Δημοσιονομικοί κανόνες: Η «οροφή» στις δαπάνες και στα πρωτογενή πλεονάσματα

Ιδιαιτέρως κρίσιμος είναι ο επόμενος μήνας για την Ελλάδα, αλλά και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, καθότι θα καθοριστούν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες που θα ισχύσουν από το 2025, σημαίνοντας το τέλος της δημοσιονομικής χαλαρότητας της πανδημικής και μετέπειτα περιόδου. Το πλαίσιο είναι λίγο έως πολύ γνωστό, ωστόσο λείπει ακόμη η κρίσιμη παράμετρος του «κόφτη» δαπανών, η οποία θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ελληνική οικονομία για τα επόμενο χρόνια. Πλάι σε αυτό, αλλά σε…δεύτερο πλάνο πλέον, έπεται το ζήτημα της επίτευξης των πρωτογενών πλεονασμάτων, με την Ελλάδα να πρέπει να παράγει πάνω από 2% κάθε έτος.

Αυτό το οποίο αναμένει η Ελλάδα είναι το πού θα…κάτσει η «μπίλια» του πλαφόν μεταβολής των καθαρών δαπανών για το διάστημα 2025-2028.

Κύκλος ιδεών: Οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις της οικονομίας δια χειρός Χαρδούβελη, Καραβία, Μυτιληναίου και Βέττα

Ούτε λίγο ούτε πολύ, αυτό συνεπάγεται ότι οι επόμενοι 4προϋπολογισμοί θα συνταχθούν με βάση αυτά τα ποσοστά που θα ανακοινωθούν σε μερικές εβδομάδες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αρμοδίων παραγόντων, το πιθανότερο είναι ότι για την Ελλάδα το ποσοστό αύξησης των δαπανών θα κυμανθεί στην περιοχή του 2,5% με 3%.

Μικρά περιθώρια

Πρακτικά, αυτό το ποσοστό θα αφήσει πολύ περιορισμένα περιθώρια για αυξήσεις δαπανών την επόμενη χρονιά, πέραν των ήδη δρομολογημένων.

Το πλαφόν στις δαπάνες ουσιαστικά θα αφορά τον ρυθμό μεταβολής τους από τη μία χρονιά στην επόμενη

Αξίζει να σημειωθεί ότι το τελικό ποσοστό προκύπτει από «ασκήσεις» για τη βιωσιμότητα του χρέους της κάθε χώρας μέλους. Υπό αυτήν την έννοια το πρωτογενές πλεόνασμα περνά σε «δεύτερη μοίρα», αλλά παραμένει σημαντικό.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι προβλέψεις της Κομισιόν που δημοσιοποιήθηκαν χθες για την πορεία της οικονομίας της κάθε χώρας παίζει σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα.

Το πλαφόν

Η Ελλάδα έχει λάβει μια πρώτη γεύση για την περιοχή στην οποία θα κινηθεί το πλαφόν από φέτος.

Η χώρα έχει αναλάβει δέσμευση να συγκρατήσει τον ρυθμό αύξησης των καθαρών δαπανών στο 2,6%, ποσοστό που μεταφράζεται σε περίπου 2,5 δισ. ευρώ.

Μέχρι στιγμής ο ρυθμός μεταβολής έχει συγκρατηθεί στο 2,1%. Αν αυτό το ποσοστό διατηρηθεί μέχρι το τέλος του έτους, η διαφορά ενδέχεται να κρατηθεί για μελλοντικούς σκοπούς, ενώ δεν πρόκεται να αποδοθεί προς την κοινωνία, υπό τη μορφή μερίσματος.

Το ποσοστό ανόδου των δαπανών θα καθοριστεί ανά έτος για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, με την κυβέρνηση της ΝΔ να καλείται να καταθέσει το πρόγραμμά της κατά τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Άλλωστε, το Μεσοπρόθεσμο που κατέθεσε στο τέλος Απριλίου προς την Κομισιόν, δεν περιλαμβάνει προβλέψεις για τα έτη 2026 και 2027, τουλάχιστον, όπως παρουσιάστηκε από το Δελτίο Τύπου του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Χρέος και πρωτογενές πλεόνασμα

Η εξίσωση των πρωτογενών πλεονασμάτων φαντάζει, επίσης, δύσκολη για τα επόμενα χρόνια, καθότι η χώρα μας καλείται να παράγει με υψηλό ρυθμό, ως σύνδεση με τη μείωση του χρέους ως προς το ΑΕΠ.

Για όσες χώρες το χρέος τους ξεπερνά το 60%, ο προηγούμενος κανόνας προέβλεπε πως οι χώρες κράτη μέλη θα έπρεπε να μειώνουν κατά 1/20 κάθε χρόνο το χρέος τους. Αυτό θα σήμαινε για την περίπτωση της Ελλάδας μια μείωση της τάξεως του 5% ετησίως. Ο νέος κανόνας προβλέπει καλύτερους όρους μείωσης καθώς οι χώρες με χρέος πάνω από 90% του ΑΕΠ θα πρέπει να παρουσιάζουν ετήσια μείωση του χρέους κατ’ ελάχιστο 1% του ΑΕΠ.

Στις χώρες με χρέος μεταξύ 60% και 90% του ΑΕΠ, η ετήσια μείωση του χρέους θα πρέπει να είναι τουλάχιστον είναι 0,5% του ΑΕΠ.

Οι κανόνες των ελλειμμάτων

Επιπλέον με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, μειώνονται οι ελάχιστες απαιτήσεις για περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Ειδικότερα, τόσο οι υφιστάμενοι όσο και οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι τα κράτη θα πρέπει κατά κανόνα να θέτουν στόχους για το δημοσιονομικό έλλειμμα, οι οποίοι να είναι πιο φιλόδοξοι από το ανώτατο όριο 3% που ορίζει η Συνθήκη.

Στο υφιστάμενο πλαίσιο, υπάρχουν δύο τέτοια ανώτατα όρια τα οποία στην περίπτωση της Ελλάδας συνεπάγονται μέγιστο έλλειμμα ίσο με 0,8% του ΑΕΠ.

Με τους νέους κανόνες τίθεται ένα ενιαίο και λιγότερο αυστηρό ανώτατο όριο ελλείμματος, το οποίο προβλέπει ότι το έλλειμμα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 1,5% του ΑΕΠ.

Το «κλειδί και οι εξαιρέσεις

Το νέο εργαλείο ελέγχου των χωρών  και «κλειδί» του νέου Συμφώνου Σταθερότητας της Κομισιόν θα είναι η «οροφή» στις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες. Ουσιαστικά, θα υπάρχει μια συμφωνημένη πορεία των καθαρών δαπανών. Βάσει των νέων κανόνων θα μπορεί να συμβεί μια σωρευτική απόκλιση κατά 0,6%, η οποία όμως δεν θα μπορεί να χρησιμοποιείται κατά το ήμισυ (0,3%) μέσα σε μια χρονιά ειδάλλως εάν τα όρια δεν γίνονται σεβαστά τότε η χώρα  θα μπαίνει σε διαδικασία υπερβολικού ελλείματος.

Επιπλέον για τις δαπάνες και σε ό,τι αφορά την Ελλάδα θα υπάρξει ειδικό πλαίσιο, καθώς δεν θα προσμετρηθούν οι επιπλέον τόκοι που θα πρέπει να πληρώνει η χώρα από το 2033, καθώς το 2032 τελειώνει η περίοδος χάριτος για τα δάνεια του ESM και του EFSF.

Οι επενδύσεις στην Άμυνα, δηλαδή σε εξοπλιστικά προγράμματα και όχι σε λειτουργικές δαπάνες των Ενόπλων Δυνάμεων δεν θα μετρούν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.