Πληθωρισμός και «shrinkflation»: διπλό χτύπημα στην αγοραστική δύναμη

«Δεν με νοιάζει, εγώ 20 ευρώ θα βάζω στο βενζινάδικο» έλεγε το παλιό ανέκδοτο γι’ αυτόν που αδιαφορούσε για τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων, αφού ίδιας αξίας βενζίνη θα βάζει πάντα στο αυτοκίνητό του.

Η ποσότητα που του έβαζε ο βενζινάς βέβαια διέφερε, όπως και η συχνότητα των επισκέψεών του στο πρατήριο, αλλά αυτά ήταν ψιλά γράμματα. Η αίσθηση του καταναλωτή ήταν ότι όλα πάνε καλά, ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει.

Τουρκία: Yποχωρεί ο πληθωρισμός για πρώτη φορά εδώ και οχτώ μήνες

Οι εταιρείες συσκευασμένων προϊόντων εκμεταλλεύονται με μεγάλη επιτυχία την ψευδαίσθηση της κανονικότητας που δίνει στον καταναλωτή η διαπίστωση ότι τα χρήματα που βγάζει από το πορτοφόλι δεν αυξάνονται. Έτσι, αντί να αυξήσουν τις τιμές μειώνουν την ποσότητα του προϊόντος που περιέχει η συσκευασία. Το καλάθι του σούπερ μάρκετ που φτάνει στο ταμείο είναι γεμάτο όπως στο παρελθόν, αλλά με «έξυπνες» συσκευασίες. Με καμπυλότητες, με κοιλότητες και με «κενά αέρος», που τα κάνουν να μοιάζουν γεμάτα και τέλος πάντων κανονικά.

Υποχρεούται βέβαια η εταιρεία τροφίμων, απορρυπαντικών ή άλλων προϊόντων να αναγράφει στη συσκευασία ότι αυτή περιέχει 450 γραμμάρια ζάχαρης, φέρ’ ειπείν, ή 125 γραμμάρια καφέ. Αν ο καταναλωτής αντιληφθεί ότι οι παλαιότερες συσκευασίες της ιδιας εταιρείας περιείχαν 500 γραμμάρια ζάχαρης και 150 καφέ και πωλούνταν στην ίδια τιμή, μπράβο του. Συνειδητοποιεί ότι αγόρασε με τα ίδια χρήματα 10% λιγότερη ζάχαρη και 16,6% λιγότερο καφέ και έχει ένα καλό λόγο για να βρίζει την εταιρική κερδοσκοπία.

Οι καταναλωτές όμως συνήθως δεν διαβάζουν τα ψιλά γράμματα. Τα διαβάζει για λογαριασμό τους ο καθηγητής Οικονομίας και Χρηματοοικονομικών Κεντέν Ντεμέ, συνιδρυτής του Congrès UPI (Université de la Pensée & de l’Investissement), ο οποίος υπολόγισε ότι με τον πληθωρισμό ένα καλάθι του νοικοκυριού που κόστιζε 100 ευρώ το 2004, κοστίζει σήμερα 143 ευρώ (μιλά βέβαια για τη χώρα του). Αλλά αν ληφθεί υπόψη η συρρίκνωση του μεγέθους των τυποποιημένων προϊόντων, το κόστος είναι ακόμα μεγαλύτερο για τους καταναλωτές.

Σύμμαχος ο διανομέας

Το φαινόμενο που καθιερώθηκε να περιγράφεται με τον αγγλικό όρο «Shrinkflation» από το shrink (συρρικνώνω) και το δεύτερο συνθετικό του inflation (πληθωρισμός) «έχει επισημανθεί ευρέως τους τελευταίους μήνες από την κυβέρνηση ως υπεύθυνο για την υποβάθμιση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών», σημειώνει η ρεπόρτερ της «Le Figaro» Εμά Κονφρέρ.

Η ρεπόρτερ μιλά βέβαια για τη γαλλική κυβέρνηση, την απερχόμενη όπως όλα δείχνουν μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών της περασμένης Κυριακής, η οποία δεν άφησε τα πράγματα στην τύχη τους. Έτσι, από τη Δευτέρα, 1η Ιουλίου, τα γαλλικά σούπερ μάρκετ με εμβαδόν άνω των 400 τ.μ. υποχρεούνται να αναρτούν ευανάγνωστες ανακοινώσεις που θα αναγράφουν τα προϊόντα, τρόφιμα ή άλλα, στα οποία παρατηρείται «μείωση της ποσότητας αλλά όχι της τιμής τους».

Έχουν εδώ και χρόνια τα γαλλικά σούπερ μάρκετ τη νομική υποχρέωση να ειδοποιούν τους πελάτες τους σε περιπτώσεις που οι προμηθευτές τους προχωρούν σε αθέμιτες μεθόδους για να κερδοσκοπήσουν – και το shrinkflation είναι μια απ’ αυτές. Αλλά δεν είχε εφαρμοστεί το μέτρο, καθώς το φαινόμενο δεν είχε φτάσει σε παροξυσμική φάση, όπως μετά την εκτίναξη του πληθωρισμού την τελευταία διετία. Η κυβέρνηση Ατάλ φρόντισε ώστε οι καταναλωτές να έχουν συμμάχους τους μεγάλους διανομείς στην άνιση, σε κάθε περίπτωση, μάχη που δίνουν καθημερινά με την ακρίβεια.

«Επαναπληθωρισμός»

Για τον καθηγητή Κεντέν Ντεμέ το shrinkflation είναι ένας πρόσθετος πληθωριστικός παράγοντας, διότι «αν προσθέσουμε στον πληθωρισμό και τη μείωση του μεγέθους των προϊόντων, η απώλεια αγοραστικής δύναμης για τον καταναλωτή είναι διπλή». Εντάξει, το «διπλή» είναι κάπως υπερβολικό, αλλά η επιβάρυνση δεν είναι διόλου αμελητέα. Εξηγεί ο καθηγητής:

«Ένα καλάθι αγορών που σας κόστιζε 100 ευρώ το 2004 σας κόστιζε σχεδόν 143 ευρώ τον Ιούνιο του 2024. Πρώτη διαπίστωση: παρατηρείτε πολύ σημαντικό πληθωρισμό στο καλάθι αγορών σας σε 20 χρόνια. Ωστόσο, το ποσό αυτό είναι πλασματικό και υποτιμά το βάρος που σηκώνει ο καταναλωτής, δεδομένου ότι δεν περιλαμβάνει την πρακτική του shrinkflation. Έχετε σίγουρα τον ίδιο αριθμό προϊόντων αλλά όχι την ίδια ποσότητα. Έτσι, με την ενσωμάτωση των ποσοτήτων που έχουν εξαφανίσει οι συρρικνωμένες συσκευασίες, για να αποκτήσετε το ίδιο καλάθι αγορών του 2004 δεν πρέπει να ξοδέψετε 143 ευρώ αλλά σχεδόν 167 ευρώ».

Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με την έρευνα του Ντεμέ, τα τυποποιημένα προϊόντα στη γαλλική αγορά περιέχουν πλέον κατά μέσον όρο 14,3% λιγότερο προϊόν. Έχουν συρρικνωθεί δηλαδή οι συσκευασίες κατά 14,3%. Υποθέτει κανείς ότι ανάλογα συμβαίνουν και σε πάμπολλες ακόμα αγορές, διότι οι εφαρμόζοντες το shrinkflation είναι πολυεθνικοί γίγαντες με διεθνή παρουσία.

