Τι σημαίνει η δικαστική απόφαση για τη Google

Ο μικρός μου γιός όταν του λέω ότι δεν ξέρω να του απαντήσω, μου λέει «μπαμπά…google it”! Αυτή η ταύτιση της μηχανής αναζήτησης με τον αμερικανικό κολοσσό Google (με μητρική την Alphabet Inc.) αποτυπώνεται πολύ εύληπτα στην εξαιρετικά μεστή εισαγωγή της πρόσφατης (5.8.2024) πρωτοβάθμιας δικαστικής απόφασης στις συνεκδικασθείσες Υποθέσεις ΗΠΑ και Πολιτεία του Κoλοράντο κατά Google LLC, ενώπιον του District Court of Columbia, που υπογράφεται από τον Δικαστή Amit P. Mehta. (1)

Πρόκειται για μία απόφαση 277 σελίδων με εξαιρετική δομή και ανάλυση (2) , εύπεπτη σε ένα μεγάλο βαθμό ακόμα και από μη νομικούς, που καταλήγει στο ότι η Google υπέπεσε στο αδίκημα του 2ου κεφαλαίου (Section 2) του λεγόμενου Sherman Act (αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας των ΗΠΑ) διατηρώντας το μονοπώλιο της σε δύο αγορές υπηρεσιών, αυτής της γενικής αναζήτησης στο διαδίκτυο (general search) και των διαφημίσεων με κείμενο κατά την αναζήτηση (general search text ads), μέσω της σύναψης συμφωνιών αποκλειστικής διανομής με κατασκευαστές υπολογιστών/φορητών συσκευών/κινητών τηλεφώνων (διανομείς εν προκειμένω των υπηρεσιών της Google). Αξιοσημείωτο εδώ ότι κατά την σχετική νομοθεσία των ΗΠΑ αυτό το αδίκημα συνιστά κακούργημα (felony). Πιο συγκεκριμένα, το 2ο κεφάλαιο του Sherman Act απαγορεύει την μονοπώληση ή απόπειρα μονοπώλησης μίας αγοράς με αθέμιτα μέσα, δηλαδή με μέσα που δεν εδράζουν απλώς στην αξία ενός προϊόντος/μιας υπηρεσίας.

Εν προκειμένω, το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο των ΗΠΑ
– Ανέλυσε και όρισε τις σχετικές, όπως λέγονται, αγορές για την γενική αναζήτηση στο διαδίκτυο (general search) και τις διαφημίσεις με κείμενο κατά την αναζήτηση (general search text ads)
– Διέγνωσε την μονοπωλιακή θέση της Google στις αγορές αυτές
– Διαπίστωσε ότι οι συμφωνίες διανομής της Google ήταν αποκλειστικές (δηλαδή εμπόδιζαν άλλους παίκτες/ανταγωνιστές της να συμβληθούν με κατασκευαστές συσκευών) και παρήγαγαν αντι-ανταγωνιστικά αποτελέσματα (απέκλειαν τους ανταγωνιστές της)
– Διαπίστωσε ότι η Google δεν είχε αποδείξει ότι υπήρχαν λόγοι που ερείδονται στην προάσπιση του ανταγωνισμού (και τελικά του συμφέροντος των καταναλωτών) που να δικαιολογούν τις συμφωνίες αυτές που επεδίωκε και συνήπτε η Google με τους διανομείς των υπηρεσιών της

Η απόφαση αυτή σε ένα μεγάλο βαθμό συγκλίνει με την υπόθεση κατά της Google εντός ΕΕ πριν λίγα χρόνια (υπόθεση Google Android) (3), η οποία οδηγήθηκε στα Δικαστήρια της ΕΕ στο Λουξεμβούργο, πρώτα στο Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ (4) και έπειτα σε αναιρετικό βαθμό ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ (εκκρεμεί η απόφαση). Υπενθυμίζεται, παρότι υπάρχουν πολλές και σημαντικές εννοιολογικές και άλλες διαφορές αλλά και αφετηρίες, η παρόμοια διάταξη σε επίπεδο ΕΕ είναι αυτή του άρθρου 102 της Συνθήκης για την Λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ) που απαγορεύει την λεγόμενη κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.

Σημαντικό εδώ να διακρίνουμε ότι εντός ΕΕ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Επιτροπή) είναι αυτή που ερευνά και συνάμα αποφασίζει για το εάν υπάρχει κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και τι πρόστιμο πρέπει να επιβληθεί, ενώ κατόπιν οι αποφάσεις της Επιτροπής υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο για την ορθότητα και αιτιολόγησή τους. Αντίθετα, στις ΗΠΑ το Υπουργείο Δικαιοσύνης ερευνά και φέρει μία υπόθεση μονοπώλησης ενώπιον Δικαστηρίου που αποφαίνεται σχετικά.

Παρότι οι καταχρηστικές συμπεριφορές που είχε ερευνήσει η Επιτροπή στην υπόθεση Google Android ήταν ποικιλόμορφες, και εκεί είχε εξεταστεί η εξάρτηση καταβολών ποσών ως ποσοστό εσόδων από την προεγκατάσταση μη ανταγωνιστικής (ως προς τη Google) υπηρεσίας γενικής αναζήτησης. Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή είχε καταλήξει ότι πρώτον, οι καταβολές ποσών από την Google ως ποσοστό εσόδων συνιστούσαν πληρωμές υπό τον όρο της αποκλειστικότητας. Δεύτερον, ότι οι καταβολές ποσών από την Google ως ποσοστό εσόδων ήταν ικανές να περιορίσουν τον ανταγωνισμό.

Τούτο διότι οι καταβολές ποσών από την Google ως ποσοστό εσόδων: i) μείωσαν τα κίνητρα των κατασκευαστών πρωτότυπου εξοπλισμού (ΚΠΕ) και των φορέων εκμετάλλευσης δικτύων κινητών επικοινωνιών για προεγκατάσταση ανταγωνιστικών υπηρεσιών γενικής αναζήτησης· ii) κατέστησαν δυσχερέστερη την πρόσβαση στις εθνικές αγορές για υπηρεσίες γενικής αναζήτησης· και iii) αποθάρρυναν την καινοτομία. Και τρίτον, ότι η Google δεν έχει καταδείξει την ύπαρξη κάποιας αντικειμενικής αιτιολογίας για τις καταβολές ποσών ως ποσοστό εσόδων.

Η παραπάνω παράθεση του σκεπτικού της Επιτροπής καταδεικνύει την σύγκλιση αυτή μεταξύ των δύο μεριών του Ατλαντικού. Στο πυρήνα της ανάλυσης τους είναι οι λεγόμενες – (στο jargon της ΕΕ) καταχρηστικές – συμπεριφορές αποκλεισμού ανταγωνιστών (exclusionary practices), όπου για μεν την ΕΕ ο υφιστάμενος ή δυνητικός αποκλεισμός των τελευταίων είναι αρκετός για να διαπιστωθεί η παράβαση για δε τις ΗΠΑ πρέπει να συνδεθεί πιο άμεσα με την επίπτωση στην ευημερία του καταναλωτή.

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι το δικό μας – στην ΕΕ – άρθρο 102 ΣΛΕΕ έχει την πρόνοια ρητής προστασίας και από συμπεριφορές αποκλεισμού (exclusionary practices) και από συμπεριφορές εκμετάλλευσης (exploitative practices). Οι τελευταίες σχετίζονται πιο συχνά με υπερτιμολόγηση αγαθών όπως π.χ. φαρμάκων όπου το άμεσο θύμα είναι άμεσα ο ίδιος ο καταναλωτής. Παρά ταύτα η Επιτροπή (αλλά και οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού) εφιστούν την προσοχή τους αλλά και δαπανούν πολλούς περισσότερους πόρους στις συμπεριφορές αποκλεισμού ανταγωνιστών.

Στα πλαίσια αυτά, την 1η Αυγούστου η Επιτροπή ξεκίνησε δημόσια διαβούλευση καλώντας όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν παρατηρήσεις όσον αφορά το πολυαναμενόμενο σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για τις καταχρηστικές πρακτικές αποκλεισμού από δεσπόζουσες επιχειρήσεις. Το σχέδιο αυτό των κατευθυντήριων γραμμών έχει ως στόχο να αποτυπώσει την ερμηνεία της νομολογίας των δικαστηρίων της ΕΕ σχετικά με τις καταχρηστικές πρακτικές αποκλεισμού και την πρακτική της Επιτροπής. Κάτι τέτοιο θα ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου προς όφελος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, καθώς και των εθνικών αρχών ανταγωνισμού και των δικαστηρίων.
Η θεματική αυτή θα παραμένει πάντα δυναμική αλλά και εξαιρετικά κρίσιμη για την εμπορική πολιτική των μεγάλων παικτών.

Σταμάτης Δρακακάκης, Δικηγόρος – Εταίρος &

Επικεφαλής του Τμήματος Ανταγωνισμού

στη Δικηγορική εταιρεία Ζέπος & Γιαννόπουλος

1. Διαβάζουμε από το αυθεντικό κείμενο της απόφασης «For more than 15 year, one general search engine has stood above the rest: Google. The brands is synonymous with search»
2. Η υπόθεση ξεκίνησε το Δεκέμβριο 2020, υποβλήθηκαν εκατομμύρια έγγραφα και στοιχεία από όλες τις εμπλεκόμενες μεριές, ενώ η ακρόαση διήρκησε εννέα εβδομάδες με πολλούς εξεταζόμενους μάρτυρες.
3. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52019XC1128(02)
4. https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=CF087A7F6D3F0B673B244DE81531CACB?text=&docid=265421&pageIndex=0&doclang=EL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=241541