Δημόσιες επενδύσεις: Το σχέδιο με τις βαθιές αλλαγές – Τα σημεία «κλειδιά»

Νομοσχέδιο για την αναθεώρηση της δομής και της λειτουργίας του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων με στόχο τα εθνικά και τα συγχρηματοδοτούμενα έργα να έχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, παρουσίασε το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης και ο αναπληρωτής Νίκος Παπαθανάσης το σχέδιο θα αρχίσει να υλοποιείται σταδιακά περίπου 8-10 μήνες από την ψήφισή  και θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή από τις αρχές του 2026.

Να σημειωθεί ότι για το 2024 προβλέπεται συνολικά να δαπανηθούν μέσω του ΠΔΕ, συμπεριλαμβανομένου τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης, πόροι συνολικού ύψους 12,167 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν το 5,2% του ΑΕΠ της χώρας.

Επενδύσεις 2024: Έρχεται «νέο» εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων

Σύμφωνα με τους δύο υπουργούς, οι ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου αποσκοπούν στην επιτάχυνση της υλοποίησης των έργων που χρηματοδοτούνται από εθνικούς ή / και ευρωπαϊκούς πόρους και κατ΄ επέκταση στην ταχύτερη και αποτελεσματικότερη απορρόφηση των κονδυλίων, στον καλύτερο προγραμματισμό των έργων, στην έγκαιρη διασφάλιση της χρηματοδότησής τους και την περαιτέρω μείωση της γραφειοκρατίας. Σημειώνεται επίσης ότι για πρώτη φορά, συστήνεται μηχανισμός για την διασφάλιση της απαιτούμενης συντήρησης των έργων, όπως επίσης και ξεχωριστός λογαριασμός χρηματοδότησης έργων για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

Οι βασικές αλλαγές

Ειδικότερα οι κυριότερες ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου περιλαμβάνουν τα εξής:

• Το ΠΔΕ μετασχηματίζεται σε ΑΠΔΕ (Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) και διαχωρίζεται:

– Στο Συγχρηματοδοτούμενο Σκέλος που περιλαμβάνει έργα χρηματοδοτούμενα από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων Διεθνών Χρηματοδοτικών Οργανισμών (όπως ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης, προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου-ΕΟΧ κλπ.) και από εθνικούς πόρους, κ.ά.

– Στο Εθνικό Σκέλος που περιλαμβάνει έργα που χρηματοδοτούνται αμιγώς από εθνικούς πόρους, όπως το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης.

• Θεσπίζεται Άξονας Μακροχρόνιων Δεσμεύσεων σε ορίζοντα 20ετίας για τα έργα των οποίων το κόστος ολοκλήρωσης εκτείνεται σε χρόνο πέραν της  εκάστοτε προγραμματικής περιόδου, προκειμένου να γίνεται πιο αποτελεσματικά η παρακολούθηση των έργων.

• Συστήνεται Μητρώο Καταγραφής και Παρακολούθησης Δαπανών Συντήρησης και Λειτουργίας Έργων ΠΔΕ με ορίζοντα 10ετίας προκειμένου να παρακολουθείται και να διασφαλίζεται η ομαλή χρηματοδότηση για το χρονικό διάστημα πέραν της ολοκλήρωσής τους. Συγκεκριμένα γίνεται υποχρεωτική η υποβολή στοιχείων ως προς το εκτιμώμενο κόστος συντήρησης (συνολικό και ετήσιο), τον αρμόδιο φορέα συντήρησης και την πηγή χρηματοδότησης.

• Δημιουργείται διακριτός λογαριασμός για τη χρηματοδότηση έργων πρόληψης και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, την εκτέλεση και την παρακολούθηση των σχετικών πληρωμών. Στόχος είναι η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση και παρακολούθηση των έργων αυτών.

• Τα μεμονωμένα έργα εντάσσονται σε ομάδες και κατηγορίες σε συνδυασμό με τους στρατηγικούς στόχους και τους  Άξονες των Προγραμμάτων.

• Δημιουργείται νέος μηχανισμός παρακολούθησης και διαχείρισης των έργων, που δεν περιλαμβάνονται σε Προγράμματα (Λοιπά Έργα) απλουστεύοντας τη διαδικασία ένταξης των έργων αυτών στο ΠΔΕ.

• Εισάγεται η υποχρέωση των φορέων χρηματοδότησης να εκτιμήσουν τις δαπάνες τους και να ενημερώσουν σχετικά ως προς το ΠΔΕ μία φορά ετησίως (Σεπτέμβριος) κατά το στάδιο προετοιμασίας κατάρτισης του Κρατικού Προϋπολογισμού του επόμενου έτους συνδυαστικά με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής.

• Προβλέπεται ρύθμιση περί αυτόματης επανεγγραφής των ήδη ενταγμένων έργων στο ΠΔΕ του επόμενου έτους χωρίς προηγούμενη πρόσθετη διαδικασία.

• Ενοποιούνται δύο διαδικαστικά βήματα, αυτά της χρηματοδότησης και της κατανομής για την ταχύτερη υλοποίηση του ετήσιου προγράμματος δημοσίων επενδύσεων.

• Βελτιώνονται οι όροι ένταξης των «έργων προς ωρίμανση» στο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) προκειμένου να μεταφερθούν μελλοντικά στο συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα του ΠΔΕ θέτοντας ως επιπλέον κριτήριο πέραν της συνάφειας του έργου και αυτό της διαθεσιμότητας των πόρων.

• Εξορθολογίζεται η διαδικασία της υπερδέσμευσης των πιστώσεων καθώς προβλέπεται μεγαλύτερο ποσοστό απορρόφησης των ετήσιων πιστώσεων από τους φορείς χρηματοδότησης, από 60% σε 70%, και την «επιβράβευση» των φορέων χρηματοδότησης εφόσον παρουσιάσουν ικανοποιητική απορρόφηση ποσοστού 70%.

Στόχος

Βασικός στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα κέντρο εποπτείας και διαχείρισης όλων των δημόσιων επενδύσεων, είτε αυτές υλοποιούνται μέσω σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ), είτε είναι συγχρηματοδοτούμενα (ΤΑΑ ΕΣΠΑ), είτε αποτελούν έργα εθνικής προτεραιότητας και χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από τους κρατικούς προϋπολογισμούς.

Ένας δεύτερος στρατηγικός στόχος είναι να υπάρξει για πρώτη φορά ένας εκ των προτέρων μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Στην κατεύθυνση αυτή, θεσπίζεται ένα στρατηγικό πλάνο 20ετίας για όλες τις δημόσιες επενδύσεις, όπου θα υπάρχει υπολογισμός για το πόσο κοστίζει η συντήρηση ενός έργου (πχ αυτοκινητόδρομος) μέσα σε αυτά τα χρόνια, όπως σημείωσε ο κ. Παπαθανάσης.

Χατζηδάκης: Στις πρώτες θέσεις απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων η Ελλάδα

Σύμφωνα με τα όσα είπε  ο κ. Χατζηδάκης, από το 2019 η Ελλάδα έχει αύξηση κατά 41% των επενδύσεων, με τον μέσο όρο στην ευρωζώνη να είναι στο 1%. Το ΕΣΠΑ 2014- 2020 έχει απορροφηθεί επισήμως κατά 97% και με τη δήλωση δαπανών θα καλυφθεί το 100%. Για το ΕΣΠΑ 2021- 2027, οι διαθέσιμοι πόροι ανέρχονται σε 26 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 21 δισ. ευρώ είναι κοινοτικοί πόροι και τα 5 δισ. ευρώ η εθνική συμμετοχή.

Από το Ταμείο Ανάκαμψης, η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν ενίσχυση από τις άλλες χώρες της ΕΕ και τη μεγαλύτερη εξασφάλιση κεφαλαίων ως προς το ΑΕΠ (οι ενισχύσεις από τις επιδοτήσεις και τα δάνεια ανέρχονται σε περίπου 20% του ΑΕΠ). Παράλληλα, στις απορροφήσεις το ποσοστό της χώρας ανέρχεται σε 41,4%, με τον μέσο όρο στην ΕΕ να είναι 29,4%. Ενώ, έχει καλυφθεί το 23% των ορόσημων (για τη συνέχιση στην εκταμίευση πόρων από το Ταμείο), με τον μέσο όρο στην ΕΕ να είναι 17%.

Παπαθανάσης: Το 2024 υλοποιείται το μεγαλύτερο ΠΔΕ των τελευταίων 14 ετών

Ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Νίκος Παπαθανάσης δήλωσε: « Το 2024 υλοποιείται το μεγαλύτερο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων των τελευταίων 14 ετών, ύψους 12,2 δις. ευρώ. Την ώρα που η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της απορρόφησης πόρων του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σε επίπεδο Ε.Ε. Με το υπό κατάθεση και ψήφιση νομοσχέδιο, στοχεύουμε στην περαιτέρω ενίσχυση του αναπτυξιακού χαρακτήρα του ΠΔΕ. Εισάγουμε μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες για ακόμα καλύτερο άμεσο και μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, χρήση της ψηφιοποίησης, επιτάχυνση με διαφάνεια των διαδικασιών απορρόφησης των κονδυλίων, συνεχή παρακολούθηση της λειτουργίας των έργων, ειδική μέριμνα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της Κλιματικής Κρίσης. Έχοντας ως πρόταγμα να μην χαθεί ούτε ένα ευρώ από τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους που εξασφαλίσαμε, προχωρούμε ακόμα πιο αποφασιστικά, με στόχο το νέο ΑΠΔΕ να στηρίξει την ανάπτυξη της οικονομίας και την κοινωνική συνοχή, συμβάλλοντας στην κάλυψη του επενδυτικού κενού που δημιούργησε η κρίση. Ταυτόχρονα, η επενδυτική διάσταση του ΑΠΔΕ δημιουργεί τις συνθήκες για περαιτέρω μείωση της ανεργίας, με τη δημιουργία νέων και καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας για όλες και όλους τους συμπολίτες μας».