DBRS: Χωρίς τις τράπεζες και δανεισμό… πόλεμοι δεν γίνονται  

Προκλήσεις στη χρηματοδότηση του αμυντικού τομέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση βλέπει ο οίκος αξιολόγησης DBRS, καθώς η άνοδος των γεωπολιτικών εντάσεων και οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχουν οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανάγκη για στρατιωτικές δαπάνες. Ο τραπεζικός κλάδος διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη χρηματοδότηση του αμυντικού τομέα, καθώς η ιδιωτική χρηματοδότηση γίνεται όλο και πιο απαραίτητη για την επίτευξη μεγαλύτερης παραγωγής και ανάπτυξης στρατιωτικού εξοπλισμού.

Ωστόσο, σημειώνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι συχνά απρόθυμες να υποστηρίξουν τον αμυντικό τομέα λόγω των προκλήσεων που σχετίζονται με το ρυθμιστικό περιβάλλον, τις πολιτικές ανησυχίες, την εθνική ασφάλεια, τις αντιδράσεις της φήμης και τις ηθικές επιπτώσεις.

Αν και υπάρχει μια αλλαγή σε αυτή την τάση, με τις τράπεζες να έχουν άρει τους περιορισμούς τους στον δανεισμό στον αμυντικό τομέα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σχεδιάζει να χορηγήσει πρόσθετα κεφάλαια για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του αμυντικού τομέα της ΕΕ στο τρέχον γεωπολιτικό πλαίσιο, η DBRS αναμένει να παραμείνουν οι προκλήσεις για τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού αμυντικού τομέα.

Συνεχής αύξηση των στρατιωτικών δαπανών εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων

Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στα 2,4 τρισεκ. δολάρια το 2023. Η ΕΕ, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, έχει λάβει μέτρα για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της, η οποία έχει μείνει πίσω μετά από χρόνια περικοπές προϋπολογισμού.

Αυτές οι προσπάθειες εντάθηκαν περαιτέρω από την έναρξη του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, τον Φεβρουάριο του 2022, με τη DBRS να εκτιμά ότι οι στρατιωτικές δαπάνες και των 27 χωρών της ΕΕ μαζί αυξήθηκαν σε περίπου 264 δισεκ. ευρώ το 2023 από περίπου 220 δισεκ. ευρώ το 2021.

Επιπλέον, η ΕΕ έχει εφαρμόσει την ευρωπαϊκή στρατηγική αμυντικής βιομηχανίας. Η στρατηγική αυτού του προγράμματος περιλαμβάνει την επίτευξη έως το 2030 (1) ενδοκοινοτικής άμυνας τουλάχιστον 35% της αξίας της συνολικής αμυντικής αγοράς της ΕΕ, (2) τη συνεργατική παραγωγή τουλάχιστον του 40% του αμυντικού εξοπλισμού και (3) η προέλευση τουλάχιστον του μισού των αμυντικών προμηθειών να είναι εντός της ίδιας της ΕΕ.

Επιπλέον, έχουν αναληφθεί και άλλες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, όπως ο νόμος για την υποστήριξη της παραγωγής πυρομαχικών, ο οποίος καταδεικνύει και πάλι την πολιτική βούληση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενισχύσει την αμυντική της βιομηχανία.

Ωστόσο, όπως ανακοίνωσε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, στις 27 Ιουνίου 2024, η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία θα μπορούσε να χρειαστεί 500 δισεκ. ευρώ τα επόμενα 10 χρόνια.

Ως αποτέλεσμα αυτών, στο τρέχον πλαίσιο, η DBRS αναμένει να αυξηθούν οι ανάγκες ιδιωτικής χρηματοδότησης για τον τομέα προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει βιομηχανική ετοιμότητα όσον αφορά την άμυνα, καθώς και να ανταποκριθεί στις κατευθυντήριες γραμμές του ΝΑΤΟ για τις στρατιωτικές δαπάνες.

Οι χρηματοδοτικές ανάγκες αυξάνονται, αλλά οι τράπεζες διστάζουν να δανείσουν

Αν και ο ευρωπαϊκός αμυντικός τομέας χρειάζεται περισσότερους πόρους για να ενισχύσει την παραγωγική του ικανότητα, είναι μια πρόκληση να προσελκύσει μεγαλύτερες επενδύσεις. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν γενικά επιδείξει κάποια απροθυμία να δανείσουν τον αμυντικό τομέα για λόγους δεοντολογίας, ρυθμιστικών πλαισίων και φήμης.

Ο δανεισμός στον αμυντικό τομέα, ειδικά σε κατασκευαστές όπλων, μπορεί να εκληφθεί ως αρνητικός λόγω των συνδέσεων με συγκρούσεις και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι τράπεζες δίνουν ολοένα και περισσότερο έμφαση στην Περιβαλλοντική, Κοινωνική και Διακυβέρνηση (ESG) και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στις δανειοδοτικές τους πρακτικές και ο αμυντικός τομέας θεωρείται γενικά μη βιώσιμος, σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης της ΕΕ.

Ως αποτέλεσμα, οι τράπεζες αποφεύγουν τη χρηματοδότηση του αμυντικού τομέα για να παραμείνουν σύμφωνα με τα πρότυπα ESG.

Επιπλέον, ο αμυντικός τομέας είναι εξαιρετικά ευαίσθητος και ρυθμίζεται, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, εκθέτοντας τις τράπεζες σε σημαντικούς νομικούς κινδύνους και κινδύνους συμμόρφωσης.

Η δομή των αμυντικών έργων είναι επίσης πολύ περίπλοκη, υψηλού κινδύνου και μακροπρόθεσμη, καθώς και εξαρτώμενη από τους προϋπολογισμούς των χωρών και ευάλωτη σε γεωπολιτικούς παράγοντες, γεγονός που μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί οι τράπεζες τείνουν να είναι απρόθυμες να εμπλακούν σε δανεισμό ή να προσφέρουν τραπεζικές υπηρεσίες στον κλάδο.

Πολλές τράπεζες στην Ευρώπη έχουν θέσει σε εφαρμογή ρητές πολιτικές για τον περιορισμό της χρηματοδότησης στον αμυντικό τομέα. Μεταξύ άλλων, οι σκανδιναβικές τράπεζες, όπως η Nordea, παρέχουν αυστηρές οδηγίες για την απαγόρευση επενδύσεων σε εταιρείες που εμπλέκονται στην εμπορευματοποίηση αμφιλεγόμενων όπλων, όπως βόμβες διασποράς, νάρκες ξηράς και βιολογικά ή χημικά όπλα.

Αυτό ισχύει επίσης για τις ολλανδικές τράπεζες, οι οποίες εφαρμόζουν πολύ αυστηρούς εσωτερικούς κανόνες και κανονισμούς σχετικά με το ξέπλυμα χρήματος και την τρομοκρατία και, ως εκ τούτου, έχουν περιορίσει την αμυντική βιομηχανία από τη λήψη χρηματοδότησης.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι εταιρείες του κλάδου να αντιμετωπίζουν προκλήσεις για να εξασφαλίσουν την απαραίτητη χρηματοδότηση για να αυξήσουν την παραγωγή αμυντικού εξοπλισμού.

Κατά την άποψη της DBRS, αυτές οι προκλήσεις έχουν επίσης ως αποτέλεσμα εταιρείες από τον αμυντικό τομέα να πρέπει να βρουν ιδιωτική χρηματοδότηση εκτός ΕΕ τη στιγμή που η Ένωση προσπαθεί να βρει κάποιο κοινό έδαφος σχετικά με την αμυντική της πολιτική.

Αυτό φτάνει στο βαθμό που οι αμυντικές εταιρείες δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικούς λογαριασμούς, με αποτέλεσμα δυσκολίες διαχείρισης μετρητών και, τελικά, αναπτυξιακή ανεπάρκεια.