Μεταπολίτευση και διεθνής οικονομία

Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918 η μόνη ιδέα των περισσότερων ανθρώπων ήταν να επανέλθουν στην προ του 1914 περίοδο. Κανείς όμως δεν αισθανόταν έτσι για το 1939. Αυτά έγραφε ο Keynes μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου περιγράφοντας την τάση για αλλαγή στη διεθνή τάξη πραγμάτων εκείνη την εποχή. Τηρουμένων των αναλογιών, το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί για την περίπτωση της Μεταπολίτευσης στη χώρα μας· μετά την κατάρρευση της δικτατορίας πριν από 50 χρόνια, η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών αισθανόταν ότι ήθελε να προχωρήσει μπροστά, γυρίζοντας πολιτειακή σελίδα, με την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία να εντάσσεται στην οικογένεια των φιλελεύθερων κοινοβουλευτικών δημοκρατιών της Ευρώπης.

Κωνσταντίνος Γκράβας

Μάλιστα, η αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος αρχής γενομένης από τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, επιβεβαιώνει τα λόγια του Francis Fukuyama στο Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος, ότι για να υπάρξει σταθερή φιλελεύθερη δημοκρατία χρειάζεται η παρέμβαση συνετών και ενεργών πολιτικών ανδρών που κατέχουν την τέχνη της πολιτικής και μπορούν να μετατρέψουν τις υποβόσκουσες προτιμήσεις των λαών σε πολιτικούς θεσμούς με διάρκεια.

Καθώς στη διεθνή οικονομική σφαίρα είχαν προηγηθεί της Μεταπολίτευσης αφενός η κατάρρευση του συστήματος σταθερών ισοτιμιών του Bretton Woods και αφετέρου η πρώτη πετρελαϊκή κρίση, η μετάβαση στη νέα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα πραγματοποιήθηκε σε περιβάλλον μετασχηματισμού του διεθνούς νομισματικού συστήματος ενώ είχε λάβει χώρα η σημαντική, απότομη υποτίμηση του δολαρίου -και συνακόλουθα, της προσδεδεδεμένης σε αυτό, με την προβληματική απόφαση του δικτατορικού καθεστώτος να ακολουθήσει το αμερικανικό νόμισμα, δραχμής- έναντι των κύριων ευρωπαϊκών νομισμάτων.

Η απουσία νομισματικής σταθερότητας, ο αναπροσανατολισμός των προτεραιοτήτων της εγχώριας οικονομικής πολιτικής υπό την επίδραση των δυνάμεων του αναβαπτισμένου κοινωνικού πεδίου, το επαναλαμβανόμενο επεισόδιο στασιμοπληθωρισμού εξαιτίας και της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, η επεκτατική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική την δεκαετία που ακολούθησε -με την Ελλάδα να έχει πλέον ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα-, καθώς και οι συνεπαγόμενες, εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις που αλληλοτροφοδοτούσαν την οικονομική αστάθεια, προκάλεσαν την ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταστροφής της νομισματικής πολιτικής σε περιοριστική κατά την δεκαετία του 1990 ενόψει της ονομαστικής σύγκλισης για την ένταξη της χώρας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

Ωστόσο, και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο, ο δρόμος προς το κοινό νόμισμα -δηλαδή η εδραίωση της ευρωπαϊκής νομισματικής ειρήνης- δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Από τις φιλόδοξες προτάσεις της «Επιτροπής Werner» στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το νομισματικό «φίδι» στα μέσα της και το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα στα τέλη της, μέχρι τον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών της δεκαετίας του 1990, οι πολιτικοοικονομικές συνθήκες αλληλεπιδρούσαν με το θεσμικό περιβάλλον και τις διεθνείς κεφαλαιαγορές διαμορφώνοντας αλληλεξαρτήσεις κατά μήκος του κρίσιμου για την επιτυχία του μακρόπνοου εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης γαλλογερμανικού άξονα.

Η ατελής αρχιτεκτονική του ευρώ δοκιμάστηκε με την μεγάλη διατλαντική χρηματοπιστωτική κρίση που ξέσπασε το 2008 και η Ελλάδα πλήρωσε το τίμημα των μακροοικονομικών ανισορροπιών με την μεγάλη (οικονομική) «κατάθλιψη» της δεκαετίας του 2010. Οι προβλέψεις για Grexit έπεσαν έξω, κυρίως διότι υποτίμησαν το πολιτικό κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στο εγχείρημα του ευρώ. Άλλωστε είναι άλλο πράγμα να είναι μια χώρα εξαρχής εκτός της ζώνης του κοινού νομίσματος και άλλο να βρίσκεται εντός και μετά να βγαίνει εκτός.

Σε περιβάλλον αυξημένης διεθνούς γεωπολιτικής -άρα και οικονομικής- αβεβαιότητας, ο συνδυασμός νομισματικής σταθερότητας και δημοσιονομικής σύνεσης είναι σήμερα πολύτιμος για την διατήρηση του μεταπολιτευτικού αυτού κεκτημένου της Ελλάδας.

Ο Κωνσταντίνος Γκράβας είναι εντεταλμένος διδάσκων του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών