Γαλλία: Αντιμέτωπη με την πολιτική παράλυση η χώρα – Τα 4 σενάρια για τις εκλογές

Τις απαντήσεις για τα κρίσιμα ερωτήματα που έχουν προκύψει μετά την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών προσπαθεί να δώσει ανάλυση του Euronews σήμερα, με το πιθανότερο σενάριο να είναι αυτό της «συγκατοίκησης», δηλαδή ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν να έχει έναν πρωθυπουργό και μια κυβέρνηση από διαφορετικό κόμμα.

Η νίκη για το ακροδεξιό «Εθνικό Ράλυ» της Γαλλίας στις εκλογές για την ΕΕ αυτόν τον μήνα προκάλεσε στη Γαλλία αναταραχή και ο Πρόεδρός της Εμανουέλ Μακρόν προκήρυξε πρόωρες εκλογές. Σε μια διαδικασία δύο γύρων στις 30 Ιουνίου και στις 7 Ιουλίου, η Γαλλία θα προσέλθει στις κάλπες για να εκλέξει μια νέα Εθνοσυνέλευση, την κάτω βουλή του γαλλικού κοινοβουλίου.

Γαλλία: Ανοιχτή επιστολή Μακρόν προς τον γαλλικό λαό

Με το μοναδικό υβριδικό σύστημα ημιπροεδρικής διακυβέρνησης, η πιθανότητα να μην προκύψει σαφές αποτέλεσμα δημιουργεί μια σειρά από υποθετικά αποτελέσματα που θα μπορούσαν να βυθίσουν τη Γαλλία και την Ευρώπη σε αβεβαιότητα σε μια κρίσιμη στιγμή παγκόσμιας αστάθειας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Euronews εξετάζει τις ιδιαιτερότητες του γαλλικού εκλογικού συστήματος και της πολιτικής διακυβέρνησης. Πώς λειτουργούν οι γαλλικές εκλογές; Ποια θα είναι τα πιθανά αποτελέσματα στο Παρίσι; Τι θα συμβεί αν δεν υπάρξει πλειοψηφία στο Palais Bourbon και αν ο Μακρόν αναγκαστεί να εργαστεί δίπλα σε έναν πολιτικό εχθρό στο Matignon, σε μια αμήχανη πολιτική συμβίωση.

Πώς λειτουργούν οι βουλευτικές εκλογές;

Υπάρχουν 577 έδρες στην Εθνοσυνέλευση. Ο ρόλος του βουλευτή είναι να προτείνει, να τροποποιεί και να ψηφίζει νόμους.

Στον πρώτο γύρο των εκλογών στις 30 Ιουνίου, οι Γάλλοι ψηφοφόροι θα επιλέξουν έναν από τους υποψηφίους που θα διεκδικήσουν στην εκλογική τους περιφέρεια.

Εάν ένας υποψήφιος καταφέρει να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία (πάνω από το 50% των ψήφων με εγγεγραμμένο τουλάχιστον 25% των ψηφοφόρων), κερδίζει αυτόματα. Σε αντίθεση με τις προεδρικές εκλογές, το ποσοστό της αποχής είναι, επομένως, καθοριστικό.

Στο τέλος αυτού του πρώτου γύρου, εάν κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία, τότε όλα καθορίζονται στον δεύτερο γύρο για τις 7 Ιουλίου.

Οποιοσδήποτε υποψήφιος έχει συγκεντρώσει περισσότερο από 12,5% των ψήφων μπορεί να περάσει στον δεύτερο γύρο.

Ο υποψήφιος με τις περισσότερες ψήφους στον δεύτερο γύρο κερδίζει μια έδρα στην Εθνοσυνέλευση.

Πώς λειτουργεί το γαλλικό σύστημα διακυβέρνησης;

Η Γαλλία έχει ένα μοναδικό σύστημα διακυβέρνησης που περιγράφεται ως ένα υβριδικό καθεστώς με πρόεδρο αλλά και ισχυρό κοινοβούλιο.

Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες χώρες με κοινοβουλευτικό σύστημα (όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ή ο Καναδάς), ο αρχηγός του κράτους εκλέγεται απευθείας από το λαό, δίνοντας στον αρχηγό του κράτους νομιμότητα.

Το Σύνταγμα του 1958 είναι αυτό που διέπει το πολιτικό σύστημα της Γαλλίας και ονομάζεται Πέμπτη Δημοκρατία.

Εγκρίθηκε για να περιορίσει την εξουσία της Εθνοσυνέλευσης μετά την κυβερνητική αστάθεια που συγκλόνισε την Τέταρτη Δημοκρατία.

Το 1962, ένα δημοψήφισμα άλλαξε τον τρόπο εκλογής του Προέδρου. Από τότε ο αρχηγός του κράτους εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία.

«Από τότε, το σύστημα έγινε πιο «προεδρικό» με την έννοια ότι οι πολίτες έδιναν μεγαλύτερη προσοχή στον πρόεδρο παρά στους βουλευτές, ενώ στην πραγματικότητα θα έπρεπε να κοιτάμε πολύ περισσότερο τους βουλευτές μας, και το γνωρίζουμε πολύ καλά σήμερα», εξήγησε ο Alexandre Frambéry-Iacobone, ειδικός στο δίκαιο από το Πανεπιστήμιο του Μπορντό.

Το νέο σύνταγμα παρείχε στον Πρόεδρο συγκεκριμένες εξουσίες, όπως τη διάλυση του κοινοβουλίου ή την προκήρυξη δημοψηφίσματος.

Ποια είναι τα πιθανά αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών;

Αποτέλεσμα 1: Το κόμμα του Μακρόν αποκτά την απόλυτη πλειοψηφία

Στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, στόχος για οποιοδήποτε κόμμα είναι να πετύχει τουλάχιστον 289 έδρες για να έχει απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση και έτσι να μπορεί να εφαρμόσει το πρόγραμμά του χωρίς να χρειάζεται να διαπραγματευτεί με άλλα κόμματα.

Εάν το φιλελεύθερο κόμμα της Αναγέννησης του Εμανουέλ Μακρόν κερδίσει, ο Πρόεδρος μπορεί στη συνέχεια να ορίσει τον Γκάμπριελ Ατάλ ως πρωθυπουργό του για άλλη μια φορά. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι αυτό είναι πολύ απίθανο, καθώς η παράταξη του Μακρόν βρίσκεται δημοσκοπικά επί του παρόντος πίσω από έναν ευρύ συνασπισμό της αριστερής πτέρυγας και το Rassemblement National της Μαρίν Λεπέν.

Αποτέλεσμα 2: Το κόμμα του Μακρόν αποκτά σχετική πλειοψηφία

Εάν ένα κόμμα αποκτήσει σχετική πλειοψηφία -δηλαδή το μεγαλύτερο κόμμα αλλά χωρίς απόλυτη πλειοψηφία- δεν μπορεί να κυβερνήσει μόνο του και χρειάζεται να κάνει συμμαχίες για να ψηφίσει ορισμένους νόμους. Αυτό συνέβη για το κόμμα του Μακρόν, το οποίο κατείχε 230 έδρες στο προηγούμενο κοινοβούλιο.

Αποτέλεσμα 3: Ένα άλλο κόμμα αποκτά σχετική πλειοψηφία αλλά δεν μπορεί να εξασφαλίσει συμμάχους

Εάν κανένα κόμμα δεν κερδίσει την πλειοψηφία και δεν σχηματιστεί κυβερνητικός συνασπισμός, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάσταση αδιεξόδου εντός της κυβέρνησης.

Αυτό θα βύθιζε τη Γαλλία σε άγνωστα εδάφη, καθώς αυτή η κατάσταση δεν έχει συμβεί ποτέ.

«Σε αυτή την περίπτωση, θα ήταν πολύ πιο περίπλοκο να συνεχίσουμε με μεγάλες μεταρρυθμίσεις που θα οδηγούσαν τη Γαλλία μπροστά. Αντίθετα, θα ήμασταν κολλημένοι σε μια μορφή στασιμότητας», σχολίασε ο Alexandre Frambéry-Iacobone.

Ένα είναι βέβαιο: δεν μπορούν να προκηρυχθούν νέες βουλευτικές εκλογές για άλλον έναν χρόνο για να λυθεί η κατάσταση.

Μπροστά σε αυτήν την πολιτική παράλυση, «μία λύση θα ήταν να παραιτηθεί ο Εμανουέλ Μακρόν», δήλωσε ο François-Xavier Millet, καθηγητής συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο των Αντιλλών.

Όμως ο πρόεδρος μέχρι στιγμής έχει αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο. Ούτε η Βουλή ούτε η κυβέρνηση μπορούν να τον υποχρεώσουν να το κάνει.

Αποτέλεσμα 4: Ένα άλλο κόμμα κερδίζει την απόλυτη πλειοψηφία

Εάν ένα άλλο κόμμα αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία – είτε η ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση είτε ο αριστερός συνασπισμός του Νέου Λαϊκού Μετώπου, τότε ο πρόεδρος θα πρέπει να επιλέξει έναν πρωθυπουργό από τον νικητή συνασπισμό. Στη συνέχεια, ο πρωθυπουργός θα επιλέξει τους υπουργούς του. Στη γαλλική πολιτική, αυτό είναι γνωστό ως «συγκατοίκηση».

Πώς λειτουργούσαν οι προηγούμενες συγκατοικήσεις και ποια είναι τα προηγούμενα;

Σε όλη την Πέμπτη Δημοκρατία, η Γαλλία γνώρισε τρεις συγκατοικήσεις μετά τη νίκη των κοινοβουλευτικών εκλογών από το κόμμα της αντιπολίτευσης.

«Δεν ήταν η πιο εύκολη θέση των προέδρων της Πέμπτης Δημοκρατίας που έζησαν μια συγκατοίκηση, αλλά ούτε η κυβέρνηση βρισκόταν σε αδιέξοδο», εξήγησε ο Alexandre Frambéry-Iacobone.

Η τελευταία φορά που υπήρξε συγκατοίκηση ήταν το 1997, όταν ο κεντροδεξιός πρόεδρος Ζακ Σιράκ διέλυσε το κοινοβούλιο, νομίζοντας ότι θα κέρδιζε ισχυρότερη πλειοψηφία, αλλά απροσδόκητα έχασε από έναν αριστερό συνασπισμό με επικεφαλής το Σοσιαλιστικό κόμμα.

Ο Λιονέλ Ζοσπέν διορίστηκε πρωθυπουργός και ηγήθηκε της κυβέρνησης μέχρι το 2002.

Αλλά ο Ζοσπέν κατάφερε ακόμα να εισαγάγει διάφορους νόμους στους οποίους αντιτάχτηκε το προεδρικό στρατόπεδο, όπως η 35ωρη εργάσιμη εβδομάδα, η καθολική υγειονομική περίθαλψη και ο πολιτικός γάμος για τα ομόφυλα ζευγάρια.

Πώς θα λειτουργούσε μια πιθανή συγκατοίκηση Μακρόν και ακροδεξιών;

Αν και το όνομα του ακροδεξιού ευρωβουλευτή Τζόρνταν Μπαρντελά έχει προταθεί ως δυνητικός πρωθυπουργός σε περίπτωση που το Εθνική Ράλι κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, ο πρόεδρος είναι αυτός που επιλέγει τον επικεφαλής της κυβέρνησης.

«Μπορούμε να φανταστούμε ότι ακόμη και με πλειοψηφία του Εθνικού Ράλι, αν ο Μακρόν το θέλει, μπορεί να προσπαθήσει να διορίσει τη Μαρίν Λεπέν (την ιστορική ακροδεξιά ηγέτιδα του Εθνικού Ράλι) που θα μπορούσε να αρνηθεί τη θέση. Αυτό θα συνεχιστεί έως ότου ο Μακρόν ονομάσει τελικά τον Τζόρνταν Μπαρντελά ή κάποιον άλλον που θα δεχόταν να κάνει τη δουλειά», εκτίμησε ο Frambéry-Iacobone.

Ως αποτέλεσμα, ένας Γάλλος πρόεδρος σε μια περίοδο συγκατοίκησης αναγκάζεται να έχει έναν πιο διακριτικό ρόλο – πιο κοντά σε αυτούς που συναντώνται σε άλλα κοινοβουλευτικά συστήματα.

Ωστόσο, ο Πρόεδρος θα εξακολουθεί να διατηρεί ορισμένες εξουσίες – τα λεγόμενα domaines réservés – όπως η διοίκηση των ενόπλων δυνάμεων και η εξωτερική πολιτική, η επικύρωση διεθνών συνθηκών και η διαπίστευση πρεσβευτών.

Αλλά τελικά το κόμμα με την απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση είναι που θα έχει τον έλεγχο των εσωτερικών πολιτικών της Γαλλίας.

Εάν ένας Πρόεδρος δεν συμφωνεί με έναν συγκεκριμένο νόμο, θα μπορούσε να παραπέμψει το θέμα στο Συνταγματικό Συμβούλιο (μια οντότητα που διασφαλίζει την τήρηση των συνταγματικών αρχών και κανόνων) ή να ζητήσει δεύτερη ανάγνωση από την Εθνοσυνέλευση.

Αλλά τελικά, εάν το Συνταγματικό Συμβούλιο κηρύξει τον εαυτό του αναρμόδιο ή εάν οι βουλευτές ψηφίσουν τον νόμο για δεύτερη φορά, ο αρχηγός του κράτους θα πρέπει να τον υπογράψει.

Ποιος αποφασίζει για τα θέματα της ΕΕ;

Ο αρχηγός της κυβέρνησης, άρα το κοινοβούλιο είναι που αποφασίζει για τα θέματα της ΕΕ. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι υπουργοί που συμμετέχουν στο Συμβούλιο της ΕΕ για να διαπραγματευτούν και να ψηφίσουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

«Οι ευρωπαϊκές υποθέσεις δεν θεωρούνται εξωτερική πολιτική. Είναι σε μεγάλο βαθμό εσωτερική πολιτική. Επομένως, είναι θέμα της κυβέρνησης να αποφασίσει για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις», δήλωσε ο François-Xavier Millet.

«Αλλά είναι σαφές ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένταση μεταξύ του πρωθυπουργού και του προέδρου σε μια κατάσταση συγκατοίκησης όσον αφορά τις ευρωπαϊκές υποθέσεις», είπε ο Millet.