Βρετανία: Γιατί «έστριψε» Κεντροαριστερά – Ή μήπως όχι;

Η απόφαση πολιτών στη Βρετανία να παραχωρήσουν στο κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα κοινοβουλευτική πλειοψηφία (μετά από 14 συνεχή χρόνια στο Συντηρητικό) έρχεται την ίδια στιγμή που η Ευρώπη βρίσκεται σε γενικές γραμμές υπό την επιρροή αυτού που ορισμένοι αποκαλούν δεξιό λαϊκιστικό κύμα.

Ενώ η Μεγάλη Βρετανία και η ηπειρωτική Ευρώπη οδεύουν προς διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις, οι αναλυτές, σύμφωνα με δημοσίευμα του CNBC, λένε ότι η κινητήρια δύναμη πίσω από την αλλαγή των προτύπων στις κάλπες είναι κατά βάση η ίδια: οι ψηφοφόροι επιθυμούν απεγνωσμένα την αλλαγή. «Υπάρχει και πάλι μια τάση κατά του κατεστημένου στην Ευρώπη», δήλωσε στο CNBC ο Dan Stevens, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Exeter. Ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο εκάστοτε επικεφαλής, είπε ο Stevens, «υπάρχει απλώς μια γενική δυσαρέσκεια και επιθυμία για αλλαγή». Αξιοποιώντας το πνεύμα της εποχής ανάμεσα στους Βρετανούς ψηφοφόρους, το Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου χρησιμοποίησε την «αλλαγή» ως σύνθημα για τους ψηφοφόρους.

Βρετανία: Τι περιμένει το Σίτι από τους Εργατικούς – Πως θα κινηθούν στερλίνα, ομόλογα και μετοχές

Η αντίθεση της Βρετανίας με την Ευρώπη

Στις ευρωεκλογές του περασμένου μήνα εξελέγη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένας ιστορικός αριθμός βουλευτών από σκληρά δεξιά και ακροδεξιά κόμματα. Τα αποτελέσματα προκάλεσαν τέτοιο χάος που ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προκήρυξε πρόωρες βουλευτικές εκλογές στη χώρα του, τον πρώτο γύρο των οποίων κέρδισε ο ακροδεξιός Εθνικός Συναγερμός την περασμένη εβδομάδα.

Μια κυβέρνηση αποτελούμενη από ακροδεξιά στελέχη σχηματίστηκε στην Ολλανδία αυτή την εβδομάδα. Στην Ιταλία ηγείται ο πιο δεξιός ηγέτης από την εποχή της διακυβέρνησης του φασίστα ηγέτη του πολέμου Μπενίτο Μουσολίνι. Αυτές οι εκλογικές νίκες και η προοπτική λαϊκιστών δεξιών στην εξουσία δεν αποτελούν πλέον έκπληξη στις ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με δημοσίευμα του CNN.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτή την άνοδο του λαϊκισμού, συχνά μοναδικοί σε κάθε χώρα. Αλλά σε γενικές γραμμές, πολλές ευρωπαϊκές χώρες υποφέρουν από υποτονικές οικονομίες, υψηλή μετανάστευση και υψηλότερες τιμές ενέργειας, που οφείλονται εν μέρει στην προσπάθεια για καθαρό μηδενικό ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Οι λαϊκιστές πολιτικοί κατηγορούν συχνά την Ευρωπαϊκή Ένωση για τα εθνικά δεινά και δίνουν οξυγόνο σε έναν ολοένα και πιο ευρωσκεπτικιστικό εθνικό λόγο.

Αντιστέκεται η Βρετανία

Γιατί, λοιπόν, η Βρετανία, η μόνη χώρα όπου ο ευρωσκεπτικισμός οδήγησε σε δημοψήφισμα για την ένταξη στην ΕΕ, αντιστέκεται σε αυτή την τάση;

Η στροφή προς τα αριστερά έρχεται μετά από μια ταραχώδη περίοδο στη βρετανική πολιτική κατά τη διάρκεια της τελευταίας σειράς κυβερνήσεων των Συντηρητικών, με τις ανησυχίες για τη μετανάστευση και τον ευρωσκεπτικισμό να κορυφώνονται στο δημοψήφισμα του 2016 για την έξοδο από την ΕΕ. Ακολούθησαν περισσότερες προκλήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, του πολέμου στην Ουκρανία και της κρίσης του κόστους ζωής. Μέχρι τη στιγμή που προκηρύχθηκαν οι βρετανικές εκλογές, οι Βρετανοί είχαν απλώς βαρεθεί, είπαν οι αναλυτές, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα του CNBC.

