Μισό εκατομμύριο μαθητές Δημοτικού «έσφαξε» ο Έλλην… Ηρώδης σε 55 χρόνια!

Η τελευταία αξιόλογη, όπως όλες, μελέτη της Alpha Bank, για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης που έχει καθιερώσει, στο πλαίσιο της σειράς μελετών «Sectors in focus», πέρα από τα χρησιμότατα στατιστικά στοιχεία  για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τις  βασικές πτυχές του τρόπου λειτουργίας της , τη συνοπτική περιγραφή του εκπαιδευτικού υποβάθρου και των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και  τις  προτάσεις πολιτικής, για να αντιμετωπισθούν οι προκλήσεις και να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες για ένα πιο λειτουργικό εκπαιδευτικό σύστημα, παρουσιάζει και τις δημογραφικές εξελίξεις στον χώρο της παιδείας  με την κοινή και  μόνιμη διαπίστωση όλων των παρόμοιων εκθέσεων για την αξιοσημείωτη  μείωση των μαθητών. Ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση  κατά τη χρονική περίοδο 2017 -20122. Παραδόξως όμως η μελέτη επισημαίνει ότι στη μείωση αυτή του αριθμού των μαθητών έχει συμβάλει η  κρίση, σε συνδυασμό με παράγοντες όπως το brain drain, οι μειούμενοι ρυθμοί γεννήσεων από το 2009 και μετά, αλλά και η μετανάστευση μαθητών!

Αν οι συγγραφείς  της παραπάνω μελέτης  είχαν διαβάσει  τις  έρευνες  μου που δημοσιεύτηκαν στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο»  πριν από τρία χρόνια, όταν δηλαδή είχε ακόμα ολοκληρωθεί η απογραφή πληθυσμού και κατοικιών του 2021, θα διαπίστωναν ότι δεν φταίει η οικονομική κρίση, που άρχισε το 2008 και σάρωσε τα πάντα μετά το 2010, αλλά Έλλην … Ηρώδης, δηλαδή όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις κυρίως μετά το 1981, οι οποίες στη μείωση των σχολικών μονάδων και του μαθητικού πληθυσμού απαντούσαν με αθρόες προσλήψεις εκπαιδευτικών! Κατά τραγική ειρωνεία το ίδιο συνέβη και όταν η Alpha Bank έδωσε στη δημοσιότητα την παραπάνω υπέροχη μελέτη. Το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε τον διορισμό  10.000 νέων μόνιμων εκπαιδευτικών για την… κάλυψη κενών  με πρόσθετη δαπάνη 110 εκατ. ευρώ.

Υπενθυμίζω, λοιπόν, ότι με αφορμή τέτοιες ανακοινώσεις και το 2021 κατάρτισα τις σχετικές έρευνες από τις οποίες η πρώτη υπό τον τίτλο «Πάνω από 1.000.000 μικρούς μαθητές «αφάνισε» ο δημογραφικός «Ηρώδης» σε 55 χρόνια» («Οικονομικός Ταχυδρόμος» 15 Ιουλίου 2021) και η δεύτερη υπό τον τίτλο «Χάθηκε παιδικός πληθυσμός όσος της Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Βορείου Αιγαίου» (Οικονομικός Ταχυδρόμος» 21 Ιουλίου 2021).

Οι έρευνες αυτές συνοδεύονταν από τον παρατιθέμενο πίνακα, από τον οποίο (συμπληρωμένο και επικαιροποιημένο έως και το σχολικό έτος 2021/2022, προκύπτουν   ακόμα  χείρονες διαπιστώσεις για τις σχολικές μονάδες, τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και την αναλογία μαθητών ανά δάσκαλο  και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση τα τελευταία εξήντα χρόνια. Πριν προχωρήσω στην παρουσίαση των κυριότερων διαπιστώσεων που προκύπτουν από την εξέταση των επίσημων στατιστικών στοιχείων για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα κατά την τελευταία εξηκονταετία, σπεύδω να σημειώσω ότι δημογραφικά η πραγματικότητα είναι διαφορετική, τουλάχιστον κατά το σχολικό έτος έναρξης της έρευνας, δηλαδή το 1965/1966.

1965: Υπερπληθυσμός μαθητών στα Δημοτικά, χωρίς να είναι υποχρεωτική η φοίτηση!

Κατ΄ αρχάς, κατά την περίοδο αυτή δεν λειτουργούσαν σχεδόν καθόλου νηπιαγωγεία, ενώ, ύστερα από απραξία 100 περίπου ετών, δηλαδή μόλις τον Δεκέμβριο του 2006, ψηφίστηκε νόμος που καθόριζε την υποχρεωτικότητα ενός έτους στο νηπιαγωγείο (N.3518, άρθρο 73, ΦEK 272 τ. A’, 21.12.2006).  Τελικά, για να μη πνιγούμε σε λεπτομέρειες, μόλις πρόσφατα, με τον Νόμο 4521 θεσμοθετήθηκε η δίχρονη υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση σε 184 δήμους της χώρας, με στόχο να ολοκληρωθεί κατά το σχολικό έτος 2020/2021! Έτσι, η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα θα επεκταθεί στα 11 χρόνια, από την ηλικία των 4 έως την ηλικία των 15 ετών.

Σημειώνεται ότι κατά τη δεκαετία του 1950 υπήρχαν σε όλη τη χώρα μόνο 880 δημόσια νηπιαγωγεία, από τα οποία λειτουργούσαν μόνο τα 275, δηλαδή λειτούργησε σχεδόν το 1/3! Επίσης, στη δεκαετία του 1960 ο αριθμός φοίτησης των νηπίων υπερδιπλασιάστηκε (ποσοστό αύξησης 116,4%) και στην επόμενη δεκαετία ο ρυθμός αύξησης κρατήθηκε σε υψηλά επίπεδα (ποσοστό αύξησης 67,6%). Κατά το σχολικό έτος 1985-1986 η φοίτηση είχε φτάσει το ποσοστό του 77,6% στο σύνολο των μαθητών όλης της χώρας.

Ύστερα, κατά την ίδια περίοδο δεν ήταν υποχρεωτική η φοίτηση και στα Δημοτικά Σχολεία, αφού αυτό έγινε πολύ αργότερα και, συγκεκριμένα, το 1985 με τον Νόμο 1566 (ΦΕΚ 167Α/30.9.1985), με τον οποίο η υποχρεωτικότητα αυτή επεκτάθηκε και  στο Γυμνάσιο. Απλώς αναφέρω ότι, όπως προκύπτει από την απογραφή πληθυσμού του 1961, 3.179.676 Έλληνες, επί συνόλου 8.102.892, δεν είχαν τελειώσει το Δημοτικό Σχολείο.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι, αν και πριν από 60 χρόνια η φοίτηση θα ήταν υποχρεωτική στα νηπιαγωγεία και στα Δημοτικά, ο μαθητικός πληθυσμός στα νηπιαγωγεία εκτιμάται ότι το 1965 θα ήταν πάνω από 350.000 νήπια και στα Δημοτικά Σχολεία πάνω από 1.500.000 μαθητές, έναντι 975.869 μαθητών που εμφανίζεται στατιστικώς στον παρατιθέμενο πίνακα. Η εκτίμηση αυτή στηρίζεται σε στοιχεία των απογραφών πληθυσμού το 1951 και 1961, καθώς, όπως επισήμως αναφέρεται στα σχόλια που τις συνοδεύουν τότε, ετησίως στην Ελλάδα σημειώνονταν πάνω από 160.000 γεννήσεις.  Επίσης, από τα στοιχεία της απογραφής του 1961 προκύπτει, όπως αναλυτικά θα αναφέρω στο επόμενο μέρος της έρευνας,  ότι ο πληθυσμός ηλικίας 0-14 ετών (που είναι ο εν δυνάμει πληθυσμός για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση) ανερχόταν σε 2.236.300 άτομα!

Έτσι, το παράπλευρο συμπέρασμα, που προκύπτει  από τη σύγκριση του σημερινού πληθυσμού στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση  και του εκτιμώμενου πραγματικού κατά τη δεκαετία του 1960, είναι ότι κατά τα τελευταία 55-60 χρόνια ο δημογραφικός «Ηρώδης» αφάνισε πάνω από 1.000.000 μαθητές στα νηπιαγωγεία και τα Δημοτικά, δηλαδή οι μαθητές αυτοί μειώθηκαν κατά 1.000.000!!!

Ασυγκράτητη γενική κατάρρευση πολύ πριν από 2009!

Οι κυριότερες διαπιστώσεις που προκύπτουν από τον παρατιθέμενο πίνακα είναι οι ακόλουθες:

Πρώτον, η κατάρρευση της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είχε αρχίσει πολύ πριν από το 2009  και ιδιαίτερα μετά το 1981, παρά τις εκκωφαντικές προειδοποιήσεις της Έκθεσης της Διακομματικής Επιτροπής του 1992. Για παράδειγμα, οι σχολικές μονάδες στα Δημοτικά (τα στοιχεία για τα Νηπιαγωγεία δεν είναι συγκρίσιμα)από το 1965 έως  το 2009 μειώθηκαν κατά … 5.755 ή  131 ετησίως κατά μέσον όρο. Αντιθέτως, την περίοδο μετά την κρίση μειώθηκαν κατά 925 μονάδες ή κατά 84 μονάδες ετησίως κατά μέσον όρο, δηλαδή σημειώθηκε μια αποεπιτάχυνση στον ρυθμό κατάργησης σχολικών μονάδων!

