Εργασία στην Κίνα: Η τεχνολογική ανάπτυξη απαιτεί περισσότερες εργατοώρες

«Έχουμε υπαλλήλους που προτιμούν να απολαμβάνουν τη ζωή, που βάζουν τη ζωή σε προτεραιότητα και τη δουλειά σε δεύτερη. Μπορώ να καταλάβω ότι δεν θέλουν να εργάζονται σκληρά, ο καθένας κάνει διαφορετικές επιλογές. Οπότε μπορώ μόνο να πω ότι δεν είναι περαστικός από την εταιρεία», τόνισε πρόσφατα ο ιδρυτής της JD.com, Richard Liu, προς τους εργαζόμενους της εταιρείας του στους παρευρισκόμενους, σύμφωνα με μια καταγραφή που αναρτήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είδε το φως της δημοσιότητας από τους Financial Times. «Με αυτά τα δεδομένα, δεν θα έπρεπε να συνεργαζόμαστε».

Ο Liu δήλωσε ότι ο κινεζικός όμιλος ηλεκτρονικού εμπορίου θα εντείνει τις προσπάθειές του για την απομάκρυνση των μηχανικών πληροφορικής που δεν εργάζονται σκληρά και δεν αποδίδουν, ενώ θα επιβραβεύει τους εργαζόμενους που τα καταφέρνουν καλά.

Κίνα – εργασία: Οι εργαζόμενοι στον τομέα της τεχνολογίας πλήττονται από την «κατάρα των 35»

Ο Τζακ Μα, ιδρυτής της Alibaba

Εργασία στην Κίνα: Η «ευλογία»

Η προειδοποίηση αυτή όμως δεν είναι ασυνήθιστη. Το αντίθετο. Καθώς τα στελέχη σε όλη την τεχνολογική βιομηχανία της Κίνας αντιμετωπίζουν μια νέα πραγματικότητα χαμηλής ανάπτυξης, αυξανόμενου ανταγωνισμού και απάθειας των επενδυτών, πολλοί από αυτούς μειώνουν το προσωπικό και θέτουν αυστηρότερες απαιτήσεις από αυτούς που διατηρούν.

Οι μηχανικοί στην Κίνα δεν έχουν απολαύσει ποτέ το επίπεδο των προνομίων που προσφέρουν οι συνάδελφοί τους στη Silicon Valley, όπου οι εργαζόμενοι έχουν παροχές όπως γιατρούς και σούσι μπαρ.

Ο Τζακ Μα, ιδρυτής της κινεζικής εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, δήλωσε στο προσωπικό του ότι οι 996 ώρες εργασίας της τεχνολογικής βιομηχανίας (9 π.μ. έως 9 μ.μ., έξι ημέρες την εβδομάδα) είναι «ευλογία». Αλλά το αδιάκοπο πρόγραμμα έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της εκστρατείας «κοινής ευημερίας» του προέδρου Σι Τζινπίνγκ, η οποία στοχεύει στη μείωση της εισοδηματικής ανισότητας και στην προώθηση της δικαιοσύνης.

Τώρα, καθώς η ανάπτυξη επιβραδύνεται και οι τιμές των μετοχών υποφέρουν – οι πέντε μεγαλύτερες εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες τεχνολογίας της Κίνας έχουν χάσει συλλογικά περίπου 1,3 εκατ. δολάρια σε αγοραία αξία από τα ανώτατα επίπεδά τους το 2021 – τα στελέχη επιστρέφουν στις πιο λιτές και κακές μέρες των νεοφυών επιχειρήσεων.

Το case study της Pinduoduo

Ορισμένοι στον κλάδο θεωρούν τον όμιλο ηλεκτρονικού εμπορίου Pinduoduo ως μοντέλο προς μίμηση. Πέρυσι, η εταιρεία με έδρα τη Σαγκάη απέφερε κέρδη ύψους 60 δισ. ρουβλίων (6,5 δισ. λιρών) – ή 3,4 εκατ. ρουβλίων για κάθε έναν από τους 17.000 υπαλλήλους της – τριπλάσια παραγωγικότητα από την Tencent και εννέα φορές από την Alibaba.

Για να γίνει αυτό, το προσωπικό της Pinduoduo εργάζεται εξαντλητικές ώρες. Το 2021 δύο υπάλληλοι έχασαν τη ζωή τους σε περιστατικά που οι συνάδελφοι συνέδεσαν με την υπερκόπωση. Μια πρώην υπάλληλος δήλωσε ότι οι ώρες εργασίας ήταν τόσο πολλές κατά τη διάρκεια των δύο ετών που εργάστηκε στην εταιρεία, ώστε ουσιαστικά σταμάτησε «τις κοινωνικές συναναστροφές, τα χόμπι και ακόμη και την ερωτική μου ζωή. Αφού έφυγα, ήταν σαν να επανασυνδέθηκα με την κοινωνία», πρόσθεσε στους FT.

Η Pinduoduo από την πλευρά της δήλωσε ότι είναι μια «δυναμική και ταχέως αναπτυσσόμενη εταιρεία» και ότι «δεσμεύεται να παρέχει στους υπαλλήλους της ένα θετικό και παραγωγικό εργασιακό περιβάλλον».

Για να ενισχύσουν τη δική τους αποτελεσματικότητα, οι πυλώνες του κλάδου Alibaba και Tencent έχουν απολύσει δεκάδες χιλιάδες υπαλλήλους από το 2021. Τα στελέχη της Tencent παραδέχθηκαν ότι κατά τις προσλήψεις, πρόσθεταν «κεφάλια χαμηλότερου κόστους», εννοώντας συνήθως νεότερους εργαζόμενους.

O Colin Huang, ιδρυτής της PDD Group, της Pinduoduo και της Temu / Reuters

Νέοι και ανύπαντροι

Την ίδια στιγμή νέοι ευφημισμοί χρυσώνουν το χάπι. Οι εταιρείες μιλούν για «βελτιστοποίηση» του εργατικού τους δυναμικού και το προσωπικό λέει στους φίλους του ότι «αποφοιτά» ή ότι λαμβάνει «μεγάλα πακέτα δώρων» από τους εργοδότες, πράγμα που σημαίνει ότι έχει απολυθεί με αποζημίωση.

Η αναταραχή είναι πιο τραυματική για τους επαγγελματίες της τεχνολογίας μεγαλύτερης ηλικίας, συνήθως όσους είναι άνω των 35 ετών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη απειλή απόλυσης και την πιο δύσκολη αγορά εργασίας. Οι εργοδότες συχνά βλέπουν τους άνω των 35 ετών ως ακριβούς και λιγότερο πρόθυμους να ανεχθούν πολλές ώρες εργασίας λόγω των ευθυνών στο σπίτι.

Η Τζένι Τσαν, αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πολυτεχνείο του Χονγκ Κονγκ, πρόσθεσε ότι οι εταιρείες τεχνολογίας «αναζητούν νέα, ανύπαντρα ταλέντα που έχουν χρονική ευελιξία στις μεγαλουπόλεις, ενώ αφήνουν ελεύθερους τους παλαιότερους και λιγότερο ανταγωνιστικούς. «Οι συγκρούσεις μεταξύ εργασίας και σπιτιού με υποχρεώσεις είναι έντονες για όσους έχουν οικογένεια», είπε στους FT.

Neijuan

Πέρυσι η πλατφόρμα ευρέσεως εργασίας Lagou και η συμβουλευτική υπηρεσία Yixinli πραγματοποίησαν δημοσκόπηση σε 2.200 επαγγελματίες στις μεγαλύτερες πόλεις της Κίνας σχετικά με την εργασία τους. Η έρευνα έδειξε ότι το 60% ένιωθε άγχος για τις ασαφείς προοπτικές εξέλιξης της καριέρας και το 44% ανησυχούσε για την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

«Πολλοί άνθρωποι σε αυτόν τον κλάδο βιώνουν κάποιου βαθμού κατάθλιψη καθώς η πίεση που μας ασκείται είναι πολύ μεγάλη», δήλωσε μια εργαζόμενη στην TikTok με έδρα την Κίνα, η οποία ανέφερε ότι έπαιρνε και έπαιρνε φάρμακα για θέματα ψυχικής υγείας. Η παγκόσμια παρουσία της TikTok σήμαινε ότι η δουλειά δεν τελείωνε ποτέ, είπε. «Συχνά συμμετέχω σε συσκέψεις στη μέση της νύχτας».

Η 31χρονη εξήγησε ότι η απαιτητική κουλτούρα της μητρικής εταιρείας ByteDance ήταν πιο αγχωτική από τις πολλές ώρες εργασίας. Αναφέρθηκε σε αυτήν ως «neijuan», έναν όρο που χρησιμοποιείται ευρέως στην Κίνα για να περιγράψει τον αδιάκοπο ανταγωνισμό για να ξεπεράσει κανείς τους συναδέλφους του.

Ο Biao Xiang, κοινωνικός ανθρωπολόγος στο Ινστιτούτο Max Planck, δήλωσε ότι η λέξη, η οποία μεταφράζεται ως «αναδίπλωση», είχε αυξηθεί σε δημοτικότητα στην Κίνα, καθώς οι εργαζόμενοι συνέδεαν την προσωπική τους αβεβαιότητα με ευρύτερες αλλαγές. «Η οικονομία γενικά δεν αναπτύσσεται πλέον, οπότε δεν υπάρχει απόλυτη αύξηση των ευκαιριών», δήλωσε ο Xiang. «Όλοι αναγκάζονται να εντείνουν διαρκώς την προσπάθειά τους χωρίς να παράγουν κανένα πραγματικό κέρδος».

Για πολλούς στην Κίνα, τα σχόλια της αντιπροέδρου των δημοσίων σχέσεων της Baidu, Qu Jing, τον περασμένο μήνα αποτέλεσαν παράδειγμα για το πώς εξελίσσεται το neijuan. Σε μια σειρά σύντομων βίντεο που αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο, η Qu ξεσπάθωσε για τις προσδοκίες της από το προσωπικό, όπως το να είναι πρόθυμο να τη συνοδεύσει για περισσότερα από ένα τον μήνα επαγγελματικά ταξίδια.

«Αν δεν θέλετε να ταξιδέψετε μαζί μου για 50 ημέρες και θέλετε να πάτε σπίτι σας, μην έρχεστε και μου ζητάτε αύξηση ή προαγωγή», είπε σε ένα βίντεο. Η Qu πρόσθεσε ότι περίμενε από το προσωπικό να είναι πάντα σε ετοιμότητα. Επίσης, δεν την ένοιαζε αν η εργασία επηρέαζε την προσωπική τους ζωή. «Δεν είμαι η μαμά σας», είπε. «Με ενδιαφέρουν μόνο τα αποτελέσματα».

Αφού τα σύντομα βίντεο της Qu έγιναν viral στην Κίνα, η Baidu την απομάκρυνε και είπε στους υπαλλήλους ότι οι απόψεις της δεν αντιπροσώπευαν την κουλτούρα της εταιρείας, σύμφωνα με τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης.

Όμως οι εργαζόμενοι στον τομέα της τεχνολογίας που μίλησαν στους FT είπαν ότι αναγνώρισαν στην στάση της Qu τα δικά τους αφεντικά, τα οποία ανέμεναν ότι η δουλειά θα ερχόταν πάντα πρώτη. Η αφοσίωση, είπαν, ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσει κανείς, και το ωράριο εργασίας συχνά επιβαλλόταν με την απαίτηση από το προσωπικό να μπαίνει και να βγαίνει με σάρωση.

«Ακόμα και όταν είσαι σε άδεια, ουσιαστικά πρέπει να απαντάς σε μηνύματα», δήλωσε ο Ding. «Στις συσκέψεις στις οποίες υποτίθεται ότι πρέπει να παρευρίσκεστε, καλύτερα να εξακολουθείτε να παρευρίσκεστε, διαφορετικά μπορεί να γίνει πολύ ενοχλητικό».

Κίνημα κατά του 996

Παρόλα αυτά, για πολλούς στην Κίνα, η τεχνολογία παραμένει ο καλύτερος τομέας για να εργαστεί κανείς. Οι νέοι πτυχιούχοι προσελκύονται από τη σχετική αξιοκρατία των εταιρειών, όπου η σκληρή δουλειά και οι ισχυρές επιδόσεις μπορούν να οδηγήσουν σε κοινωνική κινητικότητα. Ο κλάδος έχει από τις πιο καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στη χώρα, ιδίως καθώς το Πεκίνο ασκεί πιέσεις στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να μειώσουν τους μισθούς του προσωπικού.

Οι εργαζόμενοι στον τομέα της τεχνολογίας έχουν σημειώσει κάποια πρόοδο πιέζοντας ενάντια στις πολλές ώρες εργασίας.

Το 2019, οι προγραμματιστές οργάνωσαν μια εκστρατεία ενάντια στο βιομηχανικό πρότυπο των 996 ωρών. Έγινε γνωστή ως 996.icu, μια γλαφυρή αναφορά σε μια ρήση που λέει ότι «το ωράριο εργασίας τελειώνει με την εισαγωγή στην εντατική». Συγκεντρώθηκαν στο GitHub, πέρα από την εμβέλεια των λογοκριτών του Πεκίνου.

Το κίνημα κατά του 996 κέρδισε για λίγο τη συμπάθεια των κρατικών μέσων ενημέρωσης. Το 2021, με τον πρόεδρο Σι να ασκεί σκληρή κριτική σε προσωπικότητες όπως ο Μα, το ανώτατο δικαστήριο της Κίνας κήρυξε το πρόγραμμα 996 παράνομο. Η νίκη δεν ήρθε χωρίς κόστος. Οι αρχές συνέλαβαν τρεις εργατικούς ακτιβιστές που συμμετείχαν στην εκστρατεία και τους καταδίκασαν σε ποινές φυλάκισης από δύο έως πέντε χρόνια.

Ο Li Ming, ιδρυτής τεχνολογικών εταιρειών, δήλωσε ότι σκέφτεται πώς να κάνει τη μικρή του ομάδα να εργάζεται σκληρότερα, προσθέτοντας ότι ήταν δυσαρεστημένος που κάποιοι υπάλληλοι έφευγαν πριν από αυτόν κάθε βράδυ.

«Από τη μία πλευρά καταλαβαίνω τους υπαλλήλους μου που φεύγουν στις 7.30 μ.μ. κάθε βράδυ, έχουν οικογένειες να επιστρέψουν», είπε. «Από την άλλη, θέλω να δουλεύουν μέχρι τις 9 ή τις 10, αυτό κάνουν οι ανταγωνιστές μας. Πώς μπορούμε να επιβιώσουμε, αν δεν το κάνουμε κι εμείς»;