δημιουργεί τις προϋποθέσεις για νέες ανατιμήσεις σε προϊόντα στιγμιαίου καφέ όπου η συγκεκριμένη ποικιλία χρησιμοποιείται ευρέως, καθώς και σε ενεργειακά ποτά.

Η «ψυχολογική σχέση» με το κακάο

Το κακάο και ο καφές διάγουν φέτος βίους παράλληλους, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα και τις ελλείψεις να τροφοδοτούν ράλι και των δύο προϊόντων που δοκιμάζουν τα όρια των εμπόρων, αλλά και τον καταναλωτών.

Όπως και το κακάο, έτσι και η αγορά του καφέ αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις. Και, όπως και το κακάο, η παραγωγή καφέ συγκεντρώνεται σε δύο χώρες. Το πιο σημαντικό είναι ότι πολλοί μεγάλοι έμποροι συναλλάσσονται και στα δύο προϊόντα, επομένως οι αυξανόμενες τιμές του κακάο πιέζουν αυτούς τους παράγοντες της αγοράς για μετρητά και τους αναγκάζουν να αποχωρήσουν από τις συναλλαγές.

Η σύνδεση είναι σημαντική γιατί βοηθά εν μέρει να εξηγηθεί γιατί οι τιμές για τον καφέ εκτοξεύτηκαν στα ύψη — και πώς η κρίση μετρητών αποκλείει τους εμπόρους από την αγορά. Οι τελευταίες επιπτώσεις του κακάο στον καφέ μπορεί να καταλήξουν περιορισμένες χάρη στις διαφορές του από το συστατικό παραγωγής της σοκολάτας.

Το εμπόριο του καφέ μπορεί να έχει «μολυνθεί» από ένα κύμα κερδοσκόπων αγοραστών που στοιχημάτισαν ότι οι τιμές θα αυξάνονταν μετά τα προβλήματα στο κακάο, υποστήριξε προσφάτως στο Bloomberg, ο Carlos Costa, επικεφαλής πωλήσεων της Hedgepoint Global Markets LLC.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του καφέ robusta σημείωσαν άνοδο περισσότερο από 70% κατά τη διάρκεια των έξι μηνών έως τον Απρίλιο, φτάνοντας στην υψηλότερη τιμή σε περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες.

Η επίδραση

Το ράλι στο κακάο είχε «ψυχολογική επίδραση» στον καφέ, ωθώντας τις συγκρίσεις μεταξύ των εμπορευμάτων, δήλωσε ο Andre Acosta, διευθυντής της οικονομικής εταιρείας Marex Group Plc. Τόσο τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του κακάο όσο και του robusta μπορεί να άντλησαν «σημαντικά περιθώρια κέρδους» καθώς ανέβαιναν, αναγκάζοντας τους επενδυτές να άρουν αντιστάθμιση κινδύνου ή να διαπραγματευτούν επιλογές για να προστατεύσουν τις θέσεις τους. Τα περιθώρια για τις εταιρείες που προμηθεύονται και τα δύο εμπορεύματα μπορεί να «πληγώσουν», πρόσθεσε.

Το συνολικό ανοιχτό επιτόκιο — ή ο αριθμός των συμβάσεων που εκκρεμούν — μειώθηκε τόσο στις αγορές κακάο όσο και στις αγορές robusta καθώς οι τιμές αυξήθηκαν, προκαλώντας αστάθεια. Αλλά βασικά, παράγοντες όπως η συγκέντρωση της παραγωγής κακάο στη Δυτική Αφρική την καθιστούν «πολύ πιο δύσκολη μακροπρόθεσμα από τον καφέ», είπε ο Acosta.

Περιορισμένη παραγωγή

Όπως υπογραμμίζει το Bloomberg, η παγκόσμια προσφορά καφέ και κακάο προέρχεται από μια χούφτα χώρες. Το Βιετνάμ και η Βραζιλία αντιπροσωπεύουν περισσότερες από τις μισές παγκόσμιες εξαγωγές κόκκων καφέ – και το Βιετνάμ έχει υποφέρει από σοβαρή ξηρασία. Οι δύο μεγαλύτεροι παραγωγοί κακάο είναι η Γκάνα της Δυτικής Αφρικής και η Ακτή Ελεφαντοστού, όπου οι ελλείψεις παραγωγής προκαλούν πρωτοφανή αστάθεια και τιμές ρεκόρ.

«Η μεγάλη συγκέντρωση του κακάο σε δύο μόνο χώρες οδήγησε στα προβλήματα που βλέπουμε τώρα και δεν μπορούμε να αφήσουμε το ίδιο να συμβεί στον καφέ», δήλωσε η Vanúsia Nogueira, εκτελεστική διευθύντρια του Διεθνούς Οργανισμού Καφέ. Αν και η κατάσταση των αγορών καφέ μπορεί να είναι λιγότερο ακραία, είπε ότι το εμπόρευμα «ακολουθεί την ίδια γραμμή» του κακάο.

Ενώ οι ανησυχίες για την προσφορά ωθούν ήδη τις τιμές του καφέ, οι παρατηρητές της αγοράς λένε ότι τελικά η συγκεκριμένη αγορά  θα τα πάει πολύ καλύτερα από το κακάο.

Οι καλλιεργητές καφέ αντικαθιστούν τα παλαιότερα φυτά με νέα και πιο παραγωγικά με καθορισμένο ρυθμό κάθε χρόνο, υποστηρίζοντας τις αποδόσεις και αποτρέποντας τις ασθένειες, δήλωσε ο Τιάγκο Καζαρίνι, ο οποίος διευθύνει μια χρηματιστηριακή εταιρεία στη ζώνη καφέ της Βραζιλίας. Το κίνητρο για τους αγρότες να επενδύσουν στον καφέ είναι «σημαντικά υψηλότερο», είπε, καθώς οι παραγωγοί μπορούν να επωφεληθούν άμεσα από την άνοδο των τιμών της αγοράς.

Αυτή είναι μια μεγάλη διαφορά από το κακάο, καθώς οι τιμές στην Ακτή Ελεφαντοστού και στην Γκάνα καθορίζονται από τις κυβερνήσεις. Ακόμη και με το τρέχον ράλι κακάο, οι αγρότες αμείβονται πολύ λιγότερο από τα επίπεδα της αγοράς και οι δεκαετίες ανεπαρκών επενδύσεων έχουν καταστήσει δύσκολο για τους καλλιεργητές να αντικαταστήσουν τα γηρασμένα δέντρα ή να πληρώσουν για φυτοφάρμακα και λιπάσματα που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις αποδόσεις.

Δύναμη του καφέ

Ο καφές είναι πιθανό να έχει καλύτερη απόδοση από το κακάο, μόλις τεθεί σε ισχύ ο κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποσκοπεί στην πρόληψη της αποψίλωσης των δασών στο τέλος του έτους. Αυτό συμβαίνει επειδή η πρόσληψη καφέ είναι πιο παγκόσμια από τη σοκολάτα, η οποία συγκεντρώνεται στην Ευρώπη, δήλωσε η Μέγκαν Φίσερ, ερευνήτρια στην Capital Economics.

Η Ευρώπη εισάγει σχεδόν το 60% των παγκόσμιων κόκκων κακάο και αντιπροσωπεύει πάνω από τα τρία τέταρτα των παγκόσμιων πωλήσεων σοκολάτας.

Το κακάο είναι επίσης ένα δύσκολο συστατικό στην αντικατάσταση, ενώ οι δύο ποικιλίες κόκκων καφέ — arabica και robusta — διευκολύνουν τις αντικαταστάσεις. Όταν οι τιμές της χαμηλότερης ποιότητας robusta αυξάνονται, οι εταιρείες μπορούν να δημιουργήσουν μείγματα καφέ με φθηνότερες εκδόσεις του premium κόκκου arabica.

Η Βραζιλία – η κορυφαία παραγωγός καφέ στον κόσμο – έχει «βελτιώσει σταθερά» την παραγωγή arabica τα τελευταία χρόνια, δήλωσε σε συνέντευξή του ο αναλυτής της Rabobank Guilherme Morya. Οι εθισμένοι στον καφέ μπορούν να χαρούν το γεγονός ότι υπάρχουν κόκκοι για να στραφούν, παρόλο που μπορεί να είναι διαφορετικής προέλευσης, τιμής και ποικιλίας. Ωστόσο, η εντεινόμενη συγκέντρωση της αγοράς με τη Βραζιλία να αυξάνει το μερίδιό της στις παγκόσμιες αποστολές καφέ εγείρει επίσης ανησυχίες.

Μια αποτυχία διαφοροποίησης της προέλευσης προμήθειας «μπορεί να καταλήξει να αλλάξει θεμελιωδώς το μοντέλο του κλάδου και ενδεχομένως να σπάσει το εμπόριο», δήλωσε ο Trishul Mandana του μεγάλου εμπόρου καφέ Volcafe. «Πιστεύω ότι το βλέπουμε σήμερα στο κακάο και η βιομηχανία του καφέ έχει πολλά να μάθει από αυτά τα γεγονότα».