Επιλέγοντας Πανεπιστημιακό Τμήμα ή/και Επιστημονικό Επάγγελμα

Τρεις είναι οι βασικές αρχές που θα πρέπει να ακολουθούν οι απόφοιτοι λυκείου όταν επιλέγουν το επιστημονικό πεδίο σπουδών τους η/και το πανεπιστημιακό τμήμα/σχολή:

(1) Η επιλογή πανεπιστημιακού τμήματος στην ηλικία των 18 ετών δεν προσδιορίζει το μοναδικό επάγγελμα που θα κάνουν στον εργασιακό βίο τους αλλά είναι η αρχή για μια γνωσιακή διαδρομή συνεχούς μάθησης, διαδοχικών απαιτήσεων για μερική ή ριζική επανειδίκευση και πολλών ευκαιριών για διαφορετικά επαγγέλματα ή/και ειδικεύσεις.

(2) Να επιλέξουν το γνωστικό αντικείμενο που τους ενδιαφέρει τώρα ή/και έχει κάποιο ταλέντο χωρίς να προβληματίζονται τόσο πολύ για το επάγγελμα που θα κάνουν αργότερα.

(3) Στην επιλογή των τμημάτων στο μηχανογραφικό να μη λάβουν υπ όψη μόνο τη κατάταξη στις λίστες των βάσεων εισαγωγής, αλλά να κάνουν μια οργανωμένη αξιολόγηση τους με βάση τις πληροφορίες που υπάρχουν πλέον στις ιστοσελίδες τους.

Τι πρέπει να λάβουν υπ όψη οι υποψήφιοι κατά την ιεράρχηση των τμημάτων για τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού

Η κατάταξη των τμημάτων/σχολών με βάση τις βάσεις εισαγωγής είναι ένας ασφαλής τρόπος επιλογής γιατί περιλαμβάνει τις απόψεις/επιλογές χιλιάδων υποψηφίων, ενώ μια ιστορική διερεύνηση της εξέλιξης των βάσεων αναδεικνύει τη δυναμική των τμημάτων και τη προοπτική τους για το μέλλον.

Όμως μια επίσκεψη στις ιστοσελίδες των τμημάτων δίνει πλέον πολύ χρήσιμη πληροφορία και τη δυνατότητα για πιο αντικειμενική αξιολόγηση από τους υποψήφιους των επιλογών τους με βάση τους παρακάτω δέκα παράγοντες που προσδιορίζουν ολιστικά τη ποιότητα και προοπτικές ενός ακαδημαϊκού τμήματος:

(1) Σύγχρονο και επίκαιρο πρόγραμμα σπουδών με πολλαπλές κατευθύνσεις και διεπιστημονική προσέγγιση σπουδών,

(2) Αναγκαία εκπαιδευτικά εργαστήρια και ύπαρξη φροντιστηρίων και εργασιών σε μεγάλο πλήθος μαθημάτων,

(3) Σύνδεση με την αγορά εργασίας, δυνατότητα για επαγγελματική πιστοποίηση γνώσεων/δεξιοτήτων και οργανωμένη πρακτική άσκηση σε επιχειρήσεις/οργανισμούς,

(4) Ακαδημαϊκές πρωτοβουλίες φοιτητών, όπως οργάνωση επιστημονικού συνεδρίου, φοιτητικοί σύλλογοι επιστημονικής επικέντρωσης, συμμετοχή και διακρίσεις φοιτητών σε διαγωνισμούς,

(5) Διεθνής δικτύωση/συνεργασίες με πανεπιστήμια του εξωτερικού και οργανωμένο πρόγραμμα Erasmus για φοίτηση σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια,

(6) Λειτουργία ερευνητικών εργαστηρίων, ύπαρξη διδακτορικού προγράμματος σπουδών και συμμετοχή σε διεθνή ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα,

(7) Οργάνωση μεταπτυχιακών προγραμμάτων σε σύγχρονα επιστημονικά αντικείμενα με καλές προοπτικές απασχόλησης,

(8) Ακαδημαική ποιότητα των καθηγητών με δημοσιεύσεις σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά και διεθνής αναγνώριση του έργου τους σε διεθνή συνέδρια και επιστημονικούς συνδέσμους,

(9) Οργάνωση επιστημόνων συνεδρίων και επαγγελματικών εκδηλώσεων για τους φοιτητές και επιστήμονες,

(10) Αξιολόγηση του τμήματος και των μεταπτυχιακών προγραμμάτων του από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) αλλά και άλλους διεθνούς οργανισμούς.

Υπάρχουν σχολές του μέλλοντος ή/και επαγγέλματα του μέλλοντος;

Τα πανεπιστημιακά τμήματα του μέλλοντος είναι αυτά που δίνουν τα αναγκαία εφόδια στους φοιτητές τους ώστε να είναι συνεχώς ανταγωνιστικοί στην αγορά εργασίας κατά τη διάρκεια όλου του εργασιακού τους βίου. Αυτά τα τμήματα – μεταξύ των άλλων – έχουν τρία χαρακτηριστικά: (1) διεπιστημονική/υβριδική προσέγγιση, (2) έμφαση στις ποιοτικές δεξιότητες και (3) αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών.

Για παράδειγμα στο τμήμα ‘Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας’ του ΟΠΑ – που είναι το κορυφαίο στις βάσεις εισαγωγής στην επιστημονική κατεύθυνση Οικονομικών και Πληροφορικής – δίνουμε έμφαση σε τρεις επιστημονικές προσεγγίσεις ταυτόχρονα: (1) εφαρμοσμένα μαθηματικά στην επίλυση επιχειρηματικών προβλημάτων, (2) ψηφιακές τεχνολογίες για το μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και (3) οργανωσιακές σπουδές για την αντιμετώπιση των επιχειρηματικών προκλήσεων.

Ο συνδυασμός αυτός είναι πολύ απαιτητικός για ένα νέο επιστήμονα, αλλά θεωρούμε ότι είναι αναγκαίος. Παράλληλα για να λειτουργεί αποδοτικά ένας εργαζόμενος στο πολύπλοκο πλέον εργασιακό περιβάλλον θα πρέπει να αναπτύξει αρκετά νωρίς χαρακτηριστικές ποιοτικές δεξιότητες όπως ομαδικότητα, επικοινωνία, επίλυση προβλημάτων, προσαρμοστικότητα, συναισθηματική νοημοσύνη, καινοτομία, δημιουργικότητα κλπ. Ποιο εύκολη είναι η ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων σε εκπαιδευτικό περιβάλλον γιατί επιτρέπει πειραματισμούς και σταδιακή πρόοδο.

Οι σπουδές σε προπτυχιακό επίπεδο καθορίζουν αποκλειστικά την επαγγελματική ζωή των νέων επιστημόνων;

Οι προπτυχιακές σπουδές πλέον δεν καθορίζουν αποκλειστικά την επαγγελματική διαδρομή ενός νέου επιστήμονα. Για παράδειγμα στα 25 Ελληνικά Πανεπιστήμια λειτουργούν 423 τμήματα με τόσα περίπου προπτυχιακά πρόγραμμα σπουδών, αλλά υπάρχουν επίσης 1258 μεταπτυχιακά προγράμματα και πάνω από 1400 βραχυχρόνια εξειδικευμένα προγράμματα στα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης. Μη ξεχνάμε βέβαια τις πολύ περισσότερες δυνατότητες για μεταπτυχιακά στα πανεπιστήμια του εξωτερικού και την δυνατότητα για ηλεκτρονική μάθηση μέσω του Διαδικτύου.

Άρα οι επιλογές για σπουδές μετά το πρώτο πτυχίο είναι πολλαπλές και δίνουν τη δυνατότητα για: (1) upskilling (εξειδίκευση), δηλαδή για ένα απόφοιτο πληροφορικής να ειδικευτεί στη κυβερνοασφάλεια και (2) reskilling (επανειδίκευση), δηλαδή για ένα απόφοιτο μαθηματικό να επανειδικευτεί στο προγραμματισμό εφαρμογών πληροφορικής.

Η πρώτη δυνατότητα καλύπτει τις πολλές εξειδικεύσεις που εμφανίζονται πλέον στα περισσότερα επαγγέλματα και δεν μπορούν να καλυφτούν στο πρώτο πτυχίο. Η δεύτερη δυνατότητα καλύπτει την εργασιακή αποκατάσταση πτυχιούχων από θεωρητικές κυρίως σχολές ή/και με υψηλά ποσοστά ανεργίας που όμως έχουν σημαντικές βασικές γνώσεις/δεξιότητες να εμπλακούν σε νέες ειδικότητες με υψηλή ζήτηση. Για παράδειγμα απόφοιτος σχολής ψυχολογίας να επανειδικευτεί στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, απόφοιτος φιλοσοφικής στο ψηφιακό μάρκετιγκ, απόφοιτος βιολογίας στην ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων, απόφοιτος μηχανικός στη διαχείριση κινδύνου κλπ.

Πώς η ψηφιακή επανάσταση και συγκεκριμένα η Τεχνητή Νοημοσύνη θα επηρεάσει τα σημερινά επαγγέλματα και τις σπουδές σε πανεπιστημιακό επίπεδο;

Τα τελευταία 100 χρόνια κάθε τεχνολογική επανάσταση δημιουργούσε αλλαγές σε διάφορα επαγγέλματα με περισσότερες απαιτήσεις σε γνώσεις και δεξιότητες. Άρα απαιτούσε περισσότερη εξειδίκευση και ουσιαστική γνώση των ψηφιακών εργαλείων. Το εργασιακό πρόσημο ήταν συνήθως θετικό γιατί ενώ μειώνονταν παραδοσιακές θέσεις εργασίας παράλληλα δημιουργούνταν πολύ περισσότερες σε νέες ειδικότητες.

Μέχρι τώρα φαίνεται ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη (κυρίως η generative AI δηλαδή τη γενετική ΤΝ που παράγουν αυτόματα νέο περιεχόμενο με τη μορφή γραπτού κινδύνου) θα επηρεάσει ουσιαστικά πολλά επαγγέλματα που αφορούν τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου, όπως αρχιτέκτονες, προγραμματιστές, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, δημοσιογράφοι κλπ. Η αξιοποίηση σχετικών εργαλείων – όπως το ChatGPT – αυτοματοποιεί συγκεκριμένες χειρονακτικές διαδικασίες σε αυτά τα επαγγέλματα, όμως είναι αναγκαία η παρέμβαση του ειδικού επιστήμονα σε πολλές εξειδικευμένες διαδικασίες που είναι δύσκολο να αυτοματοποιηθούν αλλά και στον ουσιαστικό έλεγχο των προτάσεων των ηλεκτρονικών υπολογιστών γιατί υπάρχουν λάθη ή ελλείψεις στο προτεινόμενο περιεχόμενο.

Άρα κατ ελάχιστο θα πρέπει να ενταχθούν τα μέχρι στιγμής γνωστά εργαλεία ΤΝ στα προγράμματα σπουδών ώστε να αναμορφωθεί το περιεχόμενο τους και να προετοιμάζονται οι επιστήμονες για εξειδικευμένες διεργασίες με υψηλότερη προστιθέμενη αξία.

Ο Γεώργιος Ι. Δουκίδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών