Αξιολόγηση του Πολιτισμού με σύνθετους Δείκτες στο δίκτυο των Δημιουργικών Πόλεων

Οι πόλεις προοδευτικά αναγνωρίζουν τη δημιουργικότητα ως τμήμα των αναπτυξιακών τους στόχων, στηρίζοντας τις τοπικές παρεμβάσεις και την ανάπτυξη επιχειρηματικών συστάδων (clusters). Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια αξιοποιούνται αρκετές αξιολογήσεις πόλεων και περιφερειών για να παρουσιάσουν ποικίλες πληροφορίες αναφορικά με τον πολιτιστικό και δημιουργικό παλμό, μετρώντας τον πολιτισμό και τη δημιουργική βιομηχανία.

Οι δείκτες, που συνδέονται με τον πολιτισμό, έχουν αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς έρευνας (Ortega-Villa & Ley-Garcia, 2018), ενώ στατιστικά στοιχεία, που αφορούν στον πολιτισμό συγκεντρώνονται από διεθνείς Οργανισμούς (UNESCO, Eurostat, κ.ά.). Οι Montalto et al. (2019) έχουν εντοπίσει τριάντα έξι δείκτες, που συνδέονται με τον πολιτισμό.

Ωστόσο, παρατηρείται έλλειψη κατάλληλων εργαλείων σε αυτόν τον τομέα, καθώς η διαθεσιμότητα μετρήσεων και αξιολογήσεων αναφορικά με τον πολιτισμό αποτελεί πρόκληση για τις δημιουργικές πόλεις. Οι υπάρχοντες μηχανισμοί αξιολόγησης ενδέχεται να οδηγήσουν σε εσφαλμένα συμπεράσματα, λόγω της πολυπλοκότητας, που επικρατεί στην πολιτιστική παραγωγή, των διαδικασιών κατανάλωσης των πολιτιστικών προϊόντων, των νέων εξελίξεων, της έλλειψης συγκρίσιμων δεδομένων και της ανομοιογένειας των εμπλεκομένων (Montalto et al., 2019).

Το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποίησε το Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων, με δεδομένα, που αφορούν στην απόδοση επιλεγμένων πόλεων σε 30 χώρες σε πεδία, όπως η «πολιτιστική ζωντάνια», η «δημιουργική οικονομία» και το «ευνοϊκό περιβάλλον». Το 2019 ενεργοποιήθηκε η δεύτερη έκδοση του Παρατηρητηρίου, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2023, το περιεχόμενο του Παρατηρητηρίου ανανεώθηκε, παρέχοντας μία σύνθετη μέτρηση της δημιουργικότητας και του πολιτισμού σε 196 πόλεις με έτη αναφοράς το 2015, το 2017 και το 2019 (Alberti et al., 2023). Επισημαίνεται ότι ο πληθυσμός των πόλεων, που συμμετέχουν στο Παρατηρητήριο, πρέπει να υπερβαίνει τους 50.000 κατοίκους, ενώ αυτές επελέγησαν, βάσει ενός εκ των ακόλουθων τριών κριτηρίων:

• να έχουν υπάρξει Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης ή να έχουν επιλεγεί για να γίνουν έως το 2028,
• να συμμετέχουν στο Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων της UNESCO,
• να έχουν θεσμοθετήσει τη διοργάνωση δύο τουλάχιστον διεθνών πολιτιστικών Φεστιβάλ.

Το Παρατηρητήριο λειτουργεί ως εργαλείο, που προωθεί την αμοιβαία ανταλλαγή καλών πρακτικών και την ενημέρωση, συνδράμοντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικών να εντοπίζουν τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες, που επικρατούν,  αξιοποιώντας ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα.

Ενδεικτικά, σύμφωνα με το χάρτη της πιο πρόσφατης έκδοσης (2019) του Παρατηρητηρίου στο πεδίο της πολιτιστικής ζωντάνιας, στην πρώτη πεντάδα των πόλεων, που χαρακτηρίζονται ως XXL (με πληθυσμό, που υπερβαίνει το 1 εκατ. κατοίκους), βρίσκονται η Πράγα, η Ρώμη, η Βιέννη, το Παρίσι και το Βερολίνο. Στο αντίστοιχο πεδίο, στην πρώτη πεντάδα των πόλεων, που χαρακτηρίζονται ως S-M (με πληθυσμό από 50.000 έως 250.000 κατοίκους), συναντώνται το Κορκ, η Αβινιόν, το Γκάλγουεϊ, η Βαϊμάρη και το Λουξεμβούργο. Στους πίνακες 1, 2 και 3, που ακολουθούν, παρουσιάζεται μια συνοπτική εικόνα των πόλεων, που βάσει των επιδόσεών τους στα πεδία της «πολιτιστικής ζωντάνιας», της «δημιουργικής οικονομίας» και του «ευνοϊκού περιβάλλοντος», με πληθυσμιακά κριτήρια, βρίσκονται στις πέντε πρώτες θέσεις της πρόσφατης έκδοσης του Παρατηρητηρίου.

Συμπερασματικά, όλο και συχνότερα αξιοποιούνται αξιολογήσεις πόλεων και περιφερειών με ποικίλες πληροφορίες αναφορικά με τον πολιτισμό και τη δημιουργική βιομηχανία. Το Παρατηρητήριο αποτελεί χρήσιμο εργαλείο, που προωθεί την αμοιβαία ανταλλαγή καλών πρακτικών, συνδράμοντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικών, μέσω κυρίως ποσοτικών δεδομένων. Ενθαρρυντικό είναι επίσης το γεγονός ότι στις υπό εξέταση πόλεις προωθούνται πρακτικές και πολιτικές, με επίκεντρο τον πολιτισμό και τη δημιουργικότητα, με τις αρχές τους να έχουν κατανοήσει τη δυναμική της δημιουργικής οικονομίας και των Πολιτιστικών και Δημιουργικών Βιομηχανιών ως προς την αστική ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Alberti, V., Caperna, G., Mauri, C., Panella, F., Tacao Moura, C.J., Banys, K., Symeonidis, K., Dominguez Torreiro, M. and Saisana, M. (2023). Cultural and Creative Cities Monitor, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2023. (Online). Ανακτήθηκε από: doi:10.2760/975348 (20/07/2024)

Montalto et al. (2019) Montalto, V., Tacao Moura, C., Langedijk, S. and Saisana, M. (2019). Culture counts: An empirical approach to measure the cultural and creative vitality of European cities. Ανακτήθηκε από: https://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2019.01.014 (07/07/2024)

Ortega-Villa, L., M., & Ley-Garcia, J. (2018). Analysis of cultural indicators: A comparison of their conceptual basis and dimensions. Social Indicators Research, 137(2), 413–439

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Πολυτεχνείο Κρήτης

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Καθηγητής Μιχαήλ Δούμπος

Κοσμήτορας της Σχολής Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης

Υποψήφια Δρ. Αντωνία Στεφανίδου

Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering Πολυτεχνείο Κρήτης