Τετραήμερη εργασία: Γιατί σκέπτεται να την υιοθετήσει η Πορτογαλία

Μετά την Ισλανδία, την Ισπανία, τη Βρετανία, το Βέλγιο και τη Γερμανία, ήρθε η σειρά της Πορτογαλίας να εφαρμόσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα απασχόλησης τεσσάρων ημερών την εβδομάδα, δίχως μείωση βέβαια των αποδοχών. Το μεγάλο εταιρικό και εργασιακό πείραμα, που διήρκεσε ένα εξάμηνο κατά τη διάρκεια του 2023 και είχε την υποστήριξη της πορτογαλικής κυβέρνησης, συντόνισαν οι ερευνητές Πέδρο Γκόμες και Ρίτα Φορτίνια με τη συνδρομή της Ένωσης «4 Day Week Global».

Στόχος της πιλοτικής εφαρμογής της 4ήμερης εργασίας εβδομαδιαίως ήταν να ξεκινήσει ένας κοινωνικός διάλογος για την αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμό της απασχόλησης στη χώρα, με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων και την τόνωση της ανταγωνιστικότητας των πορτογαλικών επιχειρήσεων.

Τετραήμερη εργασία: Ποιοι δισεκατομμυριούχοι συμφωνούν

Όπως σημειώνει η Κλαρά Γκατιέ στη «Le Figaro», το πείραμα αποφασίστηκε έπειτα από έρευνα του Τάγματος των Ψυχολόγων που διαπίστωσε ότι οι Πορτογάλοι εργαζόμενοι είναι από τους δυστυχέστερους στην Ευρώπη. Για «κοινωνική και οικονομική μάστιγα» κάνει λόγο η γαλλίδα ρεπόρτερ, υπογραμμίζοντας μια κομβική διαπίστωση της έρευνας, ότι το επαγγελματικό στρες και η εξάντληση των εργαζομένων στοίχισε το 2022 στις πορτογαλικές επιχειρήσεις συνολικά 5,3 δισ. ευρώ, περιορίζοντας για ορισμένες εξ αυτών τον τζίρο τους έως και κατά 1,4%.

Παρενθετικά να αναφέρουμε ότι το Τάγμα των Ψυχολόγων είναι μια οργάνωση που εδρεύει στον Καναδά και έχει ως στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας, την ανάπτυξη των επαγγελμάτων και τη διευκόλυνση της πρόσβασης των εργαζομένων στις υπηρεσίες παροχής ψυχολογικής στήριξης.

Τετραήμερη εργασία: Ευέλικτη εφαρμογή

Στην πιλοτική εφαρμογή της εβδομάδας των τεσσάρων ημερών συμμετείχαν 41 εταιρείες με λιγότερους από 20 υπαλλήλους κυρίως στη Λισαβόνα και το Πόρτο, οι οποίες καλύπτουν διάφορους επιχειρηματικούς κλάδους, μεταξύ αυτών η εκπαίδευση, η υγεία, η βιομηχανική παραγωγή και η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών.

Συνολικά, συμμετείχαν περισσότεροι από 1.000 εργαζόμενοι, ενώ η μείωση της εβδομαδιαίας απασχόλησης έγινε σταδιακά και με πολλούς διαφορετικούς για κάθε επιχείρηση τρόπους. Όλοι μείωσαν τις ώρες εβδομαδιαίας απασχόλησης από τις 40 ώρες στις 36, τις 34 ή τις 32 χωρίς καμία μείωση στις αποδοχές των μισθωτών.

Κάποιες επιχειρήσεις υιοθέτησαν ένα ομοιόμορφο μοντέλο με ρεπό τις Παρασκευές, ενώ άλλες έθεσαν σε εφαρμογή συστήματα εκ περιτροπής χορήγησης ρεπό στους υπαλλήλους τους κάποιες ημέρες της εβδομάδας. Καταβλήθηκε προσπάθεια ώστε άλλοι εργαζόμενοι να παίρνουν ρεπό τις Δευτέρες και άλλοι τις Παρασκευές. Σημειωτέον ότι το μέτρο εφαρμόστηκε στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, διότι οι μεγάλοι όμιλοι εφαρμόζουν ήδη πολλαπλές λύσεις προσαρμοσμένες στις διαφορετικές λειτουργίες που επιτελούν τα τμήματα και οι εργαζόμενοι που τα στελεχώνουν.

Η υγεία των εργαζομένων

«Τα αποτελέσματα του πειράματος είναι πολύ θετικά», σημειώνει η ρεπόρτερ του «Figaro». Από τις 41 εταιρείες που συμμετείχαν μόνο τέσσερις εμφανίστηκαν εξαρχής απρόθυμες να μειώσουν τις εβδομαδιαίες ώρες απασχόλησης. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν αξιολογήσεις σε δύο επίπεδα που αφορούσαν την εταιρεία και τους εργαζόμενους. Στο πρώτο επίπεδο αξιολογήθηκαν τα λειτουργικά κόστη, τα κέρδη και η παραγωγικότητα της επιχείρησης, ενώ στο δεύτερο αξιολογήθηκαν η ευεξία των εργαζομένων, η ποιότητα της ζωής, η σωματική και η ψυχική τους υγεία.

Ξεκινώντας από τις αξιολογήσεις που αφορούν τους εργαζομένους, όλοι οι δείκτες σε ό,τι αφορά την επαγγελματική υγεία βελτιώθηκαν σημαντικά, με το 93% των υπαλλήλων να αξιολογεί θετικά τη δοκιμή. Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής εργασίας τεσσάρων ημερών, οι εργαζόμενοι σε ποσοστό 47% είπαν ότι ήταν κουρασμένοι όταν σχολούσαν από τη δουλειά, σε σύγκριση με 71% που δήλωναν κουρασμένοι όταν δούλευαν πενθήμερο. Το 24% ανέφερε εξουθένωση από την εργασία κατά τη διάρκεια του τετραημέρου, ενώ στο πενθήμερο το αντίστοιχο ποσοστό των εξουθενωμένων ήταν 39%.

Το 80% των συμμετασχόντων είπε ότι κατά τη διάρκεια της τετραήμερης εβδομάδας είχε περίσσευμα ενέργειας για να αφιερώσει χρόνο στην οικογένεια και τους φίλους σε σύγκριση με 61% πριν, όταν δούλευε πενθήμερο. Ομοίως, άγχος δήλωναν ότι είχαν οι εργαζόμενοι σε ποσοστό μόνο 27% την περίοδο που εργάζονταν τετραήμερο, ενώ στο πενθήμερο το 42% δήλωνε αγχωμένο. Επίσης ο μέσος χρόνος ύπνου των εργαζομένων τετραήμερο αυξήθηκε κατά έντεκα λεπτά.

Κοντολογίς, ο αριθμός των Πορτογάλων εργαζομένων που περιέγραφαν την ψυχική τους υγεία ως καλή ή εξαιρετική διπλασιάστηκε μετά την καθιέρωση της τετραήμερης εβδομάδας απασχόλησης.

Αναδιοργάνωση της δουλειάς

Σε ό,τι αφορά τις αξιολογήσεις των εταιρειών, «τα περισσότερα στελέχη ανέφεραν αύξηση του τζίρου και των κερδών της επιχείρησης το 2023 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος», σημειώνεται στη μελέτη. Αυτό υποδηλώνει ότι «η τετραήμερη εβδομάδα δεν σχετίζεται με αρνητικές οικονομικές επιδόσεις».

Για να επιτευχθούν τα βέλτιστα αποτελέσματα, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, είναι απαραίτητο να επανεξεταστούν κατά περίπτωση οι οργανωτικές πρακτικές σε κάθε εταιρεία. «Δεν είναι θέμα μερικής απασχόλησης ή συγκέντρωσης ωρών, αλλά ζήτημα συλλογικής αναδιοργάνωσης της δουλειάς μέσα στην εταιρεία, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μείωση των ωρών εργασίας δεν επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα τη δική της ή των εργαζομένων και βέβαια δεν επηρεάζει τους μισθούς», υποστηρίζει η έκθεση.

Το 75% των εταιρειών έχει εφαρμόσει τουλάχιστον μία οργανωτική αλλαγή, και η πιο συνηθισμένη είναι η μείωση της διάρκειας των συσκέψεων των στελεχών. Άλλες αλλαγές που εφαρμόστηκαν ήταν η υιοθέτηση λογισμικού διαχείρισης, η αυτοματοποίηση των διαδικασιών και η βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των στελεχών. Με άλλα λόγια, «δεν είναι απλώς ζήτημα να δουλέψεις λιγότερο για να αποδώσεις περισσότερο, αλλά να αλλάξεις και τις διαδικασίες και τον τρόπο που δουλεύεις», τονίζει ο ερευνητής Πέδρο Γκόμες.