Νόμισμα και πολιτική πελατεία

Το πολιτικό πελατειακό σύστημα είναι αυτό που, ως καθεστώς, για να παραμείνει στην εξουσία αγοράζει ψήφους από τους ψηφοφόρους. Κατά κανόνα δε, όσο καλύτερα τοποθετημένοι στις κρατικές αρθρώσεις είναι οι άνθρωποι που υπηρετούν, αλλά και χρησιμοποιούν, το σύστημα, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο δανεισμός τους —τον οποίο θα κληθούν να αποπληρώσουν τα παιδιά και τα εγγόνια των ανθρώπων που με την ψήφο τους συντηρούν το σύστημα. Στην εποχή μας, το σύστημα αυτό θεωρείται δημοκρατικό, γιατί υποστηρίζεται ότι επιτρέπει τις εναλλαγές στην εξουσία.

Ωστόσο, ας μάς επιτραπεί να διατηρήσουμε πάρα πολλές επιφυλάξεις ως προς τον δημοκρατικό χαρακτήρα του συστήματος. Πρώτον, πόσο δημοκρατικό μπορεί να είναι ένα σύστημα από την στιγμή που, χωρίς καμμιάν απολύτως λαϊκή εντολή, δανείζεται χρήματα τα οποία θα αποπληρώσουν άνθρωποι οι οποίοι στην πλειοψηφία τους είναι αγέννητοι την εποχή του δανεισμού; Επίσης, για ποια δημοκρατία μπορεί να γίνεται λόγος όταν σε μια χώρα η νομισματική κυκλοφορία είναι θέμα μιας χούφτας ανθρώπων οι οποίοι δεν υπόκεινται σε κανέναν απολύτως δημοκρατικό έλεγχο; Δυστυχώς, στις αποκαλούμενες δημοκρατικές χώρες η δημοκρατία περιορίζεται στην απλή «πώληση» ψήφων σε αυτούς που φωνάζουν περισσότερο ή συνθηματολογούν καλύτερα.

Έτσι, δύο πολύ βασικά στοιχεία που θα έπρεπε να ελέγχονται δημοκρατικά —η έκδοση νομίσματος και η φορολόγηση— υπάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία των «πριγκίπων», οι οποίοι όμως επικαλούνται το άλλοθι της μεταφοράς σε αυτούς «λαϊκής εντολής». Είναι δε σαφές ότι στις αναπτυγμένες δυτικές χώρες αυτή η «λαϊκή εντολή» νομιμοποιείται δια της υποτιθέμενης κατανομής πλούτου, μέρος ο οποίος σήμερα είναι πληθωριστικός και σε υπερθετικό βαθμό δανειακός.

Όσο, λοιπόν, στον αναπτυγμένο κόσμο η διανομή και αναδιανομή του πλούτου εστηρίζετο στην βιομηχανική δομή της παραγωγής, απότοκο της Βιομηχανικής Επαναστάσεως, η κατά Κάρολο Μαρξ οικονομική υποδομή προσδιόριζε και την πολιτική υπερδομή. Με άλλα λόγια, υπαγόρευε την πολιτική οργάνωση της κοινωνίας, η οποία, ως εκ του παραγωγικού της προτύπου, είναι πυραμοειδής. Έτσι, στην κορυφή της «πυραμίδος» υπάρχει ο «άρχοντας», ο οποίος δίνει εντολές οι οποίες μεταφέρονται από τα όργανά του προς την βάση —χωρίς, όμως, την δυνατότητα της αμφιδρόμου πορείας.

Αυτό το ιεραρχικό μοντέλο, στο μέτρο που η βιομηχανία δεν παίζει πλέον τον καθοριστικό ρόλο στην οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη, μεταβάλλεται σταδιακά, κυρίως δε αντικαθίσταται, από νέες μορφές και διαδικασίες παραγωγής προστιθέμενης αξίας. Όλο και περισσότερο άσχετες με υλική παραγωγή.

