Εξαήμερη εργασία: Τι ισχύει στην χώρα μας και πώς εφαρμόζεται

1. Εξαήμερη εργασία τι ισχύει στην χώρα μας και πώς εφαρμόζεται – προϋποθέσεις και οι αμοιβές και αλλαγές με Ν. 5053/2023

1.1. Εισαγωγή για την 6ημερη εργασία και διαφορά από εργασία της 6ης ημέρας επί πενθημέρου

Με αφορμή τις ρυθμίσεις των άρθρων 25 και 26 του ν. 5053/2023 και της εφαρμοστικής αυτού απόφασης 113169/2023, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει και η οποία θα εφαρμοστεί με την πλήρη υλοποίηση του ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ από 1.7.2024, και τα δημοσιεύματα για «Τέλος το πενθήμερο», «Έρχεται η 6ήμερη εργασία, από τον Ιούλιο», κρίθηκε αναγκαίο να κάνομε τις παρακάτω διευκρινίσεις – επισημάνσεις.

Κατά την γνώμη μας το θέμα αυτό παρουσιάζεται με λάθος τρόπο θεωρώντας δεδομένη την πενθήμερη απασχόληση για όλους τους εργαζόμενους της χώρας μας.

1.1.1. Διαφορά συστήματος εξαήμερης εργασίας και εργασία έκτης ημέρας επί πενθημέρου

Βάσει της ισχύουσας σήμερα νομοθεσίας:

· α) Στο σύστημα της εξαήμερης απασχόλησης, το πλήρες συμβατικό ωράριο είναι:

§ 6 ώρες και σαράντα λεπτά ημερησίως και 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ

§ ως νόμιμο ωράριο θεωρούνται οι 8 ώρες ημερησίως και 48 ώρες εβδομαδιαίως.

· β) Στο σύστημα πενθήμερης απασχόλησης, το πλήρες συμβατικό ωράριο είναι

§ 8 ώρες ημερησίως και 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ

§ ως νόμιμο ωράριο θεωρούνται οι 9 ώρες ημερησίως και 45 ώρες εβδομαδιαίως

Η υπέρβαση του ανώτατου ορίου της ημερήσιας εργασίας κατά μία ώρα ή κατά μια ώρα και 20 λεπτά κατά περίπτωση, δεν θεωρείται υπερωρία, αλλά υπερεργασία με ρητή δέσμευση ότι, η πρόσθετη αυτή εργασία δεν υπερβαίνει:

· αφενός το νόμιμο ημερήσιο πλήρες ωράριο και

· αφετέρου το σύνολο των εργασίμων ωρών -εντός των 5 ή 6 αναλόγως του συστήματος απασχόλησης εργασίμων ημέρων- το πλήρες νόμιμο εβδομαδιαίο ωράριο.

Τονίζεται ότι όλοι οι νομοθετικά καθοριζόμενοι μισθοί, αλλά και εκείνοι που προβλέπονται από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, τις Διαιτητικές Αποφάσεις, αλλά και τις Ατομικές Συμβάσεις εργασίας αφορούν σε εργασία 40 ωρών εβδομαδιαίως. Κάθε υπέρβαση ημερήσιου και εβδομαδιαίου συμβατικού ωραρίου συνεπάγεται την υποχρέωση του εργοδότη να καταβάλει πρόσθετη αμοιβή.

Υπενθυμίζουμε ότι από τον νόμο και όπου δεν υπάρχει δεσμευτική ΣΣΕ ή Κανονισμός Εργασίας, που να ορίζουν υποχρεωτικό πενθήμερο, με συμφωνία των μερών (εργοδότης και εργαζόμενος) δηλαδή όρος στην Ατομική Σύμβαση εργασίας δύναται να εφαρμόζεται 6 ήμερη απασχόληση με κατανομή των ωρών εβδομαδιαίας εργασίας 40 ωρών ήτοι 6 ώρες και 40 λεπτά την ημέρα και ταυτόχρονα χρήση της υπερεργασίας των 8 ωρών την εβδομάδα και τελική ημερήσια απασχόληση 8 ώρες και προσαύξηση του ωρομισθίου κατά 20%.

Ακόμα και στον κλάδο των εμπορικών Καταστημάτων είχε καθιερωθεί με την παρ. 4 του άρθρου 42 του Ν. 1892/90 το πενθήμερο σύστημα απασχόλησης, με την ΥΠΟΠ. ΙΑ.14 περ. 1 του Ν. 4093/12 καταργήθηκε εμμέσως, με αντικατάστασή της της, η διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 42 του Ν. 1892/90 περί καθιερώσεως πενθημέρου. Η ισχύουσα μέχρι και σήμερα διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 42 Ν. 1892/90, όπως αντικαταστάθηκε, έχει ως εξής:

«4. Με Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας μπορούν να καθορίζονται ζητήματα που αφορούν τις ημέρες εβδομαδιαίας απασχόλησης εργαζομένων στα καταστήματα για συνολικό εβδομαδιαίο συμβατικό ωράριο 40 ωρών».

Η διάταξη της παρ. 5 που καθορίζει τον τρόπο χορηγήσεως της αναπαύσεως λόγω του πενθημέρου δεν έχει καταργηθεί μεν μέχρι σήμερα, αλλά όπως ήδη αναφέρθηκε, συνδέεται στενά με το υποχρεωτικώς εφαρμοζόμενο, μέχρι του Ν. 4093/12 πενθήμερο εβδομαδιαίας εργασίας και προϋποθέτει την ύπαρξη πενθημέρου.

Η τυχόν διατήρηση του πενθημέρου, καθώς και η διατήρηση του κυλιομένου συστήματος καθορισμού της αναπαύσεως κατά την 6η ημέρα στα Καταστήματα, δεν στηρίζεται, μετά από τον Ν. 4093/12, σε κανονιστική διάταξη, η παράβαση της οποίας συνεπάγεται κυρώσεις, αλλά στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότου ή σε ατομική συμφωνία.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν αναφέρεται ως παράβαση η μη τήρηση του κυλιόμενου ωραρίου στην κατηγοριοποίηση των παραβάσεων με την νεότερη ΥΑ 80016/22.

Για τον ίδιο λόγο δεν μπορούν να εφαρμοσθούν οι ειδικές κυρώσεις της παρ. 7 του άρθρου 42 του Ν. 1892/90, όπως έχει αντικατασταθεί με τον Ν. 1957/91 (άρθρ. 23, το οποίο δεν έχει καταργηθεί), ούτε βεβαίως οι κυρώσεις του άρθρου 24 του Ν. 3996/11.

1.2. Τι ισχύει για την εργασία κατά την 6 ημέρα επί πενθημέρου, μετά τις ρυθμίσεις του ν. 5053/2023

1.2.1. Γενικά

Η εξαήμερη εργασία στην Ελλάδα ισχύει ούτως ή άλλως, όπως ήδη αναφερθήκαμε νομίμως, αν έχει συμφωνηθεί δυνατότητα 6ήμερης απασχόλησης αλλά και παρατύπως, δηλαδή στις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν πενθήμερο, σύμφωνα με την ατομική σύμβαση εργασίας, και αυτές ζητούσαν ατύπως από τους εργαζόμενους να δουλεύουν, την 6 ημέρα με ένα πρόστιμο (Α/Α παράβασης 51 – Παραβίαση της εβδομαδιαίας ανάπαυσης των μισθωτών – ποσό 800€ ανά θιγόμενο) από την Επιθεώρηση Εργασίας, εφόσον προέκυπτε η ανάγκη να δουλέψουν την ημέρα αυτή και με πρόσθετη αμοιβή στους εργαζόμενους προσαύξηση 30% για κάθε ώρα απασχόλησης.

Η κατά Ν. 3846/10 καταβολή της παραπάνω προσαυξήσεως 30% για την απασχόληση κατά την 6η ημέρα προϋποθέτει παράνομη απασχόληση που αντίκειται σε νόμο ή κανονιστικό όρο ισχυούσης Συλλογικής Συμβάσεως ή Διαιτητικής Αποφάσεως που επιβάλλει την πενθήμερη εργασία και προβλέπεται πρόστιμο αν δεν καταβληθεί η προσαύξηση του 30% (Α/Α παράβασης 48 – Μη καταβολή αμοιβής εργασίας που παρέχεται κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας προσαυξημένη κατά 30% παράβαση του πενθημέρου – ποσό 800€ ανά θιγόμενο)

Αυτό εξακολουθούν να το εφαρμόζουν – πλην ορισμένων κλάδων – παράτυπα και μετά την ισχύ του νόμου 5053/2023 με ένα πρόστιμο από την Επιθεώρηση Εργασίας, εφόσον προέκυπτε η ανάγκη να δουλέψουν την έκτη ημέρα. Η διάταξη αυτή εξακολουθεί να ισχύει για τις λοιπές επιχειρήσεις.

Η αλλαγή η οποία έγινε, προέκυψε από την ανάγκη να δοθεί λύση για όλες τις δραστηριότητες συνεχούς λειτουργίας σε βάρδιες (κυρίως Βιομηχανίες) και ταυτόχρονα να ενημερώνεται το Υπουργείο μέσα του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ για το εάν ο εργαζόμενος πληρώνεται τα Σάββατα του με μισθό 40% επάνω όπως ορίζει η νομοθεσία. Σε ελέγχους η Ανεξάρτητη Αρχή ΣΕΠΕ, με βάση την Προδήλωση της απασχόλησης της 6ης ημέρα από το Κι αν δεν πληρώνεται, να έρχεται ο ΣΕΠΕ και να υποχρεώνει τον εργοδότη να καταβάλει στον εργαζόμενο τα δεδουλευμένα του μαζί με ένα πρόστιμο για την παράβαση αυτή».

1.2.2. Οι ρυθμίσεις για την έκτη ημέρα – Ενεργοποίηση των άρθρων 25 και 26 του νόμου 5053/23, με την ΥΑ 113169/7421/28/12/2023

Συγκεκριμένα ο νόμος 5053/23 προέβη σε ρυθμίσεις ως προς την -κατ’ εξαίρεση- απασχόληση εργαζομένων την έκτη ημέρα -καθ’ υπέρβαση του πενθημέρου.

Αξίζει να επισημανθεί ότι, οι εν λόγω ρυθμίσεις δεν αφορούν, γενικά, το σύνολο των επιχειρήσεων και εκμεταλλεύσεων, αλλά αφορούν

· αφενός τις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας (24ώρες την ημέρα και 7 ημέρες την εβδομάδα ή συνοπτικά 24/7, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και

· αφετέρου τις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις, που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν, επί 24ωρο την ημέρα για πέντε (5) ή έξι (6) ημέρες την εβδομάδα ή συνοπτικά 24/5 ή 24/6, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, με προϋποθέσεις και τις οποίες θα πρέπει να αποδείξει δηλαδή έκτακτο φόρτο εργασίας στην παραγωγική διαδικασία,

§ Να έχουν δηλώσει αρχικά και υπευθύνως στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ότι ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων.

§ Να δηλώνουν, κάθε φορά που επιθυμούν να κάνουν χρήση της 6ης ημέρας, εκ των προτέρων και σε κάθε περίπτωση πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τους εργαζόμενους, στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ότι η επιχείρηση ή εκμετάλλευση παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, κατά μια συγκεκριμένη περίοδο. Η ειδική συνθήκη του απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένου φόρτου εργασίας υπόκειται σε έλεγχο της αρμόδιας υπηρεσίας της Επιθεώρησης Εργασίας.

· σε αυτές τις επιχειρήσεις, μονομερώς ο εργοδότης, κατά την γνώμη μας, χωρίς συναίνεση του εργαζόμενου, δηλαδή ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα.

· Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν δύναται να υπερβαίνει τις 8 ώρες, και δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο την ημέρα αυτή.

Ο εργαζόμενος γενικά δεν μπορεί να αρνηθεί όταν η άρνησή του αυτή, σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, αντιβαίνει την καλή πίστη, όπως ισχύει και για την υπερεργασία.

Ενεργοποίηση

Με βάση την απόφαση 113169/7421/28/12/2023, με έναρξη ισχύος, αρχικά από την 1η Μαρτίου 2024 και με τροποποίηση της εν λόγω ΥΑ την 1.7.2024, που προβλέπεται θα έχει ολοκληρωθεί το ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, όλες οι παραπάνω επιχειρήσεις για το προσωπικό τους, προκειμένου να κάνουν χρήση της έκτης μέρας της εβδομάδας, πρέπει να δηλώσουν αρχικά και υπευθύνως στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ότι ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων.

Οι ανωτέρω εργοδότες υποχρεούνται να καταχωρίζουν τα στοιχεία των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων τους που θα απασχοληθούν κατά την έκτη ημέρα, στη δήλωση οργάνωσης του χρόνου εργασίας πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τους εργαζόμενους.

Στην περίπτωση που η απασχόληση συμπίπτει με Κυριακή ή αργία, ο εργαζόμενος θα λάβει επιπλέον του 40% και την προσαύξηση 75% επί των νομίμων αποδοχών,

ήτοι συνολικά 115% αν οι νόμιμες αποδοχές και συμφωνηθείσες συμπίπτουν. Η απασχόληση την 6η μέρα εντός της ίδιας εβδομάδας δεν χορηγεί ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης (ρεπό), εκτός εάν αυτή συμπέσει με εξαιρέσιμη μέρα.

Σε περιπτώσεις που επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις έχουν νυχτερινές βάρδιες πενθημέρου (00:00-06:00), δεν επιτρέπεται επ’ ουδενί η απασχόλησή τους 6η μέρα κατά τη νυχτερινή βάρδια.

Παραδείγματα

1) Για παράδειγμα, εργαζόμενος που εργάζεται από Δευτέρα έως Παρασκευή και εκτάκτως χρειάζεται να εργαστεί και το Σάββατο της ίδιας εβδομάδας, το Σάββατο θα πληρωθεί με το επιπλέον 40%, χωρίς να λάβει πρόσθετη μέρα ανάπαυσης.

2) Έστω βιομηχανία η οποία λειτουργεί σε βάρδιες και 7 ημέρες την εβδομάδα και το προσωπικό εργάζεται 5 ημέρες σε κυλιόμενες βάρδιες, 2 εργαζόμενοι αυτής θα εργαστούν για μια εβδομάδα την 6η ημέρα και 8ώρες (απαγορεύονται περισσότερες ώρες), συγκεκριμένα:

Ο Α εργάζεται το Σάββατο και ο Β την Κυριακή και οι δύο έχουν νόμιμο μισθό 8350€ και καταβαλλόμενο 1.000€.

Έχουμε τα εξής:

Εξαιρέσεις

Από το πεδίο εφαρμογής των ανωτέρω, νέων, ρυθμίσεων εξαιρούνται ρητά οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις. Αντίστοιχη εξαίρεση προβλέπεται και στην περίπτωση της (παράνομης) εργασίας, που παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδας-κατά παράβαση του πενθημέρου, το οποίο αφορά, εν γένει, στην εργασία.

Επίσης, το μέτρο δεν ισχύει στον Δημόσιο τομέα.

Ο Παλαιολόγος Ι. Λιάζος είναι Οικονομολόγος Σύμβουλος Εργασιακών & Ασφαλιστικών