Καλώδια: Ο σύγχρονος «Πόλεμος των Ρευμάτων» στα θεμέλια της παγκόσμιας οικονομίας

Το ψηλότερο κτίριο της Νορβηγίας δεσπόζει πάνω από ένα πευκοδάσος κοντά σε μια πόλη 30.000 κατοίκων. Έχοντας το ύψος ενός ουρανοξύστη 50 ορόφων, το γκρι, σχεδόν χωρίς παράθυρα εργοστάσιο της Nexans κατασκευάζει τα μεγαλύτερα ηλεκτρικά καλώδια στον κόσμο. Και τα καλώδια αυτά είναι τόσο μακριά που υπάρχει μόνο ένας τρόπος να τα κρατήσει κάποιος σταθερά για να τα καλύψει με μόνωση: να τα κρεμάσει μέσα σε αυτόν τον πύργο, αξιοποιώντας τη βαρύτητα προκειμένου να τα κρατήσει ίσια.

Με αυτά τα λόγια ξεκινά το Bloomberg, ένα εκτενές αφιέρωμα αναφορικά με το μεγάλο στοίχημα, που καλείται να αντιμετωπίσει η παγκόσμια οικονομία.

Ο κόσμος χρειάζεται απεγνωσμένα αυτά τα καλώδια υψηλής τάσης γιατί μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια εκατοντάδες χιλιόμετρα κάτω από τη θάλασσα. Και βέβαια είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση του πλανήτη, καθώς καλούνται να μεταφέρουν ενέργεια που παράγεται από τον ήλιο στην Αφρική μέχρι τη Βόρεια Ευρώπη και τον άνεμο από τη Βόρεια Θάλασσα στην Ιταλία και την Ισπανία.

«Η ζήτηση είναι εκθετική», σχολίασε ο Christopher Guérin, διευθύνων σύμβουλος της Nexans, εγκαινιάζοντας έναν δεύτερο μεγάλο πύργο της εταιρείας.

Ελλείψεις σε καλώδια

Παρά τις σημαντικές επενδύσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια από κολοσσούς τους κλάδου, εξακολουθούν να μην υπάρχουν αρκετά καλώδια.

Παράγοντες της αγοράς, ομολογούν στο Bloomberg, ότι οι παραγγελίες της Nexans και τους ανταγωνιστές της έχουν δεκαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Κάποιες εταιρείες αναφέρουν εκκρεμότητες έως και 12 ετών, σύμφωνα με έκθεση της HSBC Holdings Plc. καθώς εν μέσω αύξησης του κόστους του χαλκού , οι τιμές των καλωδίων και των καλωδίων τροφοδοσίας υπερπενταπλασιάστηκαν από το 2004 έως το 2022.

Οι αυξανόμενες τιμές και οι σπάνιες προμήθειες δείχνουν πώς η πρόοδος στην τεχνολογία —συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των ηλεκτρικών οχημάτων— αντιμετωπίζει περιορισμούς λόγω της παραγωγικής ικανότητας των παλιών βιομηχανιών. Σε αυτό το περιβάλλον, οι κατασκευαστές καλωδίων ευδοκιμούν.

Ενθουσιασμός στους μετόχους

Στο πλαίσιο αυτό οι μέτοχοι είναι εκστασιασμένοι. Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι επενδυτικές επιδόσεις της Nexans και των δύο μεγαλύτερων ανταγωνιστών της συναγωνίστηκαν διάσημα ονόματα στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας. Οι μετοχές της Nexans έχουν υπερτριπλασιαστεί σε αξία, όπως και η Prysmian SpA’s της Ιταλίας,  ενώ οι μετοχές της δανέζικης NKT A/S έχουν εκτιναχθεί κατά περίπου 600%.

Και οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας δεν είναι ευχαριστημένες, γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να πληρώσουν πιο ακριβά για καλώδια.

Ο Gilles Etheimer, επικεφαλής προμηθειών στο Réseau de Transport d’Électricité, τον φορέα εκμετάλλευσης ηλεκτρικού δικτύου της Γαλλίας, περιόδευε στο εργοστάσιο της Nexans εκείνη την ημέρα του Ιουνίου για να δει την πρόσφατη παραγγελία του. Η εταιρεία του και ο Ιρλανδός συνεργάτης της πλήρωσαν 750 εκατομμύρια ευρώ για 1.000 χιλιόμετρα (621 μίλια) καλωδίων Nexans που εκτείνονται από τη Γαλλία στην Ιρλανδία. Γνωστός ως Celtic Interconnector , θα επιτρέψει στη Γαλλία να ανταλλάξει την άφθονη πυρηνική της ενέργεια με ενέργεια από τον ταχέως αναπτυσσόμενο στόλο των ανεμογεννητριών της Ιρλανδίας.

Πλέον ο Etheimer είναι αρκετά νευρικός. Στο παρελθόν, μπορούσε να έχει απαιτήσεις από προμηθευτές όπως η Nexans, αλλά τώρα συνήθως κάθεται ήσυχος όταν διαπραγματεύεται τους όρους μιας συμφωνίας δισεκατομμυρίων δολαρίων. «Είναι ανησυχητικό», λέει ο Etheimer. «Οι τιμές αυξάνονται τρομερά και τα συμβόλαια είναι πιο δύσκολο να προσαρμοστούν επειδή έχουν τόσες πολλές παραγγελίες. Ουσιαστικά δεν διαπραγματευόμαστε. Μας επιβάλουν (τους όρους της συμφωνίας)».

Προβληματισμός στις κυβερνήσεις

Κάποιες κυβερνήσεις κατηγορούν εταιρείες καλωδίων για αντιανταγωνιστική συμπεριφορά. Το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Γραφείο Καρτέλ ανέφερε στοιχεία συμπαιγνίας που χρονολογούνται από το 1901, σχεδόν 60 χρόνια πριν από την ίδρυση του ΟΠΕΚ. Το 1997 ο ​​οργανισμός επέβαλε πρόστιμο σε 17 εταιρείες αφού διαπίστωσε ότι συμμετείχαν σε παράνομο συντονισμό. Το 2014, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα, αφού διαπίστωσε ότι 11 εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Nexans, NKT και Prysmian, χώρισαν την αγορά για σχεδόν μια δεκαετία ξεκινώντας από το 1999. Οι ερευνητές είπαν ότι οι εταιρείες συμφώνησαν σε επίπεδα τιμών και στημένες προσφορές. Οι αγωγές ορισμένων από τους μεγαλύτερους πελάτες των εταιρειών συνεχίζουν να περνούν από τα δικαστήρια και μια ομαδική καταγγελία για λογαριασμό Βρετανών καταναλωτών προσπαθεί να πάρει πίσω εκατομμύρια λίρες επιπλέον από τις εταιρείες.

Συνεχίζονται οι έλεγχοι στα καλώδια

Και ο έλεγχος συνεχίζεται. Τον Ιανουάριο του 2022, το γερμανικό γραφείο καρτέλ πραγματοποίησε έρευνα στα γραφεία των Nexans, NKT, Prysmian και άλλων, καθώς διεξήγαγε μια άλλη έρευνα για τον καθορισμό των τιμών. Η Nexans δημιούργησε με επιτυχία μια νομική αμφισβήτηση στη βάση της έρευνας. Εκπρόσωπος του γραφείου του καρτέλ λέει ότι η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη. Τον Ιανουάριο η γαλλική αρχή ανταγωνισμού πραγματοποίησε έρευνα σε τρεις εγκαταστάσεις της Nexans στη Γαλλία στο πλαίσιο έρευνας για τη διανομή ηλεκτρικών καλωδίων.

Σε δηλώσεις τους, η Nexans, η NKT και η Prysmian λένε ότι όλες λειτουργούν νόμιμα. Η Nexans και η NKT αμφισβητούν οποιαδήποτε ευθύνη από αγωγές – με τη Nexans να σημειώνει ότι δεν έχει πληρώσει ούτε μια δεκάρα σε κανέναν ενάγοντα – και λένε ότι έχουν ισχυρές πρακτικές συμμόρφωσης.

Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι εύκολο για νέους ανταγωνιστές να εισέλθουν στην αγορά. Η παραγωγή απαιτεί μια μεγάλη αρχική επένδυση για να υποστηρίξει μια περίπλοκη διαδικασία με λίγα περιθώρια λάθους.

«Μια βλεφαρίδα μέσα στο σύστημα εγκατάστασης μπορεί να προκαλέσει βλάβη», λέει χαρακτηριστικά ο CEO της NKT Claes Westerlind.

Ο πόλεμος του ρεύματος

Η ζήτηση για υποθαλάσσια καλώδια πυροδότησε μια αναγέννηση σε ένα είδος παροχής ρεύματος που είχε ξεφύγει από τη μόδα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ένας διαγωνισμός γνωστός αργότερα ως «Πόλεμος των Ρευμάτων» έφερε αντιμέτωπους τον Αμερικανό εφευρέτη Τόμας Έντισον με τον βιομήχανο Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ. Ο Έντισον ευνοούσε το συνεχές ρεύμα, στο οποίο τα ηλεκτρόνια ταξιδεύουν μόνο προς μία κατεύθυνση, όπως ένα ποτάμι που ρέει σε έναν ωκεανό. Αλλά ο Westinghouse προώθησε το εναλλασσόμενο ρεύμα, ή AC, στο οποίο τα ηλεκτρόνια μπορούν να αλλάξουν κατευθύνσεις και, με έναν μετασχηματιστή, να παράγουν διαφορετικές τάσεις. Αγόρασε ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εναλλασσόμενου ρεύματος από τον Νίκολα Τέσλα.

Έντισον VS Τέσλα: Ο πόλεμος των ρευμάτων που άλλαξε τον κόσμο

Το AC του Γουέστινγκχαουζ ήταν φθηνότερο, κερδίζοντας του ένα συμβόλαιο για να φωτίσει την Παγκόσμια Έκθεση του Σικάγο του 1893. Από εκεί, το AC έγινε το πρότυπο, μεταμορφώνοντας την οικιακή και βιομηχανική ζωή σε όλο τον κόσμο. Το DC εξακολουθεί να τροφοδοτεί συσκευές όπως υπολογιστές, κυψέλες καυσίμου και ηλεκτρικά οχήματα.

Στα μέσα του 20ου αιώνα, οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια σε τεράστιες αποστάσεις χρησιμοποιώντας τεράστια υποθαλάσσια καλώδια, τα οποία βασίζονται στο συνεχές ρεύμα, επειδή η ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να ταξιδεύει προς μία μόνο κατεύθυνση. Στη Σουηδία, ένα καλώδιο μήκους 60 μιλίων ενώνει το νησί Γκότλαντ στα ανοιχτά της ανατολικής ακτής με την ηπειρωτική χώρα. Καλώδια κάτω από τη Μάγχη συνδέουν τη Βρετανία με τη Γαλλία.

Τα τρανζίστορ και τα καλώδια

Το 1954 ερευνητές στο Bell Labs, διάσημο για το τρανζίστορ και τους ηλιακούς συλλέκτες πυριτίου, δημιούργησαν μια συσκευή γνωστή ως θυρίστορ που επέτρεπε την ασφαλή μετατροπή της ισχύος από γραμμές DC υψηλής τάσης σε δίκτυα ισχύος που λειτουργούν με εναλλασσόμενο ρεύμα. Η General Electric Co. κυκλοφόρησε στο εμπόριο τη συσκευή, η οποία υιοθετήθηκε από ανταγωνιστές στην Ευρώπη.

Οι κυβερνητικές προσπάθειες για την προώθηση της πιο πράσινης ενέργειας βοήθησαν την αναβίωση του DC. Ως μέρος της προεκλογικής του εκστρατείας στις ΗΠΑ το 2019, ο Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε να εξαλείψει τις εκπομπές άνθρακα από το ηλεκτρικό δίκτυο μέχρι το 2035. Αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ανακοίνωσε ένα σχέδιο για τη δημιουργία ενός στόλου αιολικών πάρκων στα ανοικτά της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ, τα οποία βασίζονται σε καλώδια υψηλής τάσης για να μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια στην ακτή.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση έκαναν παρόμοια βήματα, τα οποία επιταχύνθηκαν όταν η Ρωσία έκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου και στη συνέχεια εισέβαλε στην Ουκρανία, οδηγώντας τις χώρες του μπλοκ να αναζητήσουν άλλες πηγές ενέργειας. Η Ευρώπη προσθέτει καλώδια στις θάλασσές της για να συνδέσει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε όλη την περιοχή. Αυτές οι προσπάθειες περιλαμβάνουν το Celtic Interconnector και ένα καλώδιο μήκους 1.200 χιλιομέτρων που θα συνδέει την ΕΕ με το Ισραήλ μέσω Κύπρου, αναφέρει το Bloomberg .

Για να φτάσει τις καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050, ο κόσμος θα χρειαστεί να τριπλασιάσει το επίπεδο δαπανών του 2023 σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας, σύμφωνα με το BloombergNEF. Οι ελλείψεις, που οδηγούνται από την έλλειψη υποθαλάσσιων καλωδίων «θα μπορούσαν να καθυστερήσουν την ενεργειακή μετάβαση», λέει η αναλύτρια της BNEF, Felicia Aminoff.

«Στοκάροντας» καλώδια

Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ανταποκρίνονται στις σπάνιες προμήθειες καλωδίων κάνοντας τεράστιες αγορές πολύ πριν από την ανάγκη τους.

Ο ολλανδικός φορέας εκμετάλλευσης δικτύου Tennet Holding BV επενδύει 160 δισεκατομμύρια ευρώ σε νέα δυναμικότητα, συμπεριλαμβανομένων αιολικών πάρκων στα ανοικτά των ακτών της Ολλανδίας και της Γερμανίας. «Είναι μια πραγματικά μεγάλη δουλειά», λέει ο Sjouke Bootsma, διευθυντής διαχείρισης εφοδιαστικής αλυσίδας της εταιρείας. «Αν μετρήσετε όλα τα καλώδια μαζί, θα είναι 10.000 χιλιόμετρα». Αυτή είναι σχεδόν η απόσταση από τη Νέα Υόρκη στο Ντουμπάι.

Χρησιμοποιώντας μια παρόμοια προσέγγιση, η βρετανική εταιρεία κοινής ωφέλειας National Grid Plc ανακοίνωσε ένα σχέδιο να δαπανήσει 21 δισεκατομμύρια £ (27 δισεκατομμύρια δολάρια) σε περίπου 14.000 χιλιόμετρα καλωδίων υψηλής τάσης. Κατά την επόμενη δεκαετία, η αναπτυσσόμενη υπεράκτια αιολική βιομηχανία της Βρετανίας θα τα χρησιμοποιήσει για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από τα μακρινά, πιο θυελλώδη μέρη της χώρας στις πόλεις που διψούν για ενέργεια στη νότια Αγγλία. «Για να κερδίσουμε μια θέση στην παραγωγική ικανότητα, πρέπει να αγοράσουμε προκαταβολικά», λέει ο John Pettigrew, Διευθύνων Σύμβουλος της National Grid.

Ακόμη και με αυτόν τον εκκολαπτόμενο ανταγωνισμό, οι προμηθευτές έχουν όλα τα χαρτιά, σύμφωνα με τον Hans-Theo Normann, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Heinrich Heine του Ντίσελντορφ, ο οποίος έχει ερευνήσει αντιανταγωνιστικές πρακτικές στον κλάδο. «Δεν υπάρχει πλέον ανάγκη για καρτέλ», λέει. «Οι τιμές θα αυξηθούν και οι καταναλωτές θα πρέπει να πληρώσουν».