Ουκρανία: Ένα μήνα προθεσμία για να γλιτώσει την πτώχευση

Ο πόλεμος εξακολουθεί να επιβαρύνει σοβαρά την οικονομία της Ουκρανίας. Το ΑΕΠ της χώρας είναι κατά ένα τέταρτο μικρότερο από ό,τι την παραμονή της εισβολής του Βλαντιμίρ Πούτιν, η κεντρική τράπεζα εξαντλεί τα συναλλαγματικά αποθέματα και οι πρόσφατες επιθέσεις της Ρωσίας σε κρίσιμες υποδομές έχουν συμπιέσει τις προβλέψεις για την ανάπτυξη. «Οι ισχυροί στρατοί», προειδοποίησε ο Σεργκί Μαρτσένκο, υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας, στις 17 Ιουνίου, «πρέπει να υποστηρίζονται από ισχυρές οικονομίες», σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist.

Μετά την απόφαση των Αμερικανών βουλευτών τον Απρίλιο να εγκρίνουν καθυστερημένα ένα πακέτο χρηματοδότησης ύψους 60 δισ. δολαρίων, η Ουκρανία δεν πρόκειται να ξεμείνει από όπλα. Με τον καιρό, τα οικονομικά του κράτους θα ενισχυθούν επίσης από τα σχέδια της G7, που ανακοινώθηκαν στις 13 Ιουνίου, να χρησιμοποιηθούν περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που έχουν δεσμευτεί σε δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να δανειοδοτηθούν με άλλα 50 δισ. δολάρια. Το πρόβλημα είναι ότι η Ουκρανία αντιμετωπίζει κρίση ρευστότητας -και μάλιστα άμεσα.

ΕΕ: Ετοιμάζει δασμούς σε αυγά και ζάχαρη για την Ουκρανία

Ουκρανία: Αναστολή πληρωμών

Τα τελευταία δύο χρόνια, οι πιστωτές της Ουκρανίας έχουν συμφωνήσει να αναστείλουν τις πληρωμές για την εξυπηρέτηση του χρέους. Η ελάφρυνση -τόσο από τους κρατικούς όσο και από τους ιδιώτες δανειστές- ανέρχεται στο 15% του ΑΕΠ ετησίως. Πράγματι, αν απαιτούνταν πληρωμές, θα ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη δαπάνη του κράτους, μετά την άμυνα. Τώρα, ωστόσο, το μορατόριουμ από ιδιώτες ξένους ομολογιούχους, μεταξύ των οποίων η Amundi, ένας γαλλικός διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων, και η PIMCO, ένας αμερικανικός, πρόκειται να λήξει την 1η Αυγούστου.

Έτσι, η Ουκρανία έχει ένα μήνα για να αποφύγει τη χρεοκοπία. Το ΔΝΤ επιθυμεί ο κ. Μαρτσένκο να διαπραγματευτεί μια απομείωση, αλλά μια συμφωνία φαίνεται απίθανη στον διαθέσιμο χρόνο. Εάν η Ουκρανία χρεοκοπήσει, αυτό θα αντικατοπτρίζει μια ανησυχητική έλλειψη πίστης μεταξύ των ιδιωτών επενδυτών όσον αφορά τη δέσμευση της Δύσης. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μπορούσε να σημάνει καταστροφή για την ανάκαμψη της χώρας.

Αναδιαρθρώσεις εν μέσω πολέμου

Λίγες αναδιαρθρώσεις έχουν πραγματοποιηθεί εν μέσω πολέμου. Οι χώρες το κάνουν για να εξασφαλίσουν την πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές, η οποία απαιτεί διαχειρίσιμα χρέη. Μια γρήγορη αναδιάρθρωση διαρκεί μήνες και οι πιστωτές δεν είναι ποτέ πρόθυμοι να παραιτηθούν από τις απαιτήσεις τους. Αλλά η Ουκρανία έχει αποκλειστεί από τις κεφαλαιαγορές από την έναρξη του πολέμου, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει επείγουσα ανάγκη για τις διαδικασίες. Τον Ιούνιο ο κ. Μαρτσένκο προσέφερε στους πιστωτές μια συμφωνία που μείωνε κατά 60% την παρούσα αξία των χρεών της. Οι πιστωτές απάντησαν ψύχραιμα ότι θεωρούσαν το 22% πιο λογικό.

Η Ουκρανία χρειάζεται απεγνωσμένα δημοσιονομικό χώρο. Στο τέλος του έτους, ο λόγος του χρέους της προς το ΑΕΠ θα προσεγγίσει το 94%, ποσοστό υψηλό για μια οικονομία με το δύσκολο οικονομικό ιστορικό της και το μέγεθός της. Τα ποσά που παρέχουν οι σύμμαχοι είναι εντυπωσιακά, αλλά έρχονται με τη μορφή πυροβολικού, αρμάτων μάχης και δεσμευμένων κονδυλίων και όχι μετρητών. Μόνο 8 δισεκατομμύρια δολάρια από το πρόσφατο πακέτο της Αμερικής θα πάνε απευθείας στην κυβέρνηση της Ουκρανίας, ποσό που ισοδυναμεί με λίγο περισσότερο από το ένα τέταρτο των ετήσιων δαπανών της Ουκρανίας για κοινωνικές παροχές, και ακόμη και αυτό έχει τη μορφή δανείου. Η ΕΕ σχεδιάζει να προσφέρει λίγα περισσότερα, αλλά και πάλι μόνο 38 δισ. δολάρια για τρία χρόνια.