Ο Επικεφαλής των Εργατικών Κιρ Στάρμερ

Παρά την έκταση της νίκης των Εργατικών, είναι σαφές από τα αποτελέσματα ότι η βρετανική δεξιά απέχει πολύ από το να είναι… νεκρή, αναφέρει από την πλευρά του το CNN. Το Συντηρητικό Κόμμα, παρά την αναμφισβήτητα απογοητευτική βραδιά του, πρόκειται να ξεπεράσει τις προσδοκίες πολλών δημοσκοπήσεων κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ορισμένες από τις οποίες προέβλεπαν ότι θα κέρδιζε λιγότερες από 100 έδρες – κάτι που θα αποτελούσε πραγματικά επική καταστροφή.

Αλλαγή σκηνικού

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι το μόνο που αναζητά μια πολιτική αλλαγή σκηνικού. Μια παρόμοια μετατόπιση έχει παρατηρηθεί σε μεγάλο μέρος της δυτικής και ανατολικής Ευρώπης τα τελευταία χρόνια, με τα σκληρά δεξιά λαϊκιστικά και εθνικιστικά κόμματα να αναστατώνουν και να ανατρέπουν το παλιό πολιτικό κατεστημένο.

Η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία και η Γαλλία είδαν όλα τα ακροδεξιά κόμματα – όπως το Fratelli d’Italia, το Κόμμα για την Ελευθερία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία ή ο Εθνικός Συναγερμός – να ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις ή να κερδίζουν εκλογές.

Η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζιόρτζια Μελόνι

Τέτοια κόμματα εμφανίστηκαν συχνά ως παρατάξεις διαμαρτυρίας, με αντι-μεταναστευτική ή ευρωσκεπτικιστική πλατφόρμα, αλλά έκτοτε έχουν υιοθετήσει μια πιο mainstream προσέγγιση για να προσελκύσουν ένα ευρύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος, το οποίο ανησυχεί για ευρύτερα θέματα οικουμενικού χαρακτήρα, όπως οι θέσεις εργασίας, η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η εθνική ταυτότητα και η οικονομία.

Το τελευταίο ζήτημα αποτελεί έναν ιδιαίτερο μοχλό αλλαγής της ψήφου, με την αύξηση του κόστους των τροφίμων και της ενέργειας και τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών να έχουν τον πιο άμεσο και αποφασιστικό αντίκτυπο στους ψηφοφόρους.

Η ανάδυση του Φάρατζ

Πίσω στη Βρετανία, ένα άλλο κόμμα που έχει ξεπεράσει τις δημοσκοπικές προσδοκίες είναι το λαϊκιστικό δεξιό κόμμα Reform UK, με επικεφαλής τον επί μακρόν μπελά των Συντηρητικών Νάιτζελ Φάρατζ, ο οποίος είναι ίσως πιο γνωστός αυτές τις μέρες για τη φιλία του με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Πριν από αυτό, του πιστώθηκε ότι κατέστησε δυνατό το Brexit μετά από δεκαετίες εκστρατείας κατά της συμμετοχής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ.

Η πολιτική επιτυχία του Φάρατζ μέχρι σήμερα έχει έρθει χωρίς να κατέχει κοινοβουλευτική έδρα. Τώρα όχι μόνο κέρδισε ο ίδιος μια έδρα, αλλά θα έχει και μια μικρή ομάδα συναδέλφων έτοιμη να εκτοξεύσει «ρουκέτες» κατά του ηγέτη των Εργατικών Κιρ Στάρμερ. Παρόλο που αυτό μπορεί να φαίνεται ασήμαντο σε σύγκριση με την τριψήφια πλειοψηφία του Στάρμερ, ο Φάρατζ αναμφίβολα θα επηρεάσει τη συζήτηση για τη μελλοντική κατεύθυνση του Συντηρητικού Κόμματος, ενδεχομένως σέρνοντάς το πιο δεξιά.