Στην εποχή μας, η εφεύρεση που στηρίζεται στην ευφυΐα και όχι στο κεφάλαιο και την εργατική δύναμη, παράγει ασυγκρίτως μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία από οποιαδήποτε βιομηχανική παραγωγή. Μέσα σε λιγότερο από πέντε χρόνια, ο εφευρέτες του Google, του Yahoo, του Facebook, έγιναν δισεκατομμυριούχοι —γεγονός που υπό βιομηχανικές συνθήκες θα απαιτούσε, πάλι κατά Μαρξ, πενήντα ή ογδόντα χρόνια εντατικής συσσωρεύσεως κεφαλαίου και «εκμεταλλεύσεως» του συντελεστή παραγωγής εργασία.

Μέσα σε μία δεκαετία, στην περίφημη λίστα Forbes με τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη, οι πλούσιοι που παράγουν ευφυΐα εκτόπισαν από τις πρώτες θέσεις τους παραδοσιακούς εκπροσώπους της βιομηχανίας, ενώ στις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου της λίστας Fortune πολλοί από τους πάλαι πότε βιομηχανικούς κολοσσούς είναι απόντες.

Στην εποχή μας, οι νέες οικονομικές δομές είναι «επίπεδες», πολύ εύκαμπτες, εξαιρετικά κινητικές από γεωγραφικής πλευράς και ταχύτατα μεταβαλλόμενες. Είναι έτσι εντελώς αντίθετες με τις ισχυρές πυραμοειδείς δομές του παρελθόντος, οι οποίες σήμερα επιβιώνουν χάρη στην έκδοση χρήματος και στην δανειζόμενη από τις αναπτυσσόμενες χώρες αποταμίευση. Ακόμα χειρότερα, το πολιτικό σύστημα που προέκυψε από τις βιομηχανικές συνθήκες, παρά την κατάρρευση της σοβιετικής εκδοχής του, στην Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα δεν κάνει απολύτως τίποτε για να προσαρμοσθεί στις νέες οικονομικές πραγματικότητες.

Παρά τις πιέσεις που δέχεται από τον υπέρμετρο δανεισμό του, το πολιτικό σύστημα δεν προσπαθεί να αντιμετωπίσει με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις το τεράστιο πρόβλημά του, αλλά θέλει με διάφορους τρόπους να κρατικοποιήσει το νόμισμα. Στις μεγάλες δυτικές χώρες, οι πολιτικοί ελέγχουν τις κεντρικές τράπεζες και οι τελευταίες έχουν εντολή να χρηματοδοτούν κρατικά χρέη αγοράζοντας απ’ ευθείας κυβερνητικά ομόλογα. Την ίδια στιγμή, οι κυβερνήσεις αυτές αυξάνουν την εξάρτησή τους από τον «ολιγαρχικό καπιταλισμό» των αναπτυσσομένων χωρών, με την Κύπρο, για παράδειγμα, να αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση.

Πρόκειται για μια πορεία προς το άγνωστο, με άδηλη έκβαση, στο πλαίσιο της οποίας ο μεγάλος κίνδυνος για τον αναπτυγμένο κόσμο έγκειται, αφ’ ενός, στην πλήρη παραμόρφωση της δημοκρατίας και, αφ’ ετέρου, στην οδυνηρή υπονόμευση του επιχειρηματικού πνεύματος και της εφευρετικότητος —που στις μέρες μας είναι η πραγματική κινητήριος δύναμη των πάλαι πότε βιομηχανικών κοινωνιών. Είναι λοιπόν καιρός το μονολιθικό πολιτικό πελατοκεντρικό σύστημα να καταρριφθεί εδώ και τώρα…Διαφορετικά, σε κάποια φάση του η τεχνητή νοημοσύνη που θα κυριαρχεί θα ισοπεδώσει την αντίστοιχη συναισθηματική των ανθρώπων, με ότι αυτό θα συνεπάγεται για την Ειρήνη και τη δημοκρατία.