Πυρηνικά εργοστάσια: Τα σχέδια των 130 δισ. στην ανατολική Ευρώπη και η πραγματικότητα της χρηματοδότησης [γραφήματα]

Η έκρηξη στο εργοστάσιο του Τσερνομπίλ το 1986 φρέναρε τον καταιγισμό πυρηνικών έργων στην Ανατολική Ευρώπη κατά τη σοβιετική εποχή, και στη συνέχεια η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων μείωσε τη ροή τους.

Τώρα, καθώς η δυτική Ευρώπη επικεντρώνεται στην αναβάθμιση ή την αντικατάσταση των παλαιών αντιδραστήρων, η Ανατολή της ενώνεται πίσω από τη μεγαλύτερη προσπάθεια για νέα παραγωγική ικανότητα εδώ και δεκαετίες. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι ποιος θα πληρώσει γι’ αυτό και πόσο από όλο αυτό θα γίνει πραγματικότητα.

Το έργο του αιώνα

Από την Τσεχική Δημοκρατία μέχρι τη Ρουμανία, τα κράτη καταστρώνουν σχέδια για αυτό που ορισμένοι έχουν αποκαλέσει «το μεγαλύτερο έργο του αιώνα». Θέλουν να κατασκευάσουν τουλάχιστον δώδεκα νέες πυρηνικές μονάδες με προϋπολογισμό σχεδόν 130 δισ. ευρώ (139 δισ. δολάρια), με βάση τις τελευταίες προβλέψεις που συγκέντρωσε το Bloomberg. Η πρώτη θα μπορούσε να λειτουργήσει μέσα σε μια δεκαετία.
Τα πρώην κομμουνιστικά κράτη κληρονόμησαν σε μεγάλο βαθμό τις υφιστάμενες μονάδες από τον διάδοση που άρχισε να λειτουργεί τη δεκαετία του 1970 και του 1980.

Ιαπωνία: Στην… «πρίζα» και πάλι το μεγαλύτερο πυρηνικό εργοστάσιο

Οι κυβερνήσεις έχουν αξιοποιήσει την πολιτική υποστήριξη για νέες εγκαταστάσεις, καθώς οι χώρες παλεύουν με την πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πιο πράσινη ενέργεια και αφού τα κράτη αναγκάστηκαν να απεξαρτηθούν από το φθηνότερο ρωσικό φυσικό αέριο.

Πρόκληση

Η πρόκληση είναι ότι οι χώρες δεν διαθέτουν τη μηχανολογική τεχνογνωσία και δυσκολεύονται να χρηματοδοτήσουν το εύρος των επιδιώξεών τους, σύμφωνα με αξιωματούχους. Επειδή κανένας ιδιώτης επενδυτής δεν θα αναλάβει μόνος του το ρίσκο της κατασκευής μιας νέας μονάδας, οι κυβερνήσεις πρέπει να παρέμβουν. Βασικό ρόλο θα παίξουν οι επιδοτήσεις της ΕΕ, ωστόσο θα υπάρξει ανταγωνισμός και για αυτά τα χρήματα.

«Η χρηματοδότηση είναι μακράν το πιο σημαντικό ζήτημα», δήλωσε ο οικονομολόγος του Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας Jan Horst Keppler σε μια αίθουσα γεμάτη από στελέχη ενεργειακών εταιρειών της Ανατολικής Ευρώπης σε μια συνάντηση στην Πράγα τον Ιούνιο.
Εν τω μεταξύ, η εικόνα στη Δυτική Ευρώπη είναι μικτή. Το Βέλγιο και η Ισπανία, για παράδειγμα, σχεδιάζουν τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, αν και το χρονοδιάγραμμα έχει μετατεθεί λόγω της ανησυχίας για τον ενεργειακό εφοδιασμό μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Οι αμετακίνητοι

Άλλοι είναι αμετακίνητοι. Η Αυστρία απέρριψε την πυρηνική ενέργεια σε δημοψήφισμα του 1978. Η Γερμανία έχει προχωρήσει στην εγκατάλειψή της από τότε που η κυβέρνηση έλαβε τη σχετική απόφαση μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011.
Το Βέλγιο, η Γαλλία, η Φινλανδία και η Σουηδία συνεχίζουν να παράγουν τουλάχιστον το ένα τρίτο των αναγκών τους σε ενέργεια από αντιδραστήρες για περισσότερους από 100 εκατομμύρια πολίτες μαζί. Ο νεότερος αντιδραστήρας στην ΕΕ – ο Olkiluoto 3 στη Φινλανδία – άρχισε να παράγει ενέργεια πέρυσι.

Η τελευταία επέκταση της Γαλλίας θα αρχίσει να παράγει ηλεκτρική ενέργεια αυτό το καλοκαίρι στον αντιδραστήρα Flamanville-3 EPR που έχει καθυστερήσει πολύ.

Τρομακτική κλίμακα

Ενώ οι κυβερνητικές επιδοτήσεις για να ξεκινήσουν οι νέοι αντιδραστήρες θα λάβουν σχεδόν σίγουρα την έγκριση της ΕΕ, η κλίμακα τους είναι τρομακτική. Για παράδειγμα, η Πολωνία, στην παραγωγή ενέργειας της οποίας κυριαρχούσε επί μακρόν ο άνθρακας, τώρα οι νέοι πυρηνικοί σταθμοί θα είναι οι πρώτοι της χώρας.

Η κυβέρνηση παραμένει εγκλωβισμένη σε διαπραγματεύσεις σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης των αντιδραστήρων της Westinghouse Electric Co. που προορίζονται για το πρώτο της εργοστάσιο, το κόστος των οποίων μπορεί να ξεπεράσει τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια – ποσό που αντιστοιχεί σε ολόκληρο τον αμυντικό προϋπολογισμό της χώρας για το 2023 ή στο 3,9% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.

«Η πυρηνική ενέργεια διαφέρει από άλλες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας», δήλωσε ο Marcin Kaminski, ο υπεύθυνος διαχείρισης κινδύνων που βοηθά στην κατασκευή των πρώτων αντιδραστήρων της Πολωνίας στην Polskie Elektrownie Jadrowe, συμπληρώνοντας ότι «Υπάρχει τεράστια ανάγκη για κρατική συμμετοχή».

Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δεν αναμένεται να λάβουν σύντομα επενδυτικές αποφάσεις. Περιμένουν να εγκρίνει η ΕΕ τη στήριξη στο πλαίσιο του δημοσιονομικού της κύκλου 2028-34, ο οποίος είναι πιθανό να εγκριθεί τον επόμενο Ιούνιο. Τα σχέδια της ΕΕ για την πράσινη ενέργεια περιλαμβάνουν την πυρηνική ενέργεια.

Εν αναμονή αποφάσεων

Η Πολωνία θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο σύναψης της λεγόμενης σύμβασης έναντι της διαφοράς, μιας μορφής κρατικής επιδότησης που χρησιμοποιείται από την Electricite de France SA και την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου για τα έργα τους. Η Ρουμανία δημιουργεί ένα όχημα ειδικού σκοπού και εξετάζει τον συνδυασμό πράσινων ομολόγων, κρατικών δανείων και συμβολαίων, δήλωσε ο Vasile Dascalu, επικεφαλής των οικονομικών της κρατικής Nuclearelectrica.

Οι Τσέχοι, εν τω μεταξύ, θα αποφασίσουν μέχρι το τέλος Αυγούστου ποια εταιρεία θα γίνει ο πάροχος τουλάχιστον ενός αντιδραστήρα. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας και Εμπορίου, Tomas Ehler, δήλωσε κατά τη διάρκεια της συνάντησης του Ιουνίου στην Πράγα ότι «δεν υπάρχει ανταγωνιστική προσφορά χρηματοδότησης» και ότι τα κρατικά δάνεια είναι πιθανό να καλύψουν το 90% του κόστους.

Η αντίθεση με Κίνα και Ρωσία

Η βιομηχανία αυτή έρχεται σε αντίθεση με το κρατικό μοντέλο της Κίνας και της Ρωσίας, οι οποίες κατασκευάζουν τους περισσότερους αντιδραστήρες. Τα ευρωπαϊκά πυρηνικά έργα είναι επίσης πασίγνωστα για τις καθυστερήσεις στην κατασκευή και την εκτίναξη του κόστους. Στη Σλοβακία, για παράδειγμα, μια νέα μονάδα στην τοποθεσία Mochovce καθυστέρησε κατά μια δεκαετία και κόστισε διπλάσια από τα προβλεπόμενα κατά 2 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ο πρώτος αντιδραστήρας της περιοχής ήταν στη Σλοβακία (τότε Τσεχοσλοβακία) και τέθηκε σε εμπορική λειτουργία το 1972. Ενώ η γειτονική Αυστρία απέφυγε την πυρηνική ενέργεια, η Σλοβακία διατήρησε τη δημόσια και πολιτική υποστήριξη. Απλώς δεν έχουν γίνει αρκετές επενδύσεις, σύμφωνα με τον Branislav Strycek, τον διευθύνοντα σύμβουλο της μεγαλύτερης εταιρείας κοινής ωφέλειας της Σλοβακίας.

Γιατί μπήκαμε στην ενεργειακή κρίση

Ο ίδιος πρόσθεσε πως «Μπήκαμε στην κρίση επειδή η ηλεκτρική ενέργεια ήταν εξαιρετικά φθηνή για 15 χρόνια και κανείς δεν επένδυσε σε νέες πηγές», συμπληρώνοντας ότι «Έτσι, όταν άρχισε ξαφνικά ο πόλεμος, δεν είχαμε τίποτα για να στραφούμε σε κάτι άλλο, επειδή όλες οι πηγές χρησιμοποιούνταν και δεν ερχόταν τίποτα καινούριο».

Προς το παρόν, οι μόνοι νέοι πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας εντός της ΕΕ που κατασκευάζονται είναι αυτός στη Σλοβακία και ένας νότια στην Ουγγαρία, όπου η Ρωσία χρηματοδοτεί την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Paks II από τη Rosatom Corp. που είναι ο κυρίαρχος προμηθευτής πυρηνικών καυσίμων στον κόσμο.

Ωστόσο, ενώ ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είναι σύμμαχος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, η Rosatom έχει διαγραφεί από τον κατάλογο των πιθανών μελλοντικών προμηθευτών λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Για τον Strycek στη Σλοβακία, τα ζητήματα υπερβαίνουν επίσης τα χρήματα. Υπάρχει η στενή αλυσίδα εφοδιασμού και η έλλειψη εμπειρογνωμόνων και εργολάβων. Το πρόγραμμα της Γαλλίας για την κατασκευή νέων αντιδραστήρων θα απορροφήσει ευρωπαϊκούς πόρους και προσωπικό, για παράδειγμα.