Η μεθοδολογία της μελέτης

Για να κάνει τους υπολογισμούς του ο Κεντέν Ντεμέ έλαβε υπόψη του μια αύξηση των τιμών κατά 43% σε διάστημα είκοσι ετών, που οφείλεται αποκλειστικά στον επίσημο πληθωρισμό στη Γαλλία (περίπου 1,7% ετησίως). Στη συνέχεια, βασίστηκε σε μια μελέτη που διεξήχθη στον Καναδά τα τελευταία είκοσι χρόνια σε σχεδόν 300 προϊόντα που είχαν υποστεί shrinkflation. Η έρευνα έδειξε μείωση του μεγέθους τους (ακριβέστερα του περιεχομένου τους σε προϊόν) κατά 14,3%.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι αυξήσεις ήταν κραυγαλέες. Ο ερευνητής διαπίστωσε, για παράδειγμα, ότι κάποιες συσκευασίες με τροφή για σκύλους είχαν μειωθεί μέσα σε ένα μόνο έτος από 10 σε 7 κιλά, ενώ η τιμή τους είχε εκτιναχθεί από τα 16,67 ευρώ σε 24,90 ευρώ. Μιλάμε για αύξηση αύξηση 49,7% δίχως να υπολογιστεί το επιπλέον κόστος του μειωμένου προϊόντος που αγοράζει κανείς. Το ρεπορτάζ του «Figaro» δεν μας διαφωτίζει εν προκειμένω για το πραγματικό ποσοστό της αύξησης.

Το δίκιο του προμηθευτή

Ασφαλώς και οι προμηθευτές έχουν τα επιχειρήματά τους. Συχνά αναφέρονται στις αλλαγές που κάνουν στις συνταγές ηθελημένα για λόγους ανταγωνισμού ή υποχρεωτικά για λόγους δημόσιας υγείας. Αναφέρονται επίσης στην αύξηση του κόστους των πρώτων υλών, κάτι που ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει.
Τα επιχειρήματα αυτά έχουν να κάνουν όμως με τους λόγους των ανατιμήσεων των προϊόντων. Δεν αναφέρονται στο shrinkflation, στο οποίο καταφεύγουν πιθανότατα για να μην εκτιναχθεί η τιμή μιας συσκευασίας στην στρατόσφαιρα και τρομοκρατηθεί τελείως ο καταναλωτής, που ευλόγως θα αρχίσει να αναζητεί εναλλακτικά προϊόντα ή και να σκέπτεται να πάψει τελείως να καταναλώνει κάποια άλλα.

Η τιμή ανά κιλό

«Οι διανομείς, από την πλευρά τους, θέλουν να είναι καθησυχαστικοί», γράφει η Εμά Κονφρέρ του «Figaro», αναφέροντας ως παράδειγμα την αλυσίδα Coopérative U, η οποία σημειώνει ότι οι αναφορές για shrinkflation αφορούν λιγότερα από δέκα προϊόντα από τα χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες που προσφέρει ένα μεγάλο σούπερ μάρκετ.

Όσο για την Carrefour, τα στελέχη της δηλώνουν ότι έχουν θέσει σε εφαρμογή μια διαδικασία που αποσκοπεί στον εντοπισμό των «δυνητικά επηρεαζόμενων προϊόντων» από τη συρρίκνωση των συσκευασιών με τις οποίες διατίθενται. «Ωστόσο, ούτε τα Carrefour, ούτε τα Mousquetaires/Intermarché έχουν εντοπίσει προϊόντα τα οποία έχουν υποστεί shrinkflation», γράφει η γαλλίδα ρεπόρτερ, προσθέτοντας ότι οι δύο φίρμες διαβεβαιώνουν ότι θα σεβαστούν το κυβερνητικό διάταγμα και θα προχωρήσουν σε σχετικές αναφορές τους επόμενους μήνες.

Κατόπιν όλων αυτών, «η μόνη συμβουλή για τον καταναλωτή παραμένει να κοιτάζει την τιμή ανά κιλό τού κάθε προϊόντος και αυτή να προσπαθεί να συγκρατεί, ώστε να μην χάνεται στον κυκεώνα των επιχειρηματικών τεχνασμάτων», συνοψίζει ο καθητητής Κεντέν Ντεμέ. Ευτυχώς η τιμή ανά κιλό αναγράφεται σε όλες τις συσκευασίες τυποποιημένων ή συσκευασμένων προϊόντων, έστω και με μικρότερους χαρακτήρες