Δεν υπάρχουν χρήματα

Παρόλο που η μείωση που επιθυμεί η Ουκρανία είναι μέτρια -12 δισ. δολάρια από το 2024 έως το 2027- η χώρα δεν έχει καθόλου χρήματα για να τα διαθέσει αν δεν της επιτραπεί. Με μια συμφωνία αναδιάρθρωσης τόσο δραστική όσο αυτή που πρότεινε η Ουκρανία και απέρριψαν οι ομολογιούχοι, η χώρα θα μπορούσε μόλις να τα βγάλει πέρα, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Από την πλευρά τους, οι κάτοχοι ομολόγων διερωτώνται πώς μπορεί το Ταμείο να είναι τόσο σίγουρο, ιδίως από τη στιγμή που η ανάλυσή του είναι πλέον μερικούς μήνες ξεπερασμένη.

Ελλείψει συμφωνίας, η Ουκρανία έχει δύο επιλογές. Η μία είναι να διαπραγματευτεί παράταση στο πάγωμα της εξυπηρέτησης του χρέους της, όπως έχει ήδη κάνει με τους επίσημους πιστωτές, οι οποίοι θα παραιτηθούν από τις πληρωμές μέχρι το 2027. Η άλλη είναι να χρεοκοπήσει. Αυτό μπορεί να ακούγεται δραστικό, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει μικρή διαφορά μεταξύ των σεναρίων. Είτε έτσι είτε αλλιώς, οι πληρωμές της Ουκρανίας δεν θα συνεχιστούν.

Η επιφυλακτικότητα και ο Τραμπ

Η επιφυλακτικότητα των επενδυτών του ιδιωτικού τομέα δεν αντανακλά μόνο τις οικονομικές προοπτικές της Ουκρανίας. Σε μια κανονική αναδιάρθρωση, οι πιστωτές ποντάρουν στις οικονομικές προοπτικές μιας χώρας. Ο δανεισμός σε έναν δανειολήπτη που βρίσκεται σε πόλεμο συνεπάγεται και ένα δεύτερο στοίχημα: ότι θα κερδίσει. «Πρέπει να υπάρχει μια χώρα για να αποπληρώσει στο τέλος αυτής της διαδικασίας», όπως σημειώνει ένας ομολογιούχος. Πολλά εξαρτώνται από την έκταση της δυτικής υποστήριξης. Οι φορολογούμενοι μπορεί να κουραστούν να δίνουν δισεκατομμύρια. Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ήταν επιφυλακτικός για τα ποσά που εκταμιεύονται, φαίνεται όλο και πιο πιθανό να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο. Τα συνήθη μοντέλα του ΔΝΤ δυσκολεύονται να λάβουν υπόψη τέτοιους παράγοντες.

Οι ομολογιούχοι είναι επίσης επιφυλακτικοί όσον αφορά τα σχέδια για τη μακροπρόθεσμη ανοικοδόμηση της Ουκρανίας σε περίπτωση νίκης. Αν και οι σύμμαχοι και το ΔΝΤ έχουν υποστηρίξει ότι η αναδιάρθρωση τώρα θα επιτρέψει στην Ουκρανία να επανέλθει στις χρηματοπιστωτικές αγορές μόλις τελειώσει ο πόλεμος και οι σύμμαχοί της διαγράψουν τα χρέη, οι επενδυτές δεν είναι πεπεισμένοι ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί ποτέ. Αντίθετα, πιστεύουν ότι μια αναδιάρθρωση θα είναι η πρώτη από τις πολλές προσπάθειες των συμμάχων της Ουκρανίας να μεταφέρουν το οικονομικό βάρος του πολέμου και το κόστος της ανοικοδόμησης από τις κυβερνήσεις στον ιδιωτικό τομέα.

Ανησυχητική προοπτική

Μεγάλο μέρος της ανάκαμψης της Ουκρανίας -συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής των βασικών υποδομών, των κτιρίων των πόλεων, καθώς και της εκπαίδευσης των ανθρώπων για την ανοικοδόμηση της χώρας- δεν θα αποφέρει ποτέ κέρδη και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να επωμιστούν οι σύμμαχοι της χώρας. Το σημερινό αδιέξοδο δημιουργεί μια ανησυχητική προοπτική: ότι η δυσπιστία μεταξύ αυτών και των ιδιωτών επενδυτών θα επιβραδύνει την πρόοδο. Ο κ. Μαρτσένκο είχε δίκιο να υπενθυμίσει στους εμπορικούς πιστωτές της Ουκρανίας ότι ο στρατός μιας χώρας είναι τόσο ισχυρός όσο η οικονομία που βρίσκεται πίσω του. Θα μπορούσε επίσης να υπενθυμίσει στους συμμάχους της Ουκρανίας ότι η οικονομία μιας χώρας είναι τόσο ισχυρή όσο και ο στρατός που την διατηρεί.