Δεύτερον, οι μαθητές στο Δημοτικό Σχολείο από το 1965 έως το έτος έναρξης της κρίσης, το 2009, μειώθηκαν 385.329 άτομα ή κατά 8.757 ετησίως κατά μέσον όρο. Αντιθέτως, την περίοδο μετά την κρίση (έως και το 2021/22)  μειώθηκαν  κατά 47.242 ή κατά 8.757 ετησίως κατά μέσον όρο. Δηλαδή με την ίδια κατιούσα τάση που επισημαίνεται και για τις σχολικές μονάδες!

Κι όμως οι δάσκαλοι αυξάνονται και πληθύνονται κατά… 216%!

Τρίτον, αντιθέτως, το διδακτικό προσωπικό στα Δημοτικά Σχολεία αυξάνεται και πληθύνεται με απίστευτο αριθμό και ρυθμό. Συγκεκριμένα, από το 1965 έως το 2009 οι δάσκαλοι αυξήθηκαν κατά 27.430 ή κατά … 100,2%, ενώ οι μαθητές μειώθηκαν κατά 39,%!!! Κατά την περίοδο μετά την κρίση, οι δάσκαλοι στα Δημοτικά Σχολεία αυξήθηκαν κατά 14.122 ή κατά 25,8%, ενώ οι μαθητές μειώθηκαν κατά … 39,5%. Σημειώνεται ότι, όπως διευκρινίζει η ΕΛΣΤΑΤ, στο διδακτικό προσωπικό περιλαμβάνονται και οι «απόντες». Απόντες θεωρούνται όσοι ανήκουν οργανικά στο σχολείο, αλλά απουσιάζουν για διάστημα μεγαλύτερο των 20 εργάσιμων ημερών (λόγω ασθένειας, τοκετού, μετεκπαίδευσης κλπ.) και έχει ζητηθεί η αντικατάστασή τους, καθώς και οι αποσπασμένοι στο υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, σε Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ή αλλού. Προς ενημέρωση αναφέρω ότι το 2001 οι «απόντες» στα Δημοτικά Σχολεία  ανέρχονταν σε … 10.880, το 2019 σε 6.998. Το 2020/21  η ΕΛΣΤΑΤ αναφέρει ότι οι «αποσπασμένοι»  ήταν  5.414 και το 2021/2022 ήταν 4.656. Κι έτσι, για χάρη των «απόντων» γενικώς ή αποσπασμένων ειδικώς προσλαμβάνονταν αναπληρωτές, οι οποίοι το σχολικό έτος  2021/2022 στα Δημοτικά Σχολεία ήταν … 13.945!!!

Πρωτιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε αναλογία μαθητών προς δάσκαλο!!!

Τέταρτον, αυτές οι συχνές προσλήψεις εκπαιδευτικών σε περίοδο σημαντικής μείωσης των μαθητών είχε ως αποτέλεσμα η Ελλάς, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τα οποία παρουσίασα στις δύο παραπάνω κι άλλες σχετικές έρευνες στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο», να έχει την καλύτερη (πρωτιά) επίδοση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε αναλογία μαθητών ανά δάσκαλο! Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τα οποία ήδη δημοσίευσε και ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος», το 2019, ο μέσος αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό στο ελληνικό δημοτικό σχολείο ήταν 8,7, έναντι  13,5 στην Ευρωπαϊκή Ένωση (με δεύτερο το Λουξεμβούργο με 9,0 και τρίτη την Πολωνία με 9,6). Περιττό να σημειωθεί με απογοήτευση ότι η κορυφαία αυτή ευρωπαϊκή επίδοση σε αναλογία μαθητών ανά δάσκαλο (κι όχι μόνο στα Δημοτικά Σχολεία) δεν επιβραβεύεται με ανάλογες μαθησιακές επιδόσεις, καθώς είναι από τις χειρότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

Σπεύδω να διευκρινίσω προς αποφυγή παρεξηγήσεων ότι για όλα αυτά δεν φταίνε οι Έλληνες εκπαιδευτικοί, αλλά η διοίκηση, οι κυβερνήσεις, οι οποίες  ευνοούν τον χαβαλέ στις σχολικές αίθουσες με την οιονεί κατάργηση του διευθυντικού δικαιώματος υπό την απειλή απόλυσης ή διαθεσιμότητας  στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι θέλουν, επιθυμούν να είναι πραγματικοί, κατά τον Πλάτωνα (βλέπε « Νόμους»), επιμελητές της παιδείας με στόχο να «βγάζουν» καλούς καγαθούς πολίτες…

Τα αίτια όλων των παραπάνω απογοητευτικών διαπιστώσεων πρέπει να αναζητηθεί στην κατάρρευση της πληθυσμιακής πυραμίδας, την οποία θα παρουσιάσω με ακόμα εφιαλτικότερα στοιχεία στο επόμενο μέρος της έρευνας.