Η βαριά σκιά μιας καταστροφής που είναι ήδη εδώ

Ακόμη και εάν θέλαμε εδώ στην Αθήνα να προσπεράσουμε το γεγονός ότι στην Εύβοια μαίνεται μια μεγάλη δασική πυρκαγιά, ήρθε το απόγευμα ο καπνός να κάνει οδυνηρή υπόμνηση ότι οι μεγάλες καταστροφές δεν αποτελούν εικόνα του παρελθόντος.

Ξέρω πολύ καλά ότι ήδη από πέρσι έχει αρχίσει μια προσπάθεια να εμπεδωθεί η αίσθηση ότι οι μεγάλες καταστροφές τέτοιου τύπου είναι λίγο πολύ αναπόφευκτες, ιδίως στο φόντο της κλιματικής αλλαγής, και ότι το μόνο που μένει είναι να βελτιώσουμε την αντιμετώπιση και να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα κινδυνεύουν ζωές.

Δεν θα διαφωνήσω στο ότι η κλιματική αλλαγή κάνει πιο πιθανές τις μεγάλες καταστροφικές δασικές πυρκαγιές, είτε με το να κάνει τα δάση πιο εύφλεκτα είτε με τα «ακραία καιρικά φαινόμενα» που βοηθούν τη μεγάλη εξάπλωσή τους και κάνουν ακόμη πιο δυσχερή την κατάσβεσή τους.

Όμως, αυτό δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για οποιαδήποτε εκδοχή μοιρολατρίας. Ιδίως όταν την ίδια στιγμή παγκοσμίως η καταστροφή των δασών είτε από τις δασικές πυρκαγιές είτε από μια αδηφάγα λογική εκμετάλλευσης, είναι και παράγοντας που επιτείνει τη συνθήκη της κλιματικής καταστροφής.

Ούτε προφανώς η λύση είναι, όπως είχε διατυπωθεί επίσης από επίσημα χείλη, να κάνουμε «ιδιωτική ασφάλιση», γιατί άλλο πράγμα η πραγματική ευθύνη και άλλο πράγμα η παραίτηση του κράτους από την ευθύνη να προστατεύει τους πολίτες και τις περιουσίες τους.

Και όλα αυτά δεν τα γράφω για να στηλιτεύσω προκαταβολικά τις «ανεπάρκειες του κρατικού μηχανισμού». Σε τελική ανάλυση, μακάρι φέτος να αποδειχτεί ότι πήραμε μαθήματα και καταφέραμε να περιορίσουμε το πρόβλημα.

Τα γράφω γιατί φοβάμαι ότι μπαίνουμε σε μια φάση που συμφιλιωνόμαστε με την καταστροφή. Είτε με το να μην την σκεφτόμαστε, παρά μόνο όταν χτυπάει την πόρτα μας, είτε με το να θεωρούμε ότι απλώς θα ζούμε μαζί της.

Και εάν το καλοσκεφτούμε σε αρκετές περιπτώσεις το δεύτερο κάνουμε. Η μέση θερμοκρασία σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, αλλά η βασική αντίδρασή μας είναι να βάλουμε τα κλιματιστικά να δουλεύουν ακόμη πιο δυνατά. Λες και το μέλλον μας είναι μια «τεχνολογική δυστοπία» όπου το περιβάλλον έξω θα είναι αβίωτο, αλλά εντός στεγασμένων χώρων θα διαμορφώνονται «τεχνητοί παράδεισοι».

Σαν τα βιντεάκια από ερευνητικά κέντρα σε πολικές συνθήκες που έξω δεν μπορείς να αντέξεις ούτε λεπτό, αλλά μέσα τα πράγματα είναι ζεστά και ωραία.

Μόνο που αυτό δεν είναι μέλλον. Τα αρκετά πλέον δισεκατομμύρια ανθρώπων πάνω στον πλανήτη προφανώς δεν μπορούν να ζήσουν σε συνθήκες «αποστολής σε αφιλόξενο πλανήτη».

Πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να σκεφτόμαστε από τώρα όχι το «πώς θα ζήσουμε με την καταστροφή», αλλά το πώς θα την ανακόψουμε και έστω και δύσκολα θα την αντιστρέψουμε.

Και το χειρότερο είναι ότι δεκαετίες τώρα ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε: γρήγορη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, διεθνής συνεργασία ώστε η μετάβαση να μην γίνει σε βάρος των πιο φτωχών χωρών, γενίκευση της χρήσης πράσινων και «καθαρών» τεχνολογιών, αναζήτηση ενός προτύπου ανάπτυξης που να μην στηρίζεται στην υπερκατανάλωση. Και όμως μικρά βήματα γίνονται εάν κοιτάξουμε τα πράγματα σε παγκόσμια κλίμακα. Γιατί ακόμη και η βελτίωση που υπάρχει σε περιοχές όπως η Ευρώπη, σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο ότι μέρος των πιο επιβαρυντικών περιβαλλοντικά βιομηχανιών έχουν μετεγκατασταθεί σε άλλες περιοχές.

Από πάνω έχουμε όλο το φάσμα των συνωμοσιολόγων που προσπαθούν να μας πείσουν ότι «δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή», απειλώντας να κάνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα. Για να μην αναφερθώ στην αλαζονεία μιας ορισμένης εκδοχής «πλούτου» που υποστηρίζει ότι «στην τελική θα φτιάξω ένα καταφύγιο».

Μόνο που η καταστροφή δεν είναι μια εικόνα από το μέλλον. Δεν είναι σκηνή από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Είναι η διαπίστωση ότι πολύ πιο σύντομα από όσο θέλουμε να πιστέψουμε ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη θα είναι αβίωτο.

Και τότε δεν θα μπορούμε απλώς να γυρίσουμε το βλέμμα για να μην βλέπουμε τον καπνό. Γιατί θα μας αγγίζουν ήδη οι φλόγες…