Συνήγορος του Πολίτη: Οι 7 απειλές για τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις στον τουρισμό

Η βιωσιμότητα του τουριστικού κεφαλαίου προϋποθέτει τη διαφύλαξη του τουριστικού προϊόντος που για την Ελλάδα δεν είναι άλλο από το φυσικό, πολιτιστικό και οικιστικό περιβάλλον. Για την προστασία ωστόσο της επιχειρηματικής δραστηριότητας στη μεγάλη «βιομηχανία» της χώρας απαιτείται χωρικός και πολεοδομικός σχεδιασμός.

Όπως αναφέρει ο Συνήγορος του Πολίτη στην πρώτη του εκτενή έκθεση των 168 σελίδων για τη «Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη», μόνο με σαφείς κανόνες θα προωθηθούν με όρους ασφάλειας δικαίου οι επενδύσεις στον τουριστικό τομέα και θα περιοριστούν οι κίνδυνοι υποβάθμισης προστατευόμενων ή οικολογικά ευαίσθητων περιοχών.

Παράσχης (ΣΕΤΕ): Αισιοδοξία για νέο ρεκόρ στον τουρισμό – Αιχμές για το τέλος παρεπιδημούντων

Οι επτά απειλές

Η χωροθέτηση, σύμφωνα με την ανεξάρτητη Αρχή, αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα, λόγω του ελλειμματικού χωροταξικού πλαισίου, στο οποίο προσκρούουν οι επιχειρήσεις κατά την αδειοδότησή τους.

Ειδικότερα, ο Συνήγορος, μεταξύ πολλών προβλημάτων, εντοπίζει επτά βασικά «αγκάθια» για την τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας τα οποία είναι τα εξής:

– Η ασάφεια των χρήσεων γης, η οποία καθίσταται εντονότερη στις εκτός σχεδίου περιοχές, στις οποίες κατευθύνεται σημαντικό μέρος της τουριστικής ανάπτυξης. Αποτέλεσμα; Η υπερσυγκέντρωση τουριστικών μονάδων σε συγκεκριμένες περιοχές γίνεται χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες και η φέρουσα ικανότητά τους. Επίσης, η ασάφεια των χρήσεων γης οδηγεί στην εγκατάσταση ανταγωνιστικών χρήσεων (π.χ. συνύπαρξη κατοικίας και καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος).

– Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό ακυρώθηκε από το ΣτΕ, αλλά η σύνταξη και έγκριση ενός νέου αναμένεται εδώ και τουλάχιστον επτά χρόνια. Έτσι, η οργάνωση των τουριστικών επενδύσεων, όλα αυτά τα χρόνια ρυθμίζεται βάσει των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων, εκ των οποίων πολλά είναι πλέον παρωχημένα, καθώς δεν έχουν αναθεωρηθεί, όπως προβλέπεται, (π.χ. του Νοτίου Αιγαίου που περιλαμβάνει και τα νησιά των Κυκλάδων). Κατά συνέπεια δεν περιλαμβάνουν σύγχρονα πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης. Παράλληλα, περισσότερο από το 70% της ελληνικής επικράτειας στερείται πολεοδομικού σχεδιασμού _ εκκρεμεί η εκπόνηση 260 Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων ενώ με τον …αραμπά εκπονούνται εδώ και χρόνια τα ειδικά χωρικά πλαίσια για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό κ.ά. Σύμφωνα με τον Συνήγορο, για έναν ορθό χωροταξικό σχεδιασμό, όλα αυτά τα σχέδια θα πρέπει να συνδυαστούν, λαμβάνοντας υπόψη τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις.

– Δεν υπάρχουν μελέτες εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας, κάθε περιοχής. Ειδικά για τα ιστορικά αστικά κέντρα (π.χ. Αθήνας, Θεσσαλονίκης), ή στις περιοχές όπου υφίστανται χρήσεις γης (π.χ. επιτρέπεται η ανάπτυξη εστιατορίων, καφέ κλπ.) παρατηρείται κατάχρηση της φέρουσας ικανότητας, με τον υπερβολικό αριθμό συγκεκριμένων τουριστικών δραστηριοτήτων.

– Ελλείψει χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, συνεχίζεται η εκτός σχεδίου δόμηση που, κατά πολύ, εξυπηρετεί την τουριστική δραστηριότητα (καταλύματα και παραθεριστική κατοικία) δίχως ωστόσο να τηρούνται οι προβλεπόμενοι κανόνες (π.χ. πρόσωπο σε δρόμο, όροι δόμησης, κ.λπ.) με συνέπεια άναρχη πυκνή δόμηση, καταπάτηση ρεμάτων, δασών, πλημμελή διαχείριση των αποβλήτων και γενικότερα υποβάθμιση του τουριστικού προϊόντος.

– Συνεχίζεται η θέσπιση κατά παρέκκλιση διατάξεων που ευνοούν μεν την ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων, αλλά, επιβαρύνουν τον οικιστικό χώρο και εντείνουν άλλα υπάρχοντα προβλήματα (π.χ. καθαριότητα, κατάληψη κοινόχρηστων χώρων κ.ά.).

– Εντός ζώνης αιγιαλού, στις κατασκευές που παραδοσιακά προβλέπονταν η εγκατάστασή τους, προστέθηκαν και εκείνες που εξυπηρετούν τουριστικές υποδομές. Παράλληλα, ανεγείρεται πλήθος αυθαίρετων κατασκευών, η κατεδάφιση των οποίων προσκρούει διαχρονικά στην έλλειψη υλικών και ανθρώπινων πόρων, αλλά και στην αλληλοεπικαλυπτόμενη αρμοδιότητα Δήμων και Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι απουσιάζει η πολιτική βούληση για την αποκατάσταση της νομιμότητας.

– Μείζον είναι το πρόβλημα της χρήσης παράκτιας ζώνης χωρίς αδειοδότηση ή καθ’ υπέρβαση της σχετικής αδειοδότησης. Πέρα από την υπέρμετρη ανάπτυξη ομπρελοκαθισμάτων, παρατηρείται και παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης στον αιγιαλό από τις παρακείμενες επιχειρήσεις. Το θέμα, όπως σχολιάζει ο Συνήγορος, αποκτά τεράστιες διαστάσεις, λόγω της αδυναμίας ελέγχου από τις κατά τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες, εξαιτίας του όγκου των καταγγελιών και της υποστελέχωσής τους.

Έλλειψη οράματος και στρατηγικής

«Ο τουρισμός αποτελεί ένα πεδίο, όπου η έλλειψη οράματος και στρατηγικής αναδεικνύεται με ιδιαίτερη ένταση», επισημαίνει με έμφαση ο Συνήγορος του Πολίτη. Όπως τονίζει, η άσκηση μιας σαφούς τουριστικής διακυβέρνησης αποτελεί αδήριτη ανάγκη της πολιτείας, με απαραίτητη τη διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες και την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να συναποφασιστούν οι μελλοντικές πολιτικές, αφού ληφθεί υπόψη το πραγματικό οικονομικό όφελος για τη χώρα, η βιωσιμότητα του μοντέλου που θα επιλεγεί και η φέρουσα ικανότητα των προορισμών.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, είναι δεδομένο ότι μικρότερα και μεγαλύτερα συμφέροντα θα πιέζουν, από τη μεριά τους, για τη θέσπιση κανονιστικού πλαισίου που τα ευνοεί. Και καταλήγει: «Υποχρέωση της πολιτείας είναι η επιλογή του πλαισίου, που εκείνη προτάσσει ως πλέον πρόσφορο και η συνεπής υποστήριξή του, με ξεκάθαρους κανόνες και αυστηρούς ελέγχους».

Ο τουρισμός αποτελεί βασικό μέγεθος της ελληνικής οικονομίας, καθώς η συνεισφορά του αντιστοιχεί στο 11,5% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της χώρας, ενώ, αν συνυπολογιστεί και η έμμεση συνεισφορά του κυμαίνεται μεταξύ 25,3% και 30,5%. Ο κλάδος απασχολεί άμεσα 800.000 άτομα, αλλά από αυτόν αντλούν εισόδημα 1,5 με 2 εκατομμύρια του οικονομικά ενεργού πληθυσμού.