Ο ηγέτης του Reform UK Ν’αιτζελ Φάρατζ

Είναι πιθανόν η διάσπαση της δεξιάς από τον Φάρατζ να βοήθησε στην πραγματικότητα τον Στάρμερ στο δρόμο του προς μια τόσο μεγάλη νίκη. Μια περίεργη ιδιορρυθμία της βρετανικής πολιτικής είναι ότι το ποσοστό των ψήφων που λαμβάνει ένα κόμμα δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε έδρες. Κάθε έδρα κρίνεται ξεχωριστά, ενώ νικητής είναι ο υποψήφιος με τις περισσότερες ψήφους, οι οποίες συχνά είναι λιγότερες από 50%.

Και με το Reform UK να σημειώνει καλές επιδόσεις σε πολλές από τις έδρες που κέρδισαν οι Εργατικοί, η σκληρή δεξιά όχι μόνο θα είναι αδύνατο να αγνοηθεί σε αυτό το κοινοβούλιο, αλλά θα μπορούσε εύκολα να δει την επιρροή της να αυξάνεται περαιτέρω.

Η Βρετανία υποφέρει από πολλά από τα ίδια προβλήματα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αν ο Στάρμερ αποτύχει ως πρωθυπουργός, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η λαϊκίστικη Δεξιά να συνεχίσει να αιχμαλωτίζει τη την προτίμηση του κοινού, όπως συνέβη και αλλού στην Ευρώπη.

Ψήφος διαμαρτυρίας

Πολλοί πολιτικοί εμπειρογνώμονες αποδίδουν την άνοδο της σκληρής δεξιάς στην Ευρώπη στην επιθυμία των ψηφοφόρων να διαμαρτυρηθούν κατά του πολιτικού status quo και των συχνά μακροχρόνιων κατεστημένων προσώπων και κομμάτων του.

Πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι, αν και τα ακροδεξιά πολιτικά κόμματα στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία σημείωσαν κέρδη στις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν είχαν επίσης τόσο καλές επιδόσεις όσο αναμενόταν.

«Αν έχεις πολύ κακές οικονομικές επιδόσεις, τότε θα περίμενες ότι το πολιτικό εκκρεμές θα ταλαντευόταν, και όταν ταλαντεύεται, πηγαίνει στην άλλη πλευρά από εκεί που βρίσκεται σήμερα… Ταλαντεύεται επειδή οι άνθρωποι είναι σκληροί και εκνευρισμένοι. Είναι τόσο απλό», δήλωσε στο CNBC ο Κρίστοφερ Γκράνβιλ, διευθύνων σύμβουλος του EMEA.

«Φυσικά, υπάρχει μια τεράστια συζήτηση σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι εκάστοτε κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για αυτές τις κακές οικονομικές επιδόσεις … Μπορείτε να υποστηρίξετε ότι υπήρξαν καταστροφικά ανίκανες ή μπορείτε να υποστηρίξετε ότι υπήρξαν αθώα θύματα εξωτερικών σοκ, όπως η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η κρίση του κόστους ζωής κ.λπ.», πρόσθεσε ο Γκράνβιλ.

Η…ακροδεξιά πολυκατοικία στην Ευρώπη

Επιπλέον, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – που αποτελείται από χριστιανοδημοκρατικά, συντηρητικά κόμματα σε όλη την ΕΕ – διατήρησε την κυριαρχία του στην κοινοβουλευτική αίθουσα, κερδίζοντας 188 έδρες.

Όμως οι δεξιές συμμαχίες σημείωσαν καλές επιδόσεις συνολικά: η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, με επικεφαλής τη δεξιά ηγέτιδα της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, σημείωσε ισχυρά κέρδη, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των εδρών της στο Κοινοβούλιο σε 84 και καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση μετά τη σοσιαλιστική συμμαχία S&D. Η ακροδεξιά ευρωπαϊκή κοινοβουλευτική ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία», της οποίας ηγείται η επικεφαλής του Εθνικού Συναγερμού της Γαλλίας Μαρίν Λεπέν, έχει πλέον 57 έδρες.

Και οι δύο δεξιές ομάδες αντιμετωπίζουν τώρα έναν άλλο ακροδεξιό αντίπαλο με την ανακοίνωση της νέας συμμαχίας της Ουγγαρίας, Πατριώτες για την Ευρώπη.