Το παράδειγμα της μπανάνας

Στη δεκαετία του 1980 η Ελλάδα είχε όσο και αν φαίνεται απίστευτο σήμερα, μια παραγωγή μπανάνας που ξεπερνούσε τους 20.000 τόνους. Τότε θεωρούνταν είδος πολυτελείας και πωλούνταν σε υψηλές αναλογικά τιμές. Ελάχιστες ποσότητες έφταναν ακόμα και στην πρωτεύουσα από την Κρήτη όπου καλλιεργούνταν, ενώ την ίδια στιγμή η Ελλάδα συμμετέχοντας σε έναν από τους πολλούς εμπορικούς πολέμους, είχε μηδενίσει τις εισαγωγές της από το εξωτερικό.

Κάποια φορτία που προσπαθούσαν να προσεγγίσουν ελληνικά λιμάνια αντιμετωπίζονταν σαν λαθρεμπόριο και τιμωρούνταν με τις αντίστοιχες ποινές. Πρακτικά δεν είχαμε μπανάνες. Αυτή η ιστορία κράτησε για λιγότερο από μία δεκαετία και όταν τελικά επιτράπηκαν οι εισαγωγές, η ελληνική παραγωγή «ξεφούσκωσε», καθώς οι παραγωγοί της δεν είχαν φροντίσει στον χρόνο που τους είχε δοθεί να την παράγουν σε μια τιμή ανταγωνιστική. Το εισαγόμενο προϊόν ήταν πολύ φτηνότερο αν και ερχόταν από άλλη ήπειρο, σε άφθονες ποσότητες και γρήγορα οι Έλληνες παραγωγοί μπανάνας ξερίζωσαν τις καλλιέργειές τους και επέστρεψαν με ζημιά στα κηπευτικά.

Το παράδειγμα της κρητικής μπανάνας αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το τι μπορεί να προκαλέσουν ο κρατικός προστατευτισμός και οι εμπορικοί πόλεμοι. Και η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο που έχουμε και από τα δύο εν αφθονία, δημιουργώντας τόσο μεγάλες στρεβλώσεις, που οδηγούν σε τεχνητές ελλείψεις σε πολλά προϊόντα που θεωρούσαμε δεδομένο ότι θα τα έχουμε πάντα διαθέσιμα σε μεγάλες ποσότητες και σε καλές τιμές.

Την περασμένη εβδομάδα, ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους γεωργικών προϊόντων στον κόσμο προειδοποίησε ότι ο κόσμος οδεύει προς «διατροφικούς πολέμους», καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις και η κλιματική αλλαγή ωθούν τις χώρες σε συνεχείς συγκρούσεις και μείωση της προσφοράς προϊόντων. Ο Σάνι Βεργκέσε, διευθύνων σύμβουλος της Olam Agri, του μεγαλύτερου εμπόρου γεωργικών προϊόντων στον κόσμο, υποστήριξε ότι οι εμπορικοί φραγμοί που βάζουν οι κυβερνήσεις δημιουργούν μια τεχνητή ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Μόνο το 2022, 154 χώρες επέβαλαν 1.266 μη δασμολογικούς εμπορικούς φραγμούς ως απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτά τα μέτρα διατάραξαν τις παγκόσμιες εμπορικές ροές και διόγκωσαν τις τιμές των τροφίμων. Υπεύθυνος για όλα αυτά ήταν ο προστατευτισμός. Τα πλουσιότερα κράτη επικαλούμενα την επισιτιστική τους ασφάλεια δημιούργησαν μεγάλα στρατηγικά αποθέματα εμπορευμάτων.

Η Ινδία και η Κίνα πρωτοστατούν σε αυτή την τάση, με περιορισμούς στις εξαγωγές ρυζιού. Όλες αυτές οι πολιτικές, η εμπειρία έχει δείξει ότι διαρκούν για λίγο και όποιος τόλμησε να επενδύσει για να επωφεληθεί από τις ελλείψεις που δημιουργούν, χάνει. Ποιος ξεχνάει την έλλειψη ηλιελαίου στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία που είχε οδηγήσει σε εκτίναξη της τιμής του και εδώ στη χώρα μας.

Προφανώς όλοι, καθώς η τιμή έχει επιστρέψει εκεί όπου βρισκόταν πριν από τον πόλεμο. Με επιχείρημα ότι πρέπει να προστατευτούμε από ξένους κερδοσκόπους, αυξάνονται οι φωνές περί μεγάλης ενίσχυσης των προστατευτικών πολιτικών και εδώ στη χώρα μας, προκειμένου να ενισχυθεί η εγχώρια παραγωγή. Πρόκειται για μια μεγάλη παγίδα. Η ελληνική παραγωγή δεν γκρεμίστηκε λόγω της έλλειψης προστασίας. Αντίθετα στα αγροτικά προϊόντα τύχαινε και μεγάλης επιδότησης.

Η παραγωγή μας θα μπορέσει να ανακάμψει, μόνο αν καταφέρει να δημιουργήσει ένα προϊόν που θα στέκεται ισάξια στην πληθώρα ανταγωνιστικών προϊόντων που θα υπάρχουν διαθέσιμα στην αγορά. Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από το παράδειγμα της μπανάνας.