Πρόσφυγες και δημόσια ασφάλεια: Προϋπόθεση η εξατομικευμένη αξιολόγηση για την άρνηση χορήγησης ταξιδιωτικού εγγράφου

Με την πρόσφατη απόφασή του, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έκρινε ότι η άρνηση χορήγησης ταξιδιωτικού εγγράφου σε αναγνωρισμένο πρόσφυγα επιτρέπεται μόνο μετά από εξατομικευμένη αξιολόγηση των αρμοδίων διοικητικών οργάνων σχετικά με την ύπαρξη λόγων δημόσιας τάξης και ασφάλειας (ΣτΕ 1107/2024). Το ανώτατο δικαστήριο επεσήμανε ότι η παράγραφος 2 του άρθρου 1 της κοινής υπουργικής απόφασης (KYA) 10302/29.5.2020, που καθιερώνει δέσμια αρμοδιότητα για την απόρριψη αιτήματος χορήγησης ταξιδιωτικού εγγράφου σε περίπτωση καταδίκης για ορισμένα αδικήματα, χωρίς να επιτρέπεται περιθώριο εξατομικευμένης κρίσης από το αποφαινόμενο διοικητικό όργανο, υπερβαίνει την εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 25 παράγραφος 2 εδάφιο δεύτερο του ν. 4636/2019.

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, με την παράγραφο 1 του άρθρου 25 του ν. 4636/2019 θεσπίστηκε η απαγόρευση χορήγησης ταξιδιωτικού εγγράφου σε αναγνωρισμένο πρόσφυγα είτε όταν εκκρεμεί σε βάρος του διαδικασία εφαρμογής ρήτρας παύσης, αποκλεισμού, ανάκλησης ή ακύρωσης του χορηγηθέντος καθεστώτος είτε όταν συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης. Η εξουσιοδότηση που παρέχεται με την παράγραφο 2 εδάφιο δεύτερο του ίδιου άρθρου για να καθοριστούν με κοινή υπουργική απόφαση η διαδικασία έκδοσης, ανανέωσης και αντικατάστασης του ταξιδιωτικού εγγράφου, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, ο τύπος, το περιεχόμενο ενδείξεων και η διάρκεια ισχύος του, δεν καλύπτει και τον προσδιορισμό των αόριστων νομικών εννοιών «επιτακτικοί λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης» με τον καθορισμό συγκεκριμένων αδικημάτων που οδηγούν αυτόματα στη μη χορήγηση ταξιδιωτικού εγγράφου σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες.

Αυτό διότι η αρμοδιότητα για τη διαπίστωση της ύπαρξης λόγων εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης που αποκλείουν τη χορήγηση ταξιδιωτικού εγγράφου σε αναγνωρισμένο πρόσφυγα ανατίθεται από τον νομοθέτη στην Υπηρεσία Ασύλου. Τα αρμόδια όργανα της Υπηρεσίας Ασύλου διατυπώνουν εξατομικευμένη κρίση για τη χορήγηση ή μη του ταξιδιωτικού εγγράφου, λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές συνθήκες του πρόσφυγα, τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά και εκτιμώντας τη σοβαρότητα της παράβασης ή της ποινικής καταδίκης, τον χρόνο που έχει παρέλθει από την καταδίκη και κάθε άλλο στοιχείο αναγκαίο για τη διαμόρφωση της κρίσης τους.

Το δικαστήριο τόνισε ότι η επιλογή του νομοθέτη να αναθέσει σε διοικητικό όργανο την αρμοδιότητα να κρίνει ποια συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά αποτελούν επιτακτικό λόγο εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης που εμποδίζουν τη χορήγηση του αιτούμενου ταξιδιωτικού εγγράφου και να μην εξουσιοδοτήσει τον κανονιστικό νομοθέτη να ρυθμίσει αφηρημένα και αποκλειστικά τις περιπτώσεις αυτές, συνάδει με τις διατάξεις της οδηγίας 2011/95/ΕΕ και γενικά με τις διατάξεις που αφορούν τη διεθνή προστασία, όπως αυτές έχουν ερμηνευτεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ως εκ τούτου, το δικαστήριο έκρινε ανίσχυρη την προσβαλλόμενη άρνηση χορήγησης ταξιδιωτικού εγγράφου σε αναγνωρισμένο πρόσφυγα, η οποία εκδόθηκε με επίκληση της διάταξης της παραγράφου 2 του άρθρου 1 της KYA 10302/29.5.2020. Σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ, αυτή η διάταξη έχει τεθεί καθ’ υπέρβαση της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 25 παράγραφος 2 εδάφιο δεύτερο του ν. 4636/2019. Ως αποτέλεσμα, η άρνηση χορήγησης ταξιδιωτικού εγγράφου που βασίζεται στην εν λόγω διάταξη θεωρείται νομικά ανίσχυρη, δεδομένου ότι παραβιάζει την αρχή της εξατομικευμένης κρίσης και την αναγκαία αξιολόγηση των προσωπικών συνθηκών του αιτούντος πρόσφυγα.

Η Σουζάνα Κλημεντίδη είναι δικηγόρος