Κλιματική κρίση: Βάζει «φωτιά στις τιμές των τροφίμων – Ο ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών

Μπορεί οι ειδικοί επιστήμονες να προειδοποιούν δεκαετίες τώρα για την κλιματική κρίση, αλλά ουδείς αντιλαμβανόταν στο μέγεθός του τους κινδύνους. Ούτε και τις συνέπειες, μέχρι πολύ πρόσφατα, όταν δηλαδή άρχισε ο κόσμος να βλέπει τη ραγδαία αύξηση των τιμών των τροφίμων να επηρεάζει την αγοραστική του δύναμη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η δυσκολία των ελαιοπαραγωγών της Μεσογείου, όπως αναφέρει ανάλυση των Financial Times, η οποία έχει ωθήσει φέτος τις τιμές σε υψηλά 20 ετών. Και δεν είναι το μόνο. Από τα πορτοκάλια της Βραζιλίας μέχρι το κακάο στη δυτική Αφρική και τον καφέ στο Βιετνάμ, οι μόνιμα μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής μειώνουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών, συμπιέζουν τις προμήθειες και ανεβάζουν τις τιμές.

Κλιματική κρίση: Το απρόβλεπτο κόστος στην οικονομία

Κατά τον Adam Davis, συνιδρυτή του παγκόσμιου γεωργικού hedge fund Farrer Capital, η κλιματική αλλαγή συνέβαλε στην αύξηση των τιμών για έναν μακρύ κατάλογο προϊόντων διατροφής που διαπραγματεύονται σε υψηλότερα επίπεδα φέτος. «Το σιτάρι αυξήθηκε κατά 17%, το φοινικέλαιο κατά 23%, η ζάχαρη κατά 9% και το χοιρινό κατά 21%», υπενθύμισε. Για τον καταναλωτή, «η επίδραση αυτών των υψηλών τιμών των βασικών εμπορευμάτων δεν εξαφανίζεται».

«Υπάρχει σημαντική επίδραση από την κλιματική αλλαγή στις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων», διαπιστώνει και ο Frederic Neumann, επικεφαλής οικονομολόγος για την Ασία στην HSBC. «Είναι εύκολο να απορρίψουμε μεμονωμένα γεγονότα, αλλά μόλις είδαμε μια τέτοια αλληλουχία γεγονότων και διαταραχών που, φυσικά, προστίθενται στον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής», πρόσθεσε.

Τέτοια επαναλαμβανόμενα γεγονότα έχουν ως αποτέλεσμα «μόνιμο αντίκτυπο στην ικανότητα παροχής τροφής», υποστηρίζει ο Neumann. Οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων όταν θεωρούνταν προσωρινές γίνονται πηγή επίμονων πληθωριστικών πιέσεων.

Κλιματική κρίση : Πώς επιδρά στον πληθωρισμό

Παγκοσμίως, οι ρυθμοί πληθωρισμού των τροφίμων θα μπορούσαν να αυξηθούν έως και 3,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως μέσα στην επόμενη δεκαετία περίπου ως αποτέλεσμα υψηλότερων θερμοκρασιών, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Potsdam Institute for Climate Impact Research.

Αυτό θα σημαίνει αύξηση του συνολικού ετήσιου πληθωρισμού έως και 1,18 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2035, σύμφωνα με τη μελέτη, η οποία χρησιμοποίησε ιστορικά στοιχεία από 121 χώρες από το 1996 έως το 2021 για να μοντελοποιήσει μελλοντικά σενάρια πληθωρισμού. Ο παγκόσμιος νότος αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο.

Το ερώτημα είναι πώς μπορεί να επηρεάσει αυτό τη νομισματική πολιτική. Πολλές κεντρικές τράπεζες αποκλείουν τις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας από τον λεγόμενο πυρήνα του πληθωρισμού, το μέτρο που παρακολουθούν πιο προσεκτικά, λόγω της αστάθειάς τους.

Αλλά τώρα που η κλιματική αλλαγή αρχίζει να προκαλεί συνεχείς πληθωριστικές πιέσεις, αυξάνεται η συζήτηση για το εάν οι ρυθμιστές των επιτοκίων θα πρέπει να εστιάζουν εκεί περισσότερο – κυρίως επειδή ο αντίκτυπος της αύξησης των τιμών των τροφίμων γίνεται έντονα αισθητός στους απλούς πολίτες.

Μάλιστα, κατά τον David Barmes, συνεργάτη πολιτικής στο Ινστιτούτο Ερευνών Grantham του London School of Economics για την Κλιματική Αλλαγή και το Περιβάλλον, η θέση ότι «εκρήξεις» του πληθωρισμού των τροφίμων είναι προσωρινές «δεν πρόκειται να είναι πλέον χρήσιμη προσέγγιση».

Έτσι, κατά τον Neumann προβλέπει οι πιο συχνές διακοπές στον εφοδιασμό τροφίμων «θα αναγκάσουν τις κεντρικές τράπεζες να ανταποκριθούν, οδηγώντας σε πιο ασταθή επιτόκια και πιθανώς υψηλότερα επίπεδα με την πάροδο του χρόνου».

Τα τρόφιμα επίσης, αποτελούν μεγαλύτερο μερίδιο των δαπανών των νοικοκυριών στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – μερικές φορές έως και 50% του δείκτη τιμών καταναλωτή – που σημαίνει ότι οποιαδήποτε αύξηση των τιμών έχει ενισχυμένη επίδραση στον συνολικό πληθωρισμό, σύμφωνα με τον Neumann της HSBC. Οι υψηλότερες τιμές των τροφίμων μειώνουν επίσης τα διαθέσιμα χρήματα για άλλα είδη, περιορίζοντας τις ευρύτερες καταναλωτικές δαπάνες.

Ποιες χώρες θα επηρεαστούν περισσότερο

Ο κόσμος οδεύει στο να δει υψηλότερες θερμοκρασίες έως και 2,9 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα – σχεδόν διπλάσιο από τον στόχο που συμφωνήθηκε στις συνομιλίες του Παρισιού για το κλίμα το 2015, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση που δημοσιεύτηκε από το πρόγραμμα του ΟΗΕ για το περιβάλλον.

Ο ρυθμός αυτής της θέρμανσης αυξάνεται επίσης. Πέρυσι ήταν η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί, αλλά μπορεί να επισκιαστεί από την τρέχουσα καθώς οι θερμοκρασίες εκτινάσσονται σχεδόν στους 50 βαθμούς Κελσίου στην Ινδία και την Ευρώπη.

Η γεωργία είναι ένας από τους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο. Κατά την επόμενη δεκαετία, ορισμένες από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες στον κόσμο μπορεί να είναι ελλιπείς καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας και τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα εμποδίζουν τη συγκομιδή.

Οι αποδόσεις σιταριού, για παράδειγμα, μειώνονται δραστικά όταν οι θερμοκρασίες της άνοιξης ξεπεράσουν τους 27,8 C, ωστόσο μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι οι μεγάλες σιτοκαλλιεργητικές περιοχές της Κίνας και των ΗΠΑ βίωναν θερμοκρασίες πολύ μεγαλύτερες από αυτήν όλο και πιο συχνά.

Καύσωνες που αναμενόταν να συμβούν μία φορά κάθε εκατό χρόνια το 1981 αναμένονται τώρα κάθε έξι χρόνια στις μεσοδυτικές ΗΠΑ και κάθε 16 χρόνια στη βορειοανατολική Κίνα, σύμφωνα με έρευνα της Σχολής Επιστήμης και Πολιτικής Διατροφής Friedman στο Πανεπιστήμιο Tufts.

Το ρύζι, η σόγια, το καλαμπόκι και οι πατάτες είναι μεταξύ άλλων βασικών προϊόντων που θα μπορούσαν να δουν την πτώση των αποδόσεων. Οι πλημμύρες στο Πακιστάν το 2022 αποδεκάτισαν τους ορυζώνες της χώρας, ενώ η κλιματική αλλαγή έχει επιδεινώσει τις επιπτώσεις του φαινομένου της θερμοκρασίας της θάλασσας El Niño, το οποίο επέστρεψε πέρυσι, με αποτέλεσμα χαμηλές αποδόσεις σε ζάχαρη, καφέ και κακάο.

Οι αλλαγές στο κλίμα και τα καιρικά πρότυπα μεταβάλλουν επίσης τις καλλιεργητικές περιόδους και δημιουργούν νέες πιέσεις από παράσιτα και ασθένειες. Στην Γκάνα και την Ακτή του Ελεφαντοστού, που παράγουν τα δύο τρίτα των κόκκων κακάο στον κόσμο, οι έντονες βροχοπτώσεις το περασμένο καλοκαίρι δημιούργησαν τις ιδανικές υγρές συνθήκες για να ευδοκιμήσει η ασθένεια του μαύρου λοβού – μια μυκητιακή λοίμωξη που σαπίζει τους λοβούς κακάο.

Βέβαια, ορισμένες περιοχές ή χώρες μπορεί να είναι σε θέση να καλλιεργήσουν περισσότερες καλλιέργειες ως αποτέλεσμα των αλλαγών στο κλίμα, εκτιμούν οι ειδικοί, αναφέροντας μεταξύ άλλων παραδειγμάτων την οινοποίηση στην Αγγλία. Άλλα μέρη του κόσμου μπορεί να είναι σε θέση να προσαρμοστούν μεταβαίνοντας σε πιο ανθεκτικές καλλιέργειες ή πιο πρόσφατα αναπτυγμένες ποικιλίες ανθεκτικές στην ξηρασία.