Deutsche Welle: Ένα μουσείο σατιρίζει τη γερμανική γραφειοκρατία

Η Γερμανία είναι διαβόητη για τη γραφειοκρατία της. Μία από τις βασικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης ήταν να περιορίσει τον αριθμό των ισχυόντων νόμων. Πολλοί όμως εκτιμούν πως η νέα νομοθεσία που πρόκειται να εγκριθεί από το κοινοβούλιο στα τέλη Ιουνίου δεν επαρκεί.

Η INSM, μία δεξαμενή σκέψης για την οικονομία της αγοράς, έχει δημιουργήσει ένα ποπ μουσείο αφιερωμένο στο πρόβλημα της γραφειοκρατίας και ειδικά σχεδιασμένο για να ασκήσει πίεση στη γερμανική κυβέρνηση. «Γραφειοκρατία υπάρχει σε όλες τις χώρες. Αλλά στη Γερμανία ως επιχειρηματική τοποθεσία αποτελεί πλέον το νούμερο ένα μειονέκτημα – περισσότερο και από τη φορολογία και το κόστος της ενέργειας», λέει ο Τόρστεν Άλσλεμπεν, διευθύνων σύμβουλος στην INSM, προσθέτοντας πως η γραφειοκρατία αποτελεί από μόνη της λόγο για το 58% των επιχειρήσεων να μην επενδύσουν στη χώρα. Ο Άλσλεμπεν κατηγορεί τη γερμανική πολιτική και γραφειοκρατία πως σκοτώνουν την καινοτομία και το επιχειρηματικό δαιμόνιο.

Πολύωρες αναμονές

Η γερμανική γραφειοκρατία τρώει σε όλους πολύ χρόνο – τόσο στις εταιρείες όσο και στους πολίτες. Πολλές υπηρεσίες, όπως μία αίτηση για ένα δίπλωμα οδήγησης ή μία ταυτότητα, απαιτούν διά ζώσης ραντεβού. Kαι το να βρει κανείς διαθέσιμη ημερομηνία μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο.

Σύμφωνα με το Μουσείο Γραφειοκρατίας τέτοιου είδους επισκέψεις σε δημόσιες υπηρεσίες κρατούν κατά μέσο όρο 2 ώρες και 21 λεπτά. Την ίδια στιγμή οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αφιερώνουν κατά μέσο όρο 13 ώρες την εβδομάδα για να έχουν εντάξει τα χαρτιά τους.

Και τα χαρτιά τους είναι πραγματικά πολλά, γι’ αυτό και ο χώρος μετά την είσοδο του μουσείου έχει κατασκευαστεί έτσι ώστε να θυμίζει κούφιο δέντρο, συμβολίζοντας έτσι τα 52 δέντρα που κόβονται κάθε μέρα για να παραχθεί το χαρτί που καταναλώνει ο διοικητικός μηχανισμός της γερμανικής κυβέρνησης.

Η Γερμανία είναι ουραγός στην ψηφιοποίηση συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι από τους τομείς που έχουν μείνει πιο πίσω από όλους τους υπόλοιπους. Μέχρι σήμερα τα περισσότερα κυβερνητικά γραφεία εξακολουθούν να χρησιμοποιούν συστηματικά fax, το οποίο έχει γίνει πλέον σύμβολο της γερμανικής γραφειοκρατίας.

Κατόπιν των εξελίξεων σε ενωσιακό επίπεδο το 2017 θεσπίστηκε ένας νόμος που υποχρέωνε τις αρχές να ψηφιοποιήσουν περίπου 580 υπηρεσίες μέχρι το τέλος του 2022. Στις αρχές του 2024 όμως μόλις 81 υπηρεσίες ήταν πλήρως και 96 μερικώς διαθέσιμες ψηφιακά.

Γιατί προχωρά τόσο αργά η ψηφιοποίηση;

Πολλοί σπεύδουν να κατηγορήσουν τον φεντεραλισμό. Όμως κατά την Κορνηλία Φούνκε, η οποία εργάζεται στην ανάπτυξη διαφόρων software για τους οργανισμούς του δημοσίου τομέα, η απάντηση είναι πιο σύνθετη. Εξάλλου υπάρχουν και άλλα ομοσπονδιακά κράτη, όπως ο Καναδάς, που τα πηγαίνουν πολύ καλύτερα στις κατατάξεις για τον ψηφιακό ανταγωνισμό.

Η Φούνκε θεωρεί πως η προσέγγιση στη Γερμανία είναι πολύ αποκεντρωμένη, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαθέσιμα άπειρα software και hardware για παρόμοια είδη υπηρεσιών σε διαφορετικά μέρη και αντίπαλες πλατφόρμες. «Στον ψηφιακό κόσμο η ποιότητα εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το να υπάρχει μία συγκεκριμένη πλατφόρμα την οποία να ξέρουν όλοι, η οποία να έχει τον ίδιο σχεδιασμό, τις ίδιες διαθέσιμες επιλογές και ευρέως γνωστά στάνταρ», δηλώνει η ειδικός στην DW.

Σημαντικό ρόλο παίζει και η κουλτούρα του εκάστοτε κράτους, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μέσα στους αιώνες: ενώ στη Γερμανία εδραιώθηκε πρώτα το κράτος δικαίου και οι αποτελεσματικές διοικητικές διαδικασίες κατά την περίοδο της πρωσικής ηγεμονίας, στα αγγλόφωνα και τα σκανδιναβικά κράτη, όπως και στην Ολλανδία, ήρθε πρώτη η δημοκρατία.

Μέσα στις δεκαετίες σχηματίστηκαν έτσι δύο διαφορετικές κατηγορίες υπαλλήλων: «αυτή των υπαλλήλων του δημοσίου, από τη μία πλευρά, και αυτή των γραφειοκρατών ή υπαλλήλων του κράτους, από την άλλη. Στα γραφειοκρατικά κράτη δεν είναι το παν η αποτελεσματικότητα ή η φιλική αντιμετώπιση του πολίτη και η εξοικονόμηση των χρημάτων των φορολογουμένων. Πολύ συχνά το ζήτημα είναι η εφαρμογή του νόμου», εξηγεί η Φούνκε.

Υπερβολικά πολλές οι νομικές ρυθμίσεις

Η γερμανική νομοθεσία περιλαμβάνει υπερβολικά πολλούς νόμους, σύμφωνα με τον Τόρστεν Άλσλεμπεν. Στο Μουσείο Γραφειοκρατίας οι επισκέπτες μπορούν να διαλέξουν το λιγότερο αγαπημένο τους και να το πετάξουν σε έναν καταστροφέα εγγράφων.

Η Ίνες Μέργκελ, καθηγήτρια Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο της Κόνσταντς, θεωρεί πως γι’ αυτήν την κατάσταση ευθύνεται εν μέρει και ο ίδιος ο ιδιωτικός τομέας. «Η χάραξη πολιτικής επηρεάζεται συχνά από τις πιέσεις που ασκούνται στα πλαίσια των λόμπι. Πολλές φορές οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι νομοθέτες έχουν δημιουργήσει ένα μάλλον ευρύ πλαίσιο πολιτικών και μετά κάθε φορά που κάτι στραβώνει, πρέπει να γίνει μία ακόμη προσθήκη στο σχετικό πλαίσιο – για να καλυφθούν και όλες οι εξαιρέσεις».

Η Γιοχάνα Ζίμπεν, επικεφαλής του Φεστιβάλ Δημιουργικής Γραφειοκρατίας, ενός διεθνούς event που γίνεται στο Βερολίνο με σκοπό να ενθαρρύνει την αλλαγή εκ των έσω της κυβέρνησης, τονίζει πως σε τοπικό επίπεδο τα πράγματα είναι δύσκολο να αλλάξουν και για δύο ακόμη λόγους: την περιορισμένη χρηματοδότηση και τις ελλείψεις προσωπικού.

Μπορεί τα γρανάζια της γερμανικής γραφειοκρατίας να κινούνται αργά, το Μουσείο Γραφειοκρατίας όμως δεν θα λειτουργεί για καιρό – μονάχα έως τις 25 Ιουνίου. Και μόνο ο χρόνος θα δείξει εάν η επένδυση των 500.000 ευρώ για το μουσείο άξιζε.

Πηγή: Deutsche Welle/ Γιούλι Γκρέγκσον